اقداماتی در جهت عاری نگاه داشتن هچری از قارچ آسپرژیلوس

● پیش زمینه :
۱) آسپرژیلوس چیست ؟
۲) آسپرژیلوس از چه راه هایی وارد هچری میشود ؟
۳) چگونه میتوان آسپرژیلوس را در هچری شناسایی نمود ؟
● آسپرژیلوس چیست ؟
در پرندگان درگیر ، در کیسه های هوایی و ریه ها ضایعاتی به شکل لکه های زرد و سفید دیده میشود . این دسته از پرندگان نفس نفس زده و سرعت تنفس آنها نیز زیاد می باشد . آسپرژیلوس همچنین میتواند سبب ایجاد ضایعاتی را در چشمها و یا حتی در مغز نیز ایجاد نماید . این ضایعات نیز بصورت لکه های زرد با ظاهری پنیر مانند در زیر پلک بروز می کنند . گزارشهایی مبنی بر افزایش میزان مرگ و میر ۵ تا ۵۰ درصدی ، در پرندگانی که بیماری در آنها جایگزین شده است ، ثبت گردیده است .
عوارض ناشی از آلودگی با آسپرژیلوس در اکثر جوجه های یکروزه ، ناشی از آلودگی با اسپورهای گونه آسپرژیلوس فومیگاتوس میباشد . اسپورهای قارچ آسپرژیلوس ، کوچک و خشک بوده و به راحتی با جریان هوا و همچنین باد منتقل میشوند . تعداد کمی از این اسپورها در سرتاسر محیط یافت میشوند .
اسپورهای قارچ آسپرژیلوس در شرایط محیطی مختلفی زنده مانده و رشد میکند . اما این اسپورها در مواد ارگانیک مانند زرده تخم مرغ ، جعبه های مقوایی و چوبی رشد بهتری داشته و بیشتر زنده می مانند . رشد این اسپورها در شرایط خاصی بیشتر میباشد . این اسپورها در محیط گرم و مرطوب ( ۳۷ تا ۴۵ درجه سانتیگراد ) بهتر رشد می کنند . ایجاد تغییر در رطوبت ( چرخه بالا و پائین رفتن آن ) سبب کاهش رشد و شیوع اسپورهای قارچها خواهد شد . بنابراین پیشنهاد میشود که در هچری ، شرایطی بوجود آید که رشد و تکثیر آسپرژیلوس به حداقل مقدار ممکن برسد .
● آسپرژیلوس از چه راه هایی وارد هچری میشود ؟
اسپورهای آسپرژیلوس بصورت مستقیم و از طریق تخم مرغهای آلوده و یا از طریق جریان هوا وارد هچری میشود . زمانیکه هچری بشدت به این قارچ و اسپورهای آن آلوده شود ، اسپورها به راحتی وارد محیط هچری ، وسایل حمل و نقل و همچنین سیستم تهویه خواهند شد . رطوبت ، دما و شرایط جوی کانالهای تهویه برای تکثیر آسپرژیلوس ، ایده آل است بخصوص ، زمانیکه مواد ارگانیکی چون بازمانده ها در این کانالها تجمع یافته باشند
بهرحال بطور معمول مهمترین راه ورود اسپورهای آسپرژیلوس به هچری ها ، از طریق تخم مرغهای آلوده میباشد . اسپورهای آسپرژیلوس به پوسته تخم مرغها چسبیده و راهی را از طریق شکستگیهای پوسته و یا منافذ موجود در آن به داخل تخم مرغ و دستیابی به منابع آلبومین و زرده آن می یابند . زرده تخم مرغ ، سوبسترای ایده آلی برای رشد آسپرژیلوس بوده و در صورت رشد اسپور در تخم مرغ ، را ورود این قارچ به داخل هچری باز شده است .
آشیانه پرندگان نیز منبع بزرگی از قارچ آسپرژیلوس به حساب می آیند . این آشیانه ها با دارا بودن منابع ایده آل برای رشد آسپرژیلوس ( غذا ، مدفوع و ... ) ریسک بالایی را دارا میباشند . بنابراین تخم مرغهایی که از کف سالنها جمع آوری میشوند ، خطر آلودگی شدید توسط آسپرژیلوس را دارند . همانگونه که اشاره شد ، اسپورهای آسپرژیلوس به پوسته تخم مرغها چسبیده و راهی را از طریق شکستگیهای پوسته و یا منافذ موجود در آن به داخل تخم مرغ و دستیابی به منابع آلبومین و زرده آن می یابند .
● چگونه میتوان آسپرژیلوس را در هچری شناسایی نمود ؟
در ابتدا ، آلودگی توسط آسپرژیلوس در بررسیهای روزانه تخم مرغهای هچ نشده یافته خواهد شد . ذر این حالت ، رشد قارچها در اطاقک هوایی به وضوح مشخص خواهد بود . زمانیکه میزان ۵ /۰درصد از تخم مرغهای هچ شده بوضوح آلودگی توسط قارچها را نشان دهند ، خطر آلودگی شدید توسط آسپرژیلوس وجود خواهد داشت . در این حالت ، مرگ جنینی در روزهای شانزدهم یا بالاتر ، بیشتر مورد انتظار خواهد بود .
● پیشنهادات :
الف) پیشگیری نخستین خط دفاع است .
در جهت پیشگیری از بروز آلودگی آسپرژیلوس در هچری ، راه های زیر پیشنهاد میشود :
▪ از فرمهای ثبت وقایع در هچری استفاده نمائید . این دسته از فرمها به شما امکان ردیابی تخم مرغهای مورد نظرتان را خواهد داد .
▪ تخم مرغهایی که از بستر جمع آوری شده اند را نپذیرید .
▪ تخم مرغهای شکسته و یا دارای منفذ قابل رویت را به هیچ عنوان نپذیرید .
▪ از آنجایی که آسپرژیلوس در مواد ارگانیک بخوبی رشد می کند ، از بکار بردن ایندسته از مواد در سطوح و همچنین بنای هچری پرهیز کنید .
▪ تخم مرغهای هچ نشده را بطور مرتب بررسی نموده و در صورت شناسایی آلودگی توسط این قارچ ، تخم مرغ را ردیابی نموده و منبع آن را بیابید .
▪ برنامه های پاکسازی و ضدعفونی هچری را بصورت مرتب ادامه دهید ( بصورت ایده آل هفته ایی یکبار ) و در صورتی که در محلی ، رشد قارچها را مشاهده نمودید ، برنامه ایی ویژه را برای پاکسازی در نظر بگیرید .
▪ در برنامه پاکسازی و ضدعفونی هچری ، پاکسازی و ضدعفونی سیستم تهویه و کانالهای آن نیز گنجانده شود .
بخاطر داشته باشید که تجهیزات هچری بایستی قبل از ضدعفونی ، عاری از هرگونه مواد ارگانیک باشد . ضدعفونی سطوح ، تجهیزات و ... در حالیکه مواد ارگانیک بر روی آنها قرار دارد ، بی فایده خواهد بود .
ب) اقدامات پاکسازی در جهت عاری ساختن هچری از آسپرژیلوس :
زمانیکه در هچری ، تخم مرغهای آلوده به آسپرژیلوس یافته شد ، محیط هچری ( بخصوص سیستم تهویه و کانالهای آن ) بایستی با ماده موثر و مناسب ضدقارچ ، ضدعفونی شود . در صورت لزوم با مدیر هچری برای تهیه ماده ایی مناسب ، مشورت کنید . بعلاوه اینکه منبع تولید اسپورهای آسپرژیلوس را بایستی شناسایی نموده و رشد آن را محدود نموده و سپس متوقف کنید . منبع اسپورهای این قارچ ، بطور معمول سطوح چوبی ، جعبه های انتقال تخم مرغ و سایر مواد ارگانیک میباشند .
بخاطر داشته باشید که اسپورهای گونه های مختلف قارچ آسپرژیلوس به عملیات ضدعفونی مقاوم هستند . بنابراین پیشنهاد میشود که اینکار بطور مرتب ، در انتهای هر روز صورت گیرد . در واقع ، پس از پاین پذیرفتن دور اول عملیات ضدعفونی شما ، گروهی از اسپورها زنده خواهند ماند . اما در صورتیکه عملیات ضدعفونی بصورت مرتب انجام شود ، شانس زنده ماندن اسپورها به حداقل میزان ممکن خواهد رسید .

دکتر علیرضا گائینی
منبع :Williams C., Aspergillus in the hatchery (Embrex publication).

منبع : موسسه مرغداری ایران