رام کردن روده های سرکش

<نشانگان روده تحریک‌پذیر> یکی از شایع‌ترین اختلالات گوارشی است که انسان‌ها را مبتلا می‌کند. تخمین زده می‌شود که تنها در آمریکا ۴۲ میلیون نفر به آن مبتلا باشند. گر چه نمی‌دانیم چرا، اما ۰۷ درصد مبتلایان به این بیماری زن‌ها هستند.
این بیماری را گاهی به اسامی دیگر مثل کولیت عصبی یا کولیت اسپاسمی هم می‌شناسند. روده تحریک پذیر باعث دوره‌های تکرار شونده یبوست یا اسهال (یا اسهال و یبوست متوالی) می‌شود که همراه با دل‌پیچه،‌نفخ‌ کردن و خروج گاز است.
علائم بیماری بسیاری از مبتلایان باعث اختلال در کار و فعالیت‌های روزمره می‌ شود. برخی از زنان دچار این بیماری به خاطر آن در خارج شدن خانه هم دچار مشکلند و می‌خواهند همیشه در نزدیک توالت باشند.
● فقط شرح حال و معاینه
هیچ آزمایش قطعی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. معمولا پزشکان با تجربه تنها پس از صحبت کردن با شما و انجام معاینه جسمی به وجود این بیماری پی می‌برند.
پزشک برای اطمینان خاطر ممکن است علائم اختصاصی بیماری را از شما جستجو کند و آزمایش‌های معمول خون و مدفوع برای شما تجویز کند و احتمال وجود عدم تحمل لاکتوز- قندشیر- را که می‌تواند علائم مشابهی را ایجاد کند، جستجو کند.
پزشک در صورت مشکوک شدن ممکن است سایر علل اسهال و یبوست ناشی از بیماری عمومی مثلا بیماری تیروئید یا سایر بیماری‌های روده‌ای را در شما بررسی کند تا مطمئن شود تشخیص اولیه‌اش درست است.
این آزمایش‌ها برای رد کردن سایر علل اسهال و یبوست حتی ممکن است شامل کولونوسکوپی -آندوسکوپی روده بزرگ- هم بشود.
▪ روده تحریک‌پذیر، غریب آشنا
روده تحریک‌پذیر یک بیماری کارکردی روده است، یعنی هیچ بیماری یا ناهنجاری ساختمانی در آن یافت نمی‌شود. تشخیص روده تحریک‌پذیر به وجود درد یا ناراحتی شکمی برای ۲۱ هفته یا بیشتر (که لزوما متوالی نیست) در ۲۱ ماه گذشته منوط است،‌در صورتی که دست کم دو مشخصه از موارد زیر نیز آن را همراهی کند.
‌تخفیف درد شکمی با اجابت مزاج، تغییر دفعات اجابت مزاج، تغییر ظاهر یا شکل مدفوع.
این نشانه‌ها هم دال بر وجود روده تحریک‌پذیر است:
تعداد غیرطبیعی موارد اجابت مزاج(بیشتر از سه بار در روز یا کمتر از سه بار در هفته)، شکل یا قوام غیرطبیعی مدفوع، اشکال در هنگام دفع مدفوع (زورپیچ، فوریت،‌ احساس دفع ناکامل)، دفع بلغم، احساس نفخ و اتساع شکم.
● علت بروز این علائم چیست؟
برخی کارشناسان معتقدند که اختلال اعصاب یا عضلات روده این بیماری را به‌وجود می‌آورد. عده‌ای دیگر اختلال پردازش حس‌های مربوط به روده در مغز را مسئول قلمداد می‌کنند. برای مثال پژوهش‌ها نشان داده‌اند که افراد مبتلا به روده تحریک‌پذیر در مورد حرکات روده‌ای خود حساسیت و هشیاری بیش از حدی نشان می‌دهند.
برخی از این بیماران ممکن است بی‌نظمی‌هایی در فعالیت عضلانی روده بزرگ داشته باشند.
پژوهش‌ها همچنین بیانگر آن است که ابتلا به یک ویروس روده‌ای ممکن است زمینه را برای ظهور این بیماری فراهم کند، به‌خصوص اگر واقعه‌ای استرس‌زا به‌دنبال آن بیماری ویروسی بوجود آید.
یک نظریه جدیدتر بر میزان <سروتونین>، یک پیغام‌بر عصبی، متمرکز است.‌ پیغام‌برهای عصبی مواد شیمیایی هستند که پیام‌های عصبی را میان سلول‌های عصبی انتقال می‌دهند،‌شاید در مورد رابطه میان افسردگی و میزان سروتونین در مغز شنیده باشید.
اما سروتونین در روده‌ها هم تولید می‌شود و بر اعصاب دستگاه گوارش اثر می‌گذارد، برخی از پژوهش‌ها بیانگر آن هستند که در بیماران مبتلا به روده تحریک‌پذیر که اغلب از اسهال رنج می‌برند میزان سروتونین در روده افزایش یافته است در حالی که در بیمارانی که یبوست علامت غالب را تشکیل می‌دهد میزان سروتونین روده‌ها کاهش یافته است.
همچنین بدانید که عوامل عاطفی هم در این بیماری دخیل هستند. برای مثال استرس و تنش اغلب علائم بیماران را تشدید می‌کند.
● درمان علامتی
با توجه به اینکه در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، هدف درمان‌ها مهار کردن علامت‌های بیماری است.
▪ یبوست:
انواع موادی است که حجم مدفوع را می‌افزایند مانند فیبرهای غذایی، سبوس و فرآورده‌هایی موسوم به <پسیلیوم> می‌توانند به درمان یبوست کمک کنند؛ اما این مواد اسهال و درد بیمار را برطرف نمی‌کنند و ممکن است نفخ و خارج شدن گاز را بدتر کنند.
بهتر است استفاده از این را با مقادیر کم شروع کنید و تدریجا مصرف آنها را افزایش دهید. همراه این مواد مقدار زیادی مایعات بنوشید. بسیاری از پزشکان معتقدند اگر ملین‌ها به طور سنجیده مصرف شوند، بی‌خطر و موثر هستند.
ملین‌هایی که از طریق تحریک عضلات روده عمل می‌کنند مثل <بیزاکودیل> ممکن است باعث چنگه‌های (کرامپ‌ها) شکمی شوند و درد بیمار را بدتر کنند. چای‌های گیاهی ملین هم در بازار موجودند، در ابتدا این چای‌ها را با کمترین غلظت مصرف کنید و بعد تدریجا غلظت را تا حدی که بر شما موثر واقع شود، بالا ببرید.
▪ اسهال:
داروی ضداسهال <لوپرامید> انقباضات عضلات روده و ترشح مایع به درون روده را کاهش می‌دهد.
بررسی‌ها بیانگر آن است که لوپرامید اسهال را رفع می‌کند ولی بر درد بیماران اثری ندارد.لوپرامید برای بیماران که به طور متناوب دچار اسهال و یبوست می‌شوند، داروی مناسبی نیست. داروی ضداسهال دیگری که در این بیماران بکار می‌رود دیفنوکسیلات (یا به صورت ترکیب دیفنوکسیلات و آتروپین با نام لوموتیل) است که با نسخه پزشک قابل تهیه است.
▪ نفخ و خروج گاز:
فرآورده‌های دارویی حاوی سایمتیکون و ضد نفخ‌های دیگر مثل شارکول و آلفا-گالاکتوزیداز چندان موثر نیستند. بهترین شیوه اجتناب از غذاهایی است که گاز تولید می‌کنند و باعث نفخ می‌شوند، از جمله لوبیا، ‌لبنیات،‌ موز، بیسکویت شور، نوشابه‌های گازدار و میوه و سبزی خام.
● درمان درد شکم
داروی ضداسپاسم، عضلات معده و روده را شل می‌کند. این داروها به تخفیف درد شکم کمک می‌کنند، اما سودمندی آنها در مورد اسهال یا یبوست نامعلوم است. از جمله این گروه داروها می‌توان به دی‌سیکلومین و هیوسین اشاره کرد.
این داروها دارای عوارض جانبی مانند خشکی دهان، تعریق، تاری دید، سرگیجه، یبوست، نفخ، مشکلات ادراری، سردرد و تپش قلب هستند.
برخی بیماران می‌گویند که اسانس نعناع درد آنها را برطرف می‌کند. ما اسانس نعناع با توجه به اینکه دریچه‌ مری به معده را هم شل می‌کند، ممکن است باعث ترش کردن و سوزش سردل شود.
گروهی از داروها بنام <پروکینتیک‌ها> فعالیت عضلات صاف روده‌ها را افزایش می‌دهند و ممکن است به تخفیف نفخ و یبوست کمک کنند. از جمله این داروها می‌توان به متوکلوپرامید اشاره کرد.
ظاهرا مصرف مقادیر کم داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای مانند آمی‌تریپ‌تیلین یا نورتریپ‌تیلین هنگام خواب در تخفیف درد شکم موثر است. برخی از تحقیقات نشان داده است که این گروه داروها بیش از همه در مبتلایان به روده تحریک‌پذیر با علائم غالب اسهالی موثرند.
البته این داروها هم عوارض جانبی خود مثل ضعف، خوا‌ب‌آلودگی، خشکی دهان و یبوست را دارند. از داروهای ضدافسردگی گروه مهار کننده‌های انتخابی سروتونین مثل فلوکستین که عوارض جانبی کمتری دارند نیز در درمان نشانگان روده تحریک‌پذیر استفاده شده است، اما کارآیی آنها قطعا ثابت نشده است.
● آیا پروبیوتیک‌ها در روده تحریک‌پذیر موثرند؟
پروبیوتیک‌ها‌ حاوی ‌باکتری‌های زنده‌ای هستند که به شکل کپسول یا پودر (یا در ماست) مصرف می‌شوند. این مواد ممکن است با برقراری تعادل میان انواع باکتری در روده و احتمالا با تاثیر گذاشتن بر دستگاه ایمنی به رفع مشکلات روده‌ای کمک کنند.
شماری از تحقیقات کوچک و نیز گزارش‌های موردی حاکی از آن است که پروبیوتیک‌ها می‌توانند علائم روده تحریک ‌پذیر را کاهش دهند. اما در حال حاضر نمی‌توان با قاطعیت در مورد بی‌خطر بودن یا کارآیی آنها اظهار نظر کرد. بهتر است قبل از مصرف این فرآورده‌ها با پزشکتان مشورت کنید.
● چشم‌انداز آینده
در حال حاضر پژوهشگران همچنان به بررسی‌ هورمون‌ها و پیغام‌برهای عصبی موثر بر حرکات روده مشغولند و گروه‌های جدید دارویی برای بیماری آزارنده و شایع در دست تحقیق قرار دارند. داروهای آینده اثرات اختصاصی‌تری خواهند داشت و پزشکان را قادر خواهند ساخت هر فرد معین را با توجه به علائم همان فرد درمان کنند.

نویسنده: دکتر علی ملایکه

منبع : سایت هشت