همایش نفت و گاز

در سالیان سال از یک ‌سو فرآیند توسعه اقتصادی در کشورهای دارنده منابع طبیعی به‌ ویژه نفت و گاز با تکیه بر درآمد حاصل از صادرات آن شکل گرفته است و از سوی دیگر، کشورهای مصرف‌کننده نیز برای تداوم رشد اقتصادی خود می‌بایست به جریان مطمئن و پایدار انرژی تکیه کنند.
● امنیت عرضه
امنیت عرضه انرژی، به مفهوم جریان پایدار و مطمئن انرژی با لحاظ کردن معیارهای زیست‌محیطی است. تمرکز منابع انرژی به‌ویژه نفت و گاز در برخی از مناطق جهان و توسعه مراکز عمده مصرفی در نقاطی دیگر و وابستگی شدید فعالیت‌های اقتصادی دسترسی به منابع انرژی، امنیت عرضه انرژی را به مقوله‌ای جدی در رشد و توسعه اقتصاد جهانی تبدیل کرده است.
پس از بروز اولین شوک نفتی، مسئله امنیت عرضه انرژی مورد توجه کشورهای عمده مصرف‌کننده انرژی قرار گرفته است، از این رو کشورهای توسعه‌ یافته برای ارتقای ضریب امنیت عرضه انرژی استراتژی کاهش وابستگی به نفت خاورمیانه، استفاده بیشتر از منابع داخلی انرژی، همچنین افزایش راندمان انرژی به ‌منظور صرفه‌جویی مصرف آن‌ را تدوین و اجرا کردند.
● امنیت تقاضا
متأسفانه امنیت تقاضای انرژی که بعد دیگر امنیت انرژی است، مورد غفلت واقع شده است. اقتصاد کشورهای تولیدکننده (از جمله ایران) برای دستیابی به یک رشد سریع و باثبات به درآمدهای نفت وابسته است. کشورهای تولیدکننده و صادرکننده نفت به دنبال تأمین منابع مالی لازم برای تداوم رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی خود هستند. کشورهای مصرف‌کننده با استفاده از ابزارهایی همچون سیاست‌های پولی و مالی و اعمال مالیات‌های سنگین بر فرآورده‌های نفتی، تقاضای انرژی را تحت‌تأثیر قرار داده و امنیت تقاضای انرژی را به مخاطره انداخته‌اند.
● امنیت سرمایه‌گذاری
تولیدکنندگان بزرگ برای مشارکت در تأمین امنیت عرضه انرژی نیازمند امنیت سرمایه‌گذاری، همچنین امنیت دستیابی به تکنولوژی‌های پیشرفته هستند. در حقیقت تداوم جریان نفت و گاز به بازارهای جهانی مستلزم سرمایه‌گذاری‌های سنگین در این بخش‌ها بوده و نقش تکنولوژی در بهبود ضریب بهره‌وری و افزایش ظرفیت تولیدکنندگان بزرگی همچون ایران انکار ناپذیر است.
● امنیت بازار انرژی
برای این‌که همکاری‌های مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان عمده نفت و گاز و به ویژه کشورهای عضو اوپک واقعیت پیدا کند، لازم است کشورهای عمده مصرف‌کننده انرژی در مقابل ثبات و استمرار عرضه نفت و گاز، مدیریت عرضه نفت در بازار توسط اوپک را بپذیرند؛ بنابراین برای ثبات عرضه نفت و گاز لازم است قیمت در سطحی منطقی حفظ شود تا درآمد باثباتی را نصیب کشورهای صادرکننده نفت و گاز کند و سود قابل قبولی را برای سرمایه‌گذاری‌های بخش بالادستی نفت و گاز به همراه داشته باشد.
هم‌اکنون بیش از نیمی از ذخایر کشف‌شده منابع متعارف نفت جهان در پنج کشور منطقه خلیج‌فارس قرار دارد که همگی عضو اوپک هستند، همچنین بیش از ۳۰ درصد از منابع گاز طبیعی کشف‌ شده نیز در کشورهای ایران و قطر قرار دارد.
متاسفانه دخالت‌های سیاسی در منطقه خاورمیانه بی‌ثباتی را به ارمغان آورده است. از سوی دیگر، وجود تحریم‌های سیاسی و اقتصادی نیز سبب شده است جریان آزاد منابع مالی و تکنولوژی تحت تاثیر قرار گیرد که این پدیده در میان‌مدت و درازمدت، امنیت عرضه انرژی را با مخاطره رو به رو می‌کند.
در سال‌های اخیر، جمهوری اسلامی ایران برنامه‌های توسعه‌ای را در بخش نفت به اجرا درآورده و ضمن جبران افت طبیعی تولید بر ظرفیت تولید نفت خود افزوده است. از طرفی باتوجه به ذخایر غنی گاز، توسعه این بخش نیز به سرعت پیگیری شده که این سیاست خود در جهت ارتقای امنیت عرضه انرژی در سطح جهانی است.
اکتشاف منابع جدید نفت و گاز، سرمایه‌گذاری برای افزایش ظرفیت تولید، افزایش ضریب بازیافت، همکاری و تعامل با شرکت‌های بین‌المللی نفتی و بازنگری در قراردادهای بیع متقابل از مهم ترین اقدام های انجام شده است. با اجرای برنامه‌های توسعه‌ای در بخش بالادستی، ظرفیت تولید نفت ایران به حدود ۳/۴ میلیون بشکه در روز تولید گاز غنی به حدود ۱/۴۳۵ میلیون‌متر مکعب در روز افزایش یافته است.
در این میان باید به قانون حمایت و جلب سرمایه‌گذاری خارجی، ارتقای کارایی و کاربرد فناوری های نوین در تولید و بهره‌برداری از منابع نفت و گاز، همچنین توجه بیشتر به مسائل زیست‌محیطی نیز اشاره کرد. باتوجه به سند چشم‌انداز ایران در افق ۱۴۰۴ عزم جدی برای دستیابی به جایگاه عمده در بازار به‌وجود آمده است که برای تداوم آن باید:
۱) امنیت تقاضا و امنیت دسترسی به بازارهای بزرگ مصرف مورد توجه قرار گیرد که در غیر این‌صورت، امنیت عرضه انرژی در بلندمدت دست‌نیافتنی خواهد بود.
۲) امنیت سرمایه‌گذاری در بخش انرژی ایران به ویژه نفت و گاز تضمین شود، زیرا برای تامین نیازهای انرژی باید ظرفیت تولید نفت و گاز افزایش ‌یابد.
۳) امنیت دستیابی به تکنولوژی‌های پیشرفته نیز فراهم شود تا بتوان با افزایش ضریب بهر‌ه‌بروری به تولید بیشتری دست یافت.
به طور کلی باید گفت که دستیابی به امنیت انرژی نیازمند تداوم همکاری و گفت‌وگو میان مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان است.

منبع : سایر منابع