دنیای درمان دندان

صورت پر کک و مک، لهجه غلیظ، فرمان‌های سمت راست، واحد پول و اندازه‌گیری متفاوت. به غیر از اینها چیز دیگری که باعث می‌شود اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها، همیشه بریتانیایی‌ها رامسخره کنند، دندان‌های خراب و لبخندهای زشت آنها است. لثه‌های ورآمده و دندان‌های نامرتب و خراب شاید یکی از شایع‌ترین مشکلات بریتانیایی‌ها باشد. تا آنجا که یک مجله بریتانیایی تصمیم گرفت با انجام یک مطالعه گسترده راز این مشکل را کشف کند. ماه گذشته یک بررسی اینترنتی گسترده در بریتانیا در زمینه بهداشت دهان و دندان انجام شد و بررسی فاکتورهای مختلف نشان داد، اصلی‌ترین علت این مشکلات دهان و دندانی یک مشکل خانگی است...
● دستگیره در و دندان لق
طبق بررسی‌های مجله «مصرف‌کننده بریتانیایی» اصلی‌ترین علت این مشکلات، این است که بسیاری از مردم این کشور اقدامات دندانپزشکی را در خانه و توسط خودشان یا یکی از اعضای خانواده انجام می‌دهند، بدون هیچ جراحی، بهداشت و یا وسایل تخصصی و اکثرا همراه با مقدار زیادی درد و در شرایطی کاملا غیرحرفه‌ای و ابتدایی.
بر اساس همه‌پرسی این مجله که حدود ۲۶۳۱ نفر در آن شرکت کردند، حداقل ۲۱۰ نفر اعتراف کردند که به جای رفتن به دندانپزشکی خودشان درخانه سعی می‌کنند مشکلشان را برطرف کنند و اغلب هم مشکلشان چند برابر می‌شود. خوددرمانی‌های انجام شده از سیخ زدن به یک زخم لثه تا سوزن فرو کردن در بخش پوسیده دندان و بالاخره کشیدن دندان با کمک نخ و دستگیره در را شامل می‌شود. دولت بریتانیا هم نتایج این مطالعه را تایید کرده و افزوده است که حداقل سه میلیون بریتانیایی خودشان اقدامات دندانپزشکی را در خانه و در شرایط غیربهداشتی انجام می‌دهند یعنی حداقل پنج درصد از جمعیت ۶۱ میلیون نفری انگلستان.
● کابوس مته و سوزن
به گفته کارشناسان، از همان ابتدا کاملا می‌شد حدس زد که علت این مساله چیست. ترس از دندانپزشکی، شایع‌ترین دلیلی بود که اغلب این افراد برای مراجعه نکردن به دندانپزشک عنوان می‌کردند.عرق سرد و انقباض شدید عضلات بدن به خاطر ترس از آمپول و بعد چرخ دندانپزشکی، بزرگ‌ترین دلیلی بود که این افراد را از نشستن روی یونیت دندانپزشکی باز می‌داشت.
اما درد دندان‌ها و آسیب‌های آن کاری به این ترس ندارد و پوسیدگی‌های دندان وقتی شدت پیدا می‌کرد، آنها ترجیح می‌دادند که در خانه و به روش «خوددرمانی» مشکلشان را حل کنند.
طبق مطالعه انجام شده، حداقل ۲۵ درصد از این خوددرمانی‌ها تلاش برای کشیدن دندان به وسیله گره نخ بوده است. ۱۱ درصد سعی کردند با کمک چسب‌های خانگی یک پر دندان را که کنده شده بود بچسبانند. هشت درصد سعی کرده‌اند خودشان دندان مصنوعی‌شان را تعمیر کنند. از همه این اقدامات جالب‌تر و عجیب‌تر آن شش درصدی بودند که تلاش می‌کردند با کمک آدامس یک دندان لق را سر جای خود محکم کنند. با ارایه نتایج اولیه این مطالعه دولت بریتانیا به جای تکذیب حتی آمارهای جالب‌تری ارایه کرد. طبق گفته‌های وزارت بهداشت بریتانیا شایع‌ترین اقدام دندانپزشکی که در خانه انجام می‌گیرد سفید کردن دندان است که به روش کاملا غیرحرفه‌ای و با کمک انواع پودرها و مواد سفیدکننده دندان انجام می‌شود. وزارت بهداشت میزان این اقدامات را ۳۰ درصد می‌داند و حتی می‌گوید گاهی بعضی از این افراد برای سفید کردن دندان‌هایشان از شوینده‌های خانگی هم استفاده می‌کنند.
دکتر سوزان ساندرسون، رییس انجمن دندانپزشکی بریتانیا می‌گوید: «اگر چه نگرانی‌های موجود درباره میزان و هزینه دسترسی به دندانپزشکی کاملا به جاست اما این به هیچ وجه دلیلی برای «خود درمانی» بیماران نیست. ما هر روز داستان‌های وحشتناک زیادی در این باره می‌شنویم. مثلا کسی که دندان اشتباهی را کشیده بود یا باعث عفونت شدید فک و لثه شده بود چیزهایی شبیه این باید کسانی که می‌خواهند این کار را انجام دهند را مجبور کرد دوباره فکر کنند.»
رییس این انجمن به مردم توصیه می‌کند برای کوچک‌ترین مشکلی در زمینه دندان چون می‌تواند عواقب بدی داشته باشد حتما به اولین دندانپزشک منطقه مراجعه کنند.
● همه‌اش ترس نیست
کارشناسان اصلی تحقیق انجام شده در پایان این بررسی‌ها اعلام کرده‌اند مردم حق دارند به میزان کافی و مناسب به اقدامات دندانپزشکی دسترسی داشته باشند و شاید این مساله خوددرمانی علت‌های دیگری هم غیر از ترس داشته باشد. به گفته این کارشناسان هزینه‌های بالای درمان هم یکی از عوامل بازدارنده است و باعث دوری مردم از دندانپزشکی می‌شود.
اغلب مردم، تغییرات قانونی سال ۲۰۰۶ را باعث به وجود آمدن این مشکلات می‌دانند. در سال ۲۰۰۶ دولت به منظور دسترسی بیشتر مردم به اقدامات دندانپزشکی، کلینیک‌های دولتی را مجبور به ارایه بیشتر خدمات کرد اما این قانون نتیجه معکوس داد. حدود دو هزار دندانپزشک موسسات دولتی را ترک کردند و به بخش‌های خصوصی رفتند و این مساله باعث شد حداقل یک میلیون نفر بدون دندانپزشک بمانند. هزینه‌های بالای بخش خصوصی به‌رغم در دسترس بودن خدمات و کیفیت بالای آن اجازه نمی‌دهد بسیاری از این افراد بتوانند به دندانپزشکی بروند.
یک خانم پیر می‌گوید برای اینکه پول ندارد تا به دندانپزشکی برود، از ترس پوسیدگی مدت‌هاست که فقط با یک سمت دهانش غذا می‌خورد و این مساله باعث نامتقارن شدن دندان‌های او شده است.
ارایه این نتایج نهایی بالاخره واکنش‌های دولت بریتانیا را به دنبال داشت. آنها به‌رغم تایید اولیه، نتایج نهایی این مطالعه را زیر سوال بردند و آن را فاقد ارزش دانستند. رییس بخش بهداشت دهان و دندان وزارت بهداشت بریتانیا گفت: «ما سالانه حداقل سه میلیارد دلار در این بخش سرمایه‌گذاری می‌کنیم و سال گذشته هم ۶۵۰ دندانپزشک جدید وارد بخش دولتی کردیم و مشکلی از این جهت وجود ندارد. علت اصلی خود درمانی مردم همان ترس از دندانپزشکی است.» او برای تایید گفته‌های خود به ماجرای مرگ دختر هشت ساله‌ای به نام سوفی والر اشاره کرد که به خاطر ترس از دندانپزشکی جان خود را از دست داد.
رسانه‌های بریتانیا و کارشناسان مجله «مصرف‌کننده بریتانیایی» اما چندان با حرف‌های این مسوول موافق نیستند.
● سلامت دهان و دندان تا ۲۰۲۰
سازمان بهداشت جهانی، برای سلامت دهان و دندان مردم دنیا تا سال ۲۰۲۰ اهدافی را در نظر گرفته است. دکتر مبشر شیخ، نماینده سازمان بهداشت جهانی درباره این اهداف می‌گوید: «مراقبت‌های صحیح دهان و دندان بروز مرگ و میر‌های زودهنگام را در دنیا کاهش می‌دهد.» وی با اشاره به این اهداف خاطر نشان می‌کند: «کاهش مرگ و میر و ناتوانی‌های ناشی از بیماری‌های دهان و توسعه نظام سلامت مقرون به صرفه و قابل دسترس مربوط به دهان و دندان از جمله این اهداف است.» سازمان بهداشت جهانی پروژه‌های بسیاری را برای ارتقای سلامت دهان ودندان مردم دنیا در کانادا و کشورهای اتحادیه اروپا، نیوزلند و آمریکا آغاز کرده است و برنامه‌هایی را نیز برای مردم چین و هند در دست بررسی دارد. همچنین سازمان بهداشت جهانی گروه هدف خود را دانش‌آموزان مدارس کشورهای دنیا در نظر گرفته و معتقد است می‌توان از این طریق فرهنگ رسیدگی به سلامت دهان و دندان را در دانش‌آموزان، اولیای مدرسه و خانواده‌ها به وجود آورد.
● سوئدی‌ها، مقام اول در دنیا
داشتن بیمه دندانپزشکی، پشت‌گرمی‌ خوبی برای خیلی از آدم‌ها در این کره خاکی است که به مطب دندانپزشکی سر بزنند. دکتر معادی، عضو شورای عالی نظام پزشکی می‌گوید:‌ «افرادی که بیمه دندانپزشکی دارند ۲ برابر بیشتر از افراد بدون پوشش بیمه‌ای به دندانپزشکان مراجعه می‌کنند.» وی می‌افزاید: «مردم به دو دلیل به دندانپزشک مراجعه می‌کنند. نخست اینکه درآمد بالایی دارند و سپس وجود پوشش بیمه‌ای». در تمام دنیا سیاست‌های دولت‌ها برای کاهش بار هزینه‌های دندانپزشکی از دوش مردم، ترویج پیشگیری است، به طوری که در سال ۱۹۶۰ میلادی به طور متوسط هر فرد ۶۵ ساله آمریکایی ۷ دندان طبیعی داشت و جالب اینکه با اجرای خدمات پیشگیرانه مناسب در سال‌های اخیر هر فرد ۶۵ ساله آمریکایی به طور متوسط ۱۸ دندان طبیعی در دهان خودش دارد. این عضو شورای عالی نظام پزشکی می‌گوید: «بهترین و قوی‌ترین تیم‌های درمانی به ویژه در دندانپزشکی در کشورهای اسکاندینای (سوئد، نروژ، دانمارک) و به ویژه سوئد است که بیشترین استفاده از بیمه‌های تکمیلی را دارند.»
● استرالیا؛ بدترین بین توسعه یافته ها
تا قبل از ۳۰ سالگی، هر استرلیایی حداقل ۱۰ دندان فاسد خواهد داشت. این جمله رییس انجمن دندانپزشکان استرالیا، دکتر اورایلی است. او معتقد است، بعد از بریتانیا، استرالیا بدترین وضعیت بهداشت دهان و دندان را دارد و حداقل ۶۰ درصد مراجعات به دندانپزشکی‌ها در این کشور مراجعات اورژانسی است یعنی زمانی که کار زیادی نمی‌توان برای دندان انجام داد. این در حالی است که به گفته او مشکلات دندانی مشکلاتی کاملا قابل پیشگیری هستند. از سال ۱۹۹۰ که اوضاع بهداشت دهان و دندان در استرالیا رو به وخامت گذاشت، دولت تصمیم گرفت فلوراید را وارد آب آشامیدنی مردم کند. اما رواج مصرف بطری‌های آب معدنی این اقدام را بی‌اثر کرد. از طرفی مصرف بیش از حد نوشابه‌های انرژی‌زا و حاوی سودا تخریب دندان‌ها را بیشتر کرد. به گزارش این انجمن تا سال ۲۰۱۰ استرالیا حداقل به ۱۵۰۰ دندانپزشک دیگر احتیاج خواهد داشت وگرنه ممکن است جایگاه آخر بریتانیا در لیست وضعیت بهداشت دهان و دندان در بین کشورهای توسعه‌یافته را بگیرد. هم‌اکنون بریتانیا با بیشترین مشکلات دندانی جایگاه آخر را دارد و از نظر بهداشت دهان و دندان کودکان، بچه‌های ولزی جایگاه آخر را دارند. تا حدی که دولت بریتانیا به طور رایگان در مدارس، خمیردندان و مسواک در اختیار این بچه‌ها قرار می‌دهد و آنها را تشویق می‌کند حداقل دو بار در روز که یک بار آن در مدرسه باشد، مسواک بزنند.
● پوسیدگی دندان شایع‌ترین بیماری عفونی دنیا
شاید با وجود این همه بیماری عفونی مختلف در دنیا مثل ایدز، سرخک، فلج اطفال و.... فکر کنید باید یکی از این بیماری‌ها شایع‌ترین عفونتی باشد که مردم در سراسر دنیا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند ولی جالب است بدانید که «پوسیدگی دندانی» شایع‌ترین بیماری عفونی است که مردم در سراسر دنیا به آن مبتلا می‌شوند. این را دکتر امیرقاسمی، دبیر علمی هشتمین کنگره انجمن متخصصان دندانپزشکی ترمیمی می‌گوید. وی می‌افزاید: «این بیماری نیازمند پیشگیری است و بهترین زمان برای این کار دوران کودکی است.» در سراسر دنیا شما کمتر کسی را پیدا خواهید کرد که یک و یا چند دندان پوسیده در دهانش نداشته باشد بنابراین تعجب‌برانگیز نیست که این بیماری عفونی، مقام نخست را در سراسر دنیا به دست آورده باشد.
دندانپزشکی در ایراندندانپزشکی و رفتن به مطب دندانپزشکی هنوز هم که هنوز است در ایران برای مردم گران تمام می‌شود و بیشتر ما ایرانی‌ها تا وقتی کار از کار گذشته و کار به دندان‌درد نکشیده است به مطب دندانپزشکی نمی‌رویم.
گرچه «ارتودنسی و ردیف کردن دندان‌های کودکان» در بین بیشتر خانواده‌ها در سنین نوجوانی مد شده است ولی هنوز هم خدمات دندانپزشکی گران و لوکس به شمار می‌روند. در تهران و شهرهای بزرگ ایران متخصصان رشته‌های مختلف دندانپزشکی جای خود را در میان خانواده‌های آگاه‌تر باز کرده‌اند ولی در شهرستان‌ها و در بین اقشار عادی جامعه، دندانپزشکان عمومی کلیه خدمات دندانپزشکی را ارایه می‌کنند.
جالب اینجا است که در برخی از شهرستان‌های و روستاها هنوز برخی‌ها به دندانپزشکان تجربی مراجعه می‌کنند و ساختن دندان‌ مصنوعی را به آنها می‌سپارند.
در ایران خدمات دندانپزشکی که از سوی وزارت بهداشت و در مراکز بهداشتی درمانی ارایه می‌شود، بسیار اندک است و شامل کشیدن دندان و جرم‌گیری و ترمیم ساده دندان‌ها است البته طرح‌هایی مثل دهان‌شویه‌ فلوراید که خاصیت ضدپوسیدگی دارد و برخی از خدمات دندانپزشکی اطفال در مراکز بهداشتی درمانی وزارت بهداشت با بهای دولتی ارایه می‌شود ولی در کل در ایران بیمه‌های دندانپزشکی نقش چندانی در کاهش بار هزینه‌های دندانپزشکی مردم ندارد و علت اصلی عدم مراجعه ایرانیان به مطب‌های دندانپزشکی، قیمت‌ گران این خدمات است.
● چشم‌انداز دندانپزشکی دنیا
اولین دانشکده دندانپزشکی در دنیا در ۶ مارس ۱۸۴۰ در ایالت مریلند آمریکا افتتاح شد که «کالج بالتمیور» نام داشت گرچه در سال‌های ابتدایی و پیش از این مردم در دنیا فقط وقتی دندانشان درد می‌گرفت سراغ دندانپزشک را می‌گرفتند ولی در سال‌های اخیر، خیلی‌ها بیشتر برای زیبایی دهان و دندان‌هایشان وحتی پیشگیری سراغ دندانپزشک می‌روند. در تمام دنیا تعداد افراد بالای ۶۵ سال که دندان‌هایشان را حفظ کرده‌اند، بسیار زیاد است. تعداد ملاقات‌های دندانپزشکی برای داشتن لبخندی زیبا افزایش یافته است که این کاملا در تضاد با دلایل ویزیت‌های دندانپزشکی درصد سال گذشته در دنیا است.

دکتر سیداحسان بیکایی و دکتر گلرخ ثریا

منبع : روزنامه سلامت