غدیر

● مقدمه:
سال دهم هجرت كه مسلمانان همراه پیامبر اكرم(ص) مراسم حج را به پایان رساندند و آن سال، بعدا «حجهٔ الوداع‏» نام گرفت، پیامبر اكرم(ص) عازم مدینه گردید.
فرمان حركت صادر شد. هنگامی كه كاروان به سرزمین «رابغ‏» در سه میلی جحفه كه میقات حجاج است، رسید امین وحی در مكانی به نام «غدیرخم‏» فرود آمد. آیه:«یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیك من ربك و ان لم تفعل فما بلغت رسالته والله یعصمك من الناس‏».نازل شد كه ای پیامبر، آنچه از طرف خدا فرستاده شده، به مردم ابلاغ كن. اگر این كار را نكنی، رسالت‏خود را تكمیل نكرده‏ای و خداوند تو را از گزند مردم حفظ خواهد كرد. سوره مائده، آیه دستور توقف در آن مكان صادر شد. همه مردم ایستادند. وقت ظهر هوا، بشدت گرم بود. پیامبر اكرم(ص) نماز ظهر را با جماعت‏خواند سپس در حالی كه مردم دور او را گرفته بودند، بر روی نقطه بلندی كه از جهاز شتران برپا شد، قرار گرفت و با صدای رسا خطبه خواند و سپس فرمود:
«مردم نزدیك است من دعوت حق را لبیك گویم و از میان شما بروم من مسؤولم و شما هم مسؤولید».
سپس مطالبی گرانبها بیان كرد و فرمود:
«من دو چیز نفیس در میان شما به امانت گذاردم، یكی كتاب خدا و دیگری عترت و اهل بیت من، این دو هرگز از هم جدا نشوند. مردم بر قرآن و عترت من پیشی نگیرید و در عمل به آنها كوتاهی نورزید كه هلاك می‏شوید».
در این هنگام دست علی(ع) را گرفت و او را بلند كرد و به همه مردم معرفی نمود، سپس فرمود:
«سزاوارتر بر مؤمنان از خود آنان كیست؟ همگی گفتند: خدا و پیامبر او داناترند».
پیامبر اكرم(ص) فرمود:
«خدا، مولای من و من، مولای مؤمنانم و من بر آنها از خودشان اولی و سزاوارترم‏».
بعد فرمود:
« من كنت مولاه فهذا علی مولاه‏اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و... »
«ای مردم هركس من مولای اویم، علی مولای اوست، خداوندا كسانی را كه علی را دوست دارند، دوست بدار و كسانی كه او را دشمن دارند، دشمن دار و...»
سپس فرشته وحی نازل شد و آیه «الیوم اكملت لكم دینكم...» را نازل فرمود و آن روز در تاریخ اسلام جاودانه و حماسه‏ساز شد.
آری غدیر، روز حماسه جاوید، روز ولایت، روز امامت، روز وصایت، روز اخوت، روز رشادت و شجاعت و شهامت و حفاظت و رضایت و صراحت‏شناخته شد. روز نعمت، روز شكرگزاری، روز پیام رسانی، روز تبریك و تهنیت، روز سرور و شادی و هدیه فرستادن، روز عهد و پیمان و تجدید میثاق، روز تكمیل دین و بیان حق، روز راندن شیطان، روز معرفی راه و رهبر، روز آزمون، روز یاس دشمن و امیدواری دوست و خلاصه روز اسلام و قرآن و عترت، روزی كه پیروان واقعی مكتب حیات‏بخش اسلام آن را گرامی می‏دارند و به همدیگر تبریك می‏گویند.
از احادیث بر می‏آید كه ائمه: آن روز را جشن می‏گرفتند و در آن روز مراسم ویژه‏ای داشتند، شبیه مراسمی كه ما ایرانیان امروز در عید نوروز داریم.
از فیاض بن محمد طوسی نقل شده: روز غدیر به حضور امام هشتم(ع) رسید. دید گروهی از افراد ویژه در خدمت‏حضرت هستند كه امام آنان را برای افطار در خانه‏اش نگهداشت و به منزل آنان غذا و لباس و كفش و انگشتر و هدایای دیگر فرستاد و آن روز وضع او و اطرافیان او كاملا عوض شده بود و فضائل آن روز را برای آنان یادآوری می‏كرد. (بحار الانوار، ۹۷: ۱۱۲، ح ۸. )
در حدیث دیگری است: روزی از روزهای خلافت علی(ع) جمعه و عید غدیر به یك روز افتاد. امام(ع) خطبه مفصلی خواند و فرمود:
«این مجمع اكنون به پایان می‏رسد و شما همگی به خانه‏هایتان بر می‏گردید، بروید - خدای بر شما رحمت فرستد - و بر خانواده خود فراخ گیرید و به برادران خود نیكی كنید.
خداوند را بر این نعمت كه شما را بخشیده است، سپاس گزارید. متحد شوید تا خدا كمكتان كند. نیكویی كنید تا خدا دوستیتان را پایدار كند. از نعمتهای خداداد، یكدیگر را هدیه فرستید.
خداوند در این روز چندین برابر دیگر عیدها پاداش دهد.
این گونه پاداش جز در این روز (غدیر) دیگر نخواهید یافت. نیكویی‏كردن در این روز مال را بسیار كند و عمر را زیاد.
مهربانی كردن باعث رحمت‏خدا شود و مهربانی او. در این روز به برادران و خاندان از مال خدا داده ببخشید، هر اندازه كه بتوانید. همواره چهره خندان دارید. چون به یكدیگر رسیدید، شادمانی كنید، و خدا را بر نعمتهایش سپاس گوئید. بروید و به آنان كه امیدشان به شماست، نیكی بسیار كنید در خورد و خوراك، خود و زیردستانتان یكسان باشید. این یكسانی و مساوات را تا جایی كه توانایی دارید عملی سازید، كه پاداش یك درهم در این روز، صد هزار درهم است و بركت به دست‏خداست.
روزه این روز را نیز خداوند مستحب قرار داده است و در برابر آن پاداشی بس بزرگ نهاده. اگر كسی در این روز، نیاز برادران خود را برآورد - پیش از تمنا و درخواست - و با میل و غبت‏خوبی كند، پاداش او چنان باشد كه این روز را روزه داشته است و شب آن را با عبادت به بامداد رسانیده.
و هركس در این روز به روزه‏داری افطاری دهد، چنان است كه گویی دسته دسته مردم را افطاری داده است...
همین كه به یكدیگر رسیدید همراه سلام، مصافحه كنید و نعمتی را كه در این روز نصیبتان شده است به یكدیگر تبریك گویید. باید این سخنان را آن كه بود و شنید به آن كه نبود و نشنید، برساند. باید توانگران به سراغ مستمندان روند و قدرتمندان به دنبال ضعیفان، پیامبر(ص) مرا به این چیزها امر كرده است‏».(ترجمه این روایت تا اینجا از استاد محمدرضا حكیمی است كه از حماسه غدیر، ص ۷۱ گرفته شده است.) بعد امام(ع) خطبه جمعه را خواند و نماز جمعه را نماز عیدش قرار داد، بعد با فرزند و شیعیانش به منزل امام حسین(ع) برگشت كه غذا آماده كرده بودند و آن شیعیان نیازمند و بی‏نیاز با هدایای او به طرف خانواده خود برگشتند. (بحار الانوار ۹۷: ۱۱۷.)
به امید روزی كه همه مسلمانان بویژه مردم مسلمان ایران روز عید غدیر را بزرگترین عید خود قرار داده و این روزه آنطور كه بایسته و شایسته آن است، گرامی بدارند.
● غدیر در قرآن
الیوم اكملت لكم دینكم‏و اتممت علیكم نعمتی‏و رضیت لكم الاسلام دینا.
مائده: ۳.
امروز (روز غدیر خم) دین شما را به حد كمال رساندم و نعمتم را بر شما تمام كردم و اسلام را بعنوان دین برای شما پسندیدم.
▪ فصل اول:
جایگاه عید غدیر در مكتب
۱) عید خلافت و ولایت
روی زیاد بن محمد قال:
دخلت علی ابی عبد الله(ع) فقلت:
للمسلمین عید غیر یوم الجمعهٔ والفطر والاضحی؟
قال: نعم، الیوم الذی نصب فیه رسول‏الله(ص) امیرالمؤمنین(ع). مصباح المتهجد: ۷۳۶.
زیاد بن محمد گوید:
بر امام صادق(ع) وارد شدم و گفتم: آیا مسلمانان عیدی غیر از عید قربان و عید فطر و جمعه دارند؟ امام(ع) فرمود:
آری، روزی كه رسول خدا(ص) امیرمؤمنان(ع) را (به خلافت و ولایت) منصوب كرد.
۲) برترین عید امت
قال رسول الله(ص):
یوم غدیر خم افضل اعیاد امتی و هو الیوم الذی امرنی الله تعالی ذكره فیه بنصب اخی علی بن ابی طالب علما لامتی، یهتدون به من بعدی و هو الیوم الذی اكمل الله فیه الدین و اتم علی امتی فیه النعمهٔ و رضی لهم الاسلام دینا. امالی صدوق: ۱۲۵، ح ۸.
رسول خدا(ص) فرمود:
روز غدیر خم برترین عیدهای امت من است و آن روزی است كه خداوند بزرگ دستور داد; آن روز برادرم علی بن ابی طالب را به عنوان پرچمدار (و فرمانده) امتم منصوب كنم، تا بعد از من مردم توسط او هدایت‏شوند، و آن روزی است كه خداوند در آن روز دین را تكمیل و نعمت را بر امت من تمام كرد و اسلام را به عنوان دین برای آنان پسندید.
۳) عید بزرگ خدا
عن الصادق(ع) قال:
هو عید الله الاكبر،و ما بعث الله نبیا الا و تعید فی هذا الیوم و عرف حرمته و اسمه فی السماء یوم العهد المعهود و فی الارض یوم المیثاق الماخوذ و الجمع المشهود. وسائل الشیعه، ۵: ۲۲۴، ح ۱.
امام صادق(ع) فرمود:
روز غدیر خم عید بزرگ خداست، خدا پیامبری مبعوث نكرده، مگر اینكه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان و در زمین، روز پیمان محكم و حضور همگانی است.
۴) عید ولایت
قیل لابی عبد الله(ع):
للمؤمنین من الاعیاد غیر العیدین و الجمعهٔ؟
قال: نعم لهم ما هو اعظم من هذا، یوم اقیم امیرالمؤمنین(ع) فعقد له رسول الله الولایهٔ فی‏اعناق الرجال والنساء بغدیر خم.
وسائل الشیعه، ۷: ۳۲۵، ح ۵.
به امام صادق(ع) گفته شد:
آیا مؤمنان غیر از عید فطر و قربان و جمعه عید دیگری دارند؟ فرمود:
آری، آنان عید بزرگتر از اینها هم دارند و آن روزی است كه امیرالمؤمنین(ع) در غدیر خم بالا برده شد و رسول خدا مساله ولایت را بر گردن زنان و مردان قرار داد.
۵) روز تجدید بیعت
عن عمار بن حریز قال دخلت علی ابی عبد الله(ع) فی‏یوم الثامن عشر من ذی الحجهٔ فوجدته صائما فقال لی:
هذا یوم عظیم عظم الله حرمته علی المؤمنین و اكمل لهم فیه الدین و تمم علیهم النعمهٔ و جدد لهم ما اخذ علیهم من العهد والمیثاق.
مصباح المتهجد: ۷۳۷.
عمار بن حریز گوید:
روز هجدهم ماه ذیحجه خدمت امام صادق(ع) رسیدم و آن حضرت را روزه یافتم. امام به من فرمود: امروز، روز بزرگی است، خداوند به آن عظمت داده و آن روز دین مؤمنان را كامل ساخت و نعمت را بر آنان تمام نمود و عهد و پیمان قبلی را تجدید كرد.
۶) عید آسمانی
قال الرضا(ع): حدثنی ابی، عن ابیه(ع) قال:
ان یوم الغدیر فی السماءاشهر منه فی الارض.
مصباح المتهجد: ۷۳۷.
امام رضا(ع) فرمود:
پدرم به نقل از پدرش (امام صادق(ع)) نقل كرد كه فرمود:
روز غدیر در آسمان مشهورتر از زمین است.
۷) عید بی‏نظیر
قال علی (ع):
ان هذا یوم عظیم الشان،فیه وقع الفرج، ورفعت الدرج و وضحت الحجج وهو یوم الایضاح والافصاح من المقام الصراح،ویوم كمال الدین و یوم العهد المعهود...
بحارالانوار، ۹۷: ۱۱۶.
علی(ع) فرمود:
امروز (عید غدیر) روز بس بزرگی است.
در این روز گشایش رسیده و منزلت (كسانی كه شایسته آن بودند) بلندی گرفت و برهان‏های خدا روشن شد و از مقام پاك با صراحت‏سخن گفته شد و امروز روز كامل شدن دین و روز عهد و پیمان است.
۸) عید پربركت
عن الصادق(ع):
والله لو عرف الناس فضل هذا الیوم بحقیقته لصافحتهم الملائكهٔ فی كل یوم عشر مرات...
وما اعطی الله لمن عرفه ما لایحصی بعدد.
مصباح المتهجد: ۷۳۸.
امام صادق(ع) فرمود:
به خدا قسم اگر مردم فضیلت واقعی «روز غدیر» را می‏شناختند، فرشتگان روزی ده‏بار با آنان مصافحه می‏كردند و بخششهای خدابه‏كسی‏كه‏آن روز را شناخته، قابل‏شمارش نیست.
۹) عید فروزان
قال ابو عبد الله(ع):
... و یوم غدیر بین الفطر والاضحی‏و یوم الجمعهٔ كالقمر بین الكواكب.
اقبال سید بن طاووس: ۴۶۶.
امام صادق(ع) فرمود:
... روز غدیر خم در میان روزهای عید فطر و قربان و جمعه همانند ماه در میان ستارگان است.۱۰ ) یكی‏از چهار عید الهی
قال ابو عبد الله(ع):
اذا كان یوم القیامهٔ زفت اربعهٔ ایام الی‏الله‏عز و جل كما تزف العروس الی خدرها:
یوم الفطر و یوم الاضحی و یوم الجمعهٔ‏و یوم غدیر خم.
اقبال سید بن طاووس: ۴۶۶.
امام صادق(ع) فرمود:
هنگامی كه روز قیامت برپا شود چهار روز بسرعت بسوی خدا می‏شتابند همانطور كه عروس به حجله‏اش بسرعت می‏رود.
آن روزها عبارتند از:
روز عید فطر و قربان و جمعه و روز غدیر خم.
فصل دوم:
شایسته‏ها و بایسته‏های غدیر
۱۱) روز پیام و ولایت
قال رسول الله(ص):
یا معشر المسلمین لیبلغ الشاهد الغائب، اوصی من آمن بی و صدقنی بولایهٔ علی، الا ان ولایهٔ علی ولایتی و ولایتی ولایهٔ ربی، عهدا عهده الی ربی و امرنی ان ابلغكموه.
بحارالانوار ۳۷: ۱۴۱، ح ۳۵.
رسول خدا(ص) (در روز غدیر) فرمود:
ای مسلمانان! حاضران به غایبان برسانند: كسی را كه به من ایمان آورده و مرا تصدیق كرده است، به ولایت علی سفارش می‏كنم، آگاه باشید ولایت علی، ولایت من است و ولایت من، ولایت‏خدای من است. این عهد و پیمانی بود از طرف پروردگارم كه فرمانم داد تا به شما برسانم.
۱۲) روز اطعام
قال ابو عبد الله(ع):
... و انه الیوم الذی اقام رسول الله(ص) علیا(ع) للناس علما و ابان فیه فضله و وصیه فصام شكرا لله عزوجل ذلك الیوم و انه لیوم صیام و اطعام و صلهٔ الاخوان و فیه مرضاهٔ الرحمن، و مرغمهٔ الشیطان.
وسائل الشیعه ۷: ۳۲۸، ضمن حدیث ۱۲.
امام صادق(ع) فرمود:
عید غدیر، روزی است كه رسول خدا(ص) علی(ع) را بعنوان پرچمدار برای مردم برافراشت و فضیلت او را در این روز آشكار كرد و جانشین خود را معرفی كرد، بعد بعنوان سپاسگزاری از خدای بزرگ آن روزه را روزه گرفت و آن روز، روز روزه‏داری و عبادت و طعام دادن و به دیدار برادران دینی رفتن است. آنروز روز كسب خشنودی خدای مهربان و به خاك مالیدن بینی شیطان است.
۱۳) روز هدیه
عن امیر المؤمنین(ع) قال:
... اذا تلاقیتم فتصافحوا بالتسلیم و تهابوا النعمهٔ فی‏هذا الیوم، و لیبلغ الحاضر الغائب، والشاهد الباین، ولیعد الغنی الفقیر والقوی علی الضعیف امرنی رسول‏الله(ص) بذلك.
وسائل الشیعه ۷: ۳۲۷.
امیر المؤمنین(ع) (در خطبه روز عید غدیر) فرمود:
وقتی كه به همدیگر رسیدید همراه سلام، مصافحه كنید، و در این روز به یكدیگر هدیه بدهید، این سخنان را هر كه بود و شنید، به آن كه نبود برساند، توانگر به سراغ مستمند برود، و قدرتمند به یاری ضعیف، پیامبر مرا به این چیزها امر كرده است.
۱۴) روز كفالت
عن امیر المؤمنین(ع) قال:
... فكیف بمن تكفل عددا من المؤمنین والمؤمنات وانا ضمینه علی‏الله تعالی الامان من‏الكفر والفقر وسائل الشیعه ۷: ۳۲۷.
امیر مؤمنان(ع) فرمود:
... چگونه خواهد بود حال كسی كه عهده‏دار هزینه زندگی تعدادی از مردان و زنان مؤمن (در روز غدیر) باشد، در صورتی كه من پیش خدا ضامنم كه از كفر و تنگدستی در امان باشد.
۱۵) روز سپاس و شادی
قال ابو عبد الله(ع):
... هو یوم عبادهٔ و صلوهٔ و شكر لله و حمد له،و سرور لما من الله به علیكم من ولایتنا،و انی احب لكم ان تصوموه.
وسائل الشیعه ۷: ۳۲۸، ح ۱۳.
امام صادق(ع) فرمود:
عید غدیر، روز عبادت و نماز و سپاس و ستایش خداست و روز سرور و شادی است به خاطر ولایت ما خاندان كه خدابر شما منت گذارد و من دوست دارم كه شما آن روز را روزه بگیرید.
۱۶) روز نیكوكاری
عن الصادق(ع):
... و لدرهم فیه بالف درهم لاخوانك العارفین،فافضل علی اخوانك فی هذا الیوم‏و سر فیه كل مؤمن و مؤمنهٔ.
مصباح المتهجد: ۷۳۷.
از امام صادق(ع) نقل شده كه فرمود:
یك درهم به برادران با ایمان و معرفت، دادن در روز عید غدیر برابر هزار درهم است، بنابراین در این روز به برادرانت انفاق كن و هر مرد و زن مؤمن را شاد گردان.
۱۷) روز سرور و شادی
قال ابو عبد الله(ع):
انه یوم عید و فرح و سرورو یوم صوم شكرا لله تعالی.
وسائل الشیعه ۷: ۳۲۶، ح ۱۰.
امام صادق(ع) فرمود:
عید غدیر، روز عید و خوشی و شادی است و روز روزه‏داری به عنوان سپاس نعمت الهی است.
۱۸) روز تبریك و تهنیت
قال علی(ع):
عودوا رحمكم الله بعد انقضاء مجمعكم بالتوسعهٔ علی عیالكم، والبر باخوانكم والشكر لله عزوجل علی ما منحكم، واجتمعوا یجمع الله شملكم، و تباروا یصل الله الفتكم، و تهانؤا نعمهٔ الله كما هنا كم الله بالثواب فیه علی اضعاف الاعیاد قبله و بعده الا فی مثله... بحارالانوار ۹۷: ۱۱۷.
علی(ع) فرمود:
بعد از پایان گردهم آیی خود (در روز غدیر) به خانه برگردید، خدا بر شما رحمت فرستد. به خانواده خود گشایش و توسعه دهید، به برادران خود نیكی كنید، خداوند را بر این نعمت كه شما را بخشیده است، سپاس گزارید، متحد شوید تا خدا به شما وحدت بخشد، نیكویی كنید تا خدا دوستیتان را پایدار كند، به همدیگر نعمت‏خدا را تبریك بگوئید، همانطور كه خداوند در این روز با چندین برابر عیدهای دیگر پاداش دادن به شما تبریك گفته، این گونه پاداشها جز در روز عید غدیر نخواهد بود.
۱۹) روز درود و برائت
روی الحسن بن راشد عن ابی عبد الله(ع) قال:
قلت: جعلت فداك، للمسلمین عید غیرالعیدین؟ قال: نعم، یا حسن! اعظمهما و اشرفهما، قال: قلت له: و ای یوم هو؟
قال: یوم نصب امیرالمؤمنین(ع) فیه علما للناس.
قلت له: جعلت فداك وما ینبغی لنا ان نصنع فیه؟
قال: تصومه یا حسن و تكثر الصلوهٔ علی محمد و آله فیه و تتبرا الی الله، ممن ظلمهم،فان الانبیاء كانت تامر الاوصیاء بالیوم‏الذی كان یقام فیه الوصی ان یتخذ عیدا.
مصباح المتهجد: ۶۸۰.
حسن بن راشد گوید:
به امام صادق(ع) گفتم: آیا مسلمانان بجز آن دو عید، عید دیگری هم دارند؟ فرمود: بله، بزرگترین و بهترین عید. گفتم: كدام روز است؟
فرمود: روزی كه امیرمؤمنان بعنوان پرچمدار مردم منصوب شد.
گفتم: فدایت‏شوم در آن روز سزاوار است، چه كنیم؟ فرمود: روزه‏بگیر و درود برمحمد و آل‏او بفرست و از ستمگران به آنان برائت بجوی، زیرا پیامبران به جانشینان دستور می‏دادند كه روزی را كه جانشین انتخاب می‏شود، عید بگیرند.
۲۰) عید اوصیاء
عن ابی عبد الله(ع) قال:
... تذكرون الله عز ذكره فیه بالصیام والعبادهٔ والذكر لمحمد و آل محمد، فان رسول الله(ص) اوصی امیرالمؤمنین ان یتخذ ذلك الیوم عیدا، و كذلك كانت الانبیاء تفعل، كانوا یوصون اوصیائهم بذلك فیتخذونه عیدا.
وسائل الشیعه ۷: ۳۲۷، ح ۱.
امام صادق(ع) فرمود:
در روز عید غدیر، خدا را با روزه و عبادت و یاد پیامبر و خاندان او یادآوری كنید، زیرا رسول خدا به امیرالمؤمنین سفارش كرد كه آن روز را عید بگیرد، همینطور پیامبران هم به جانشینان خود سفارش می‏كردند كه آن روز را عید بگیرند، آنان هم چنین می‏كردند.
۲۱) روز گشایش و درود
عن ابی عبد الله(ع) قال:
والعمل فیه یعدل ثمانین شهرا، و ینبغی ان یكثر فیه ذكر الله عزوجل، والصلوهٔ علی النبی(ص) ، ویوسع الرجل فیه علی عیاله.
وسائل الشیعه ۷: ۳۲۵، ح ۶.
امام صادق(ع) فرمود:
ارزش عمل در آن روز (عید غدیر) برابر با هشتاد ماه است، و شایسته است آن روز ذكر خدا و درود بر پیامبر(ص) زیاد شود، و مرد، بر خانواده خود توسعه دهد.
۲۲) روز دیدار رهبری
عن مولانا ابی‏الحسن علی بن محمد(ع) قال لابی اسحاق:
و یوم الغدیر فیه اقام النبی(ص) اخاه علیا علما للناس و اماما من بعده،[قال] قلت:
صدقت جعلت فداك، لذلك قصدت، اشهد انك حجهٔ الله علی خلقه.
وسائل الشیعه ۷: ۳۲۴، ح ۳.
امام هادی(ع) به ابواسحاق فرمود:
در روز غدیر پیامبر اكرم(ص) برادرش علی(ع) را بلند كرد و به عنوان پرچمدار (و فرمانده) مردم و پیشوای بعد از خودش معرفی كرد.
ابواسحاق گفت: عرض كردم، فدایت‏شوم راست فرمودی. به خاطر همین به زیارت و دیدار شما آمدم، گواهی می‏دهم كه تو حجت‏خدا بر مردم هستی.۲۳ ) روز تكبیر
عن علی بن موسی الرضا(ع) :
من زار فیه مؤمنا ادخل‏الله قبره سبعین نورا و وسع فی قبره و یزور قبره كل یوم سبعون الف ملك ویبشرونه بالجنهٔ.
اقبال الاعمال: ۷۷۸.
امام رضا(ع) فرمود:
كسی كه در روز (غدیر) مؤمنی را دیدار كند، خداوند هفتاد نور بر قبر او وارد می كند و قبرش را توسعه می‏دهد و هر روز هفتاد هزار فرشته قبر او را زیارت می‏كنند و او را به بهشت بشارت می‏دهند.
۲۴) روز دیدار و نیكی
قال الصادق(ع):
ینبغی لكم ان تتقربوا الی الله تعالی بالبر والصوم والصلوهٔ و صلهٔ الرحم و صلهٔ الاخوان، فان الانبیاء علیهم السلام كانوا اذا اقاموا اوصیاءهم فعلوا ذلك و امروا به.
مصباح المتهجد: ۷۳۶.
امام صادق(ع) فرمود:
شایسته است با نیكی كردن به دیگران و روزه و نماز و بجاآوردن صله رحم و دیدار برادران ایمانی به خدا نزدیك شوید، زیرا پیامبران زمانی كه جانشینان خود را نصب می‏كردند، چنین می‏كردند و به آن توصیه می‏فرمودند.
۲۵) نماز در مسجد غدیر
عن ابی عبد الله(ع) قال:
انه تستحب الصلوهٔ فی مسجد الغدیرلان النبی(ص) اقام فیه امیر المؤمنین(ع)و هو موضع اظهرالله عزوجل فیه الحق.
وسائل الشیعه ۳: ۵۴۹.
امام صادق(ع) فرمود:
نماز خواندن در مسجد غدیر مستحب است، چون پیامبر اكرم(ص) در آنجا امیرمؤمنان(ع) را معرفی و منصوب كرد. و آنجایی است كه خدای بزرگ، حق را آشكار كرد.
۲۶) نماز روز غدیر
عن ابی عبد الله(ع) قال:
و من صلی فیه ركعتین ای وقت‏شاء و افضله قرب الزوال و هی الساعهٔ التی اقیم فیها امیرالمؤمنین(ع) بغدیر خم علما للناس و... كان كمن حضر ذلك الیوم...
وسائل الشیعه ۵: ۲۲۵، ح ۲.
امام صادق(ع) فرمود:
كسی كه در روز عید غدیر هر ساعتی كه خواست، دو ركعت نماز بخواند و بهتر اینست كه نزدیك ظهر باشد كه آن ساعتی است كه امیرالمؤمنین(ع) در آن ساعت در غدیر خم به امامت منصوب شد، (هر كه چنین كند) همانند كسی است كه در آن روز حضور پیدا كرده است...
۲۷) روزه غدیر
قال الصادق(ع):
صیام یوم غدیر خم یعدل صیام عمر الدنیا لو عاش انسان ثم صام ما عمرت الدنیا لكان له ثواب ذلك. وسائل الشیعه ۷: ۳۲۴، ح ۴.
امام صادق(ع) فرمود:
روزه روز غدیر خم با روزه تمام عمر جهان برابر است. یعنی اگر انسانی همیشه زنده باشد و همه عمر را روزه بگیرد، ثواب او به اندازه ثواب روزه عید غدیر است.
۲۸) روز تبریك و تبسم
عن الرضا(ع) قال:
... و هو یوم التهنئهٔ یهنئ بعضكم بعضا،فاذا لقی المؤمن اخاه یقول:
«الحمد لله الذی جعلنا من المتمسكین‏بولایهٔ امیر المؤمنین و الائمهٔ(ع)»
و هو یوم التبسم فی وجوه الناس‏من اهل الایمان...
اقبال: ۴۶۴.
امام رضا(ع) فرمود:
عید غدیر روز تبریك و تهنیت است. هر یك به دیگری تبریك بگوید، هر وقت مؤمنی برادرش را ملاقات كرد، چنین بگوید: «حمد و ستایش خدایی را كه به ما توفیق چنگ زدن به ولایت امیرمؤمنان و پیشوایان عطا كرد» آری عید غدیر روز لبخند زدن به چهره مردم با ایمان است...
فصل سوم:
ولایت در غدیر
۲۹) پیامبر و ولایت علی(ع)
عن ابی سعید قال:
لما كان یوم غدیر خم امر رسول الله(ص) منادیا فنادی: الصلوهٔ جامعهٔ، فاخذ بید علی(ع) و قال:
اللهم من كنت مولاه فعلی مولاه،اللهم وال من والاه، و عاد من عاداه.
بحارالانوار ۳۷: ۱۱۲، ح ۴.
ابو سعید گوید:
در روز غدیر خم رسول خدا(ص) دستور داد: منادی ندا دهد كه: برای نماز جمع شوید. بعد دست علی(ع) را گرفت و بلند كرد و فرمود:
خدایا كسی كه من مولای اویم پس علی هم مولای اوست، خدایا دوست بدار كسی را كه علی را دوست بدارد و دشمن بدار كسی را كه با علی دشمنی كند.
۳۰) زندگی پیامبرگونه
قال رسول الله(ص):
من یرید ان یحیی حیاتی، و یموت مماتی،ویسكن جنهٔ الخلد التی وعدنی ربی‏فلیتول علی ابن ابی طالب،(ع)فانه لن یخرجكم من هدی،ولن یدخلكم فی ضلالهٔ.
الغدیر ۱۰: ۲۷۸.
رسول خدا(ص) فرمود:
كسی كه می‏خواهد زندگی و مرگش همانند من باشد و در بهشت جاودانه‏ای كه پروردگارم به من وعده كرده، ساكن شود، ولایت علی بن ابی طالب(ع) را انتخاب كند، زیرا او هرگز شما را از راه هدایت بیرون نبرده، به گمراهی نمی‏كشاند.
۳۱) پیامبر و امامت علی(ع)
عن جابر بن عبد الله الانصاری قال: سمعت‏رسول الله(ص) یقول لعلی بن ابی طالب(ع):
یا علی! انت اخی و وصیی و وارثی‏وخلیفتی علی‏امتی فی‏حیوتی و بعد وفاتی‏محبك محبی و مبغضك مبغضی‏و عدوك عدوی.
امالی صدوق: ۱۲۴، ح ۵.
جابربن عبد الله انصاری می‏گوید:
از رسول خدا(ص) شنیدم كه به علی بن ابی‏طالب(ع) فرمود:
ای علی، تو برادر و وصی و وارث و جانشین من در میان امت من در زمان حیات و بعد از مرگ منی. دوستدار تو دوستدار من و دشمن و كینه‏توز تو دشمن من است.
۳۲) پایه‏های اسلام
عن ابی جعفر(ع) قال:
بنی الاسلام علی خمس:
الصلوهٔ و الزكوهٔ و الصوم و الحج و الولایهٔ‏و لم یناد بشی‏ء ما نودی بالولایهٔ یوم الغدیر.
كافی ۲، ۲۱، ح ۸.
امام باقر(ع) فرمود:
اسلام بر پنج پایه استوار شده است: نماز، زكات، روزه، حج و ولایت و به هیچ چیز به اندازه آنچه در روز غدیر به ولایت تاكید شده، ندا نشده است.
۳۳) ولایت جاودانه
عن ابی الحسن(ع) قال:
ولایهٔ علی(ع) مكتوبهٔ فی صحف جمیع الانبیاء ولن یبعث‏الله رسولا الا بنبوهٔ محمد ووصیهٔ علی(ع). سفینهٔ البحار ۲: ۶۹۱.
امام كاظم(ع) فرمود:
ولایت علی(ع) در كتابهای همه پیامبران ثبت‏شده است و هیچ پیامبری مبعوث نشد، مگر با میثاق نبوت محمد(ص) و امامت علی(ع).
۳۴) ولایت و توحید
قال رسول الله(ص):
ولایهٔ علی بن ابی طالب ولایهٔ الله‏و حبه عبادهٔ الله و اتباعه فریضهٔ الله‏و اولیاؤه اولیاء الله و اعداؤه اعداء الله‏و حربه حرب الله و سلمه سلم الله عز و جل.
امالی صدوق: ۳۲.
رسول خدا(ص) فرمود:
ولایت علی بن ابیطالب(ع) ولایت‏خداست، دوست داشتن او عبادت خداست، پیروی كردن او واجب الهی است و دوستان او دوستان خدا و دشمنان او دشمنان خدایند، جنگ با او، جنگ با خدا و صلح با او، صلح با خدای متعال است.
۳۵) روز ناله نومیدی شیطان
عن جعفر، عن ابیه(ص) قال:
ان ابلیس عدوالله رن اربع رنات:
یوم لعن، و یوم اهبط الی الارض،و یوم بعث النبی(ص) و یوم الغدیر.
قرب الاسناد: ۱۰.
امام باقر(ع) از پدر بزرگوارش امام صادق(ع) نقل كرد كه فرمود:
شیطان دشمن خدا چهار بار ناله كرد: روزی كه مورد لعن خدا واقع شد و روزی كه به زمین هبوط كرد و روزی كه پیامبر اكرم(ص) مبعوث شد و روز عید غدیر.
ولایت علوی دژ توحید
عن النبی(ص):
یقول الله تبارك و تعالی:
ولایهٔ علی بن ابی طالب حصنی،فمن دخل حصنی امن من ناری.
جامع الاخبار: ۵۲، ح ۷.
پیامبر اكرم(ص) فرمود:
خداوند می‏فرماید: ولایت علی بن ابیطالب دژ محكم من است، پس هر كس داخل قلعه من گردد، از آتش دوزخم محفوظ خواهد بود.
۳۶) جانشین پیامبر
قال رسول الله(ص):
یا علی انا مدینهٔ العلم و انت بابها و لن تؤتی المدینهٔ الا من قبل الباب... انت امام امتی و خلیفتی علیها بعدی، سعد من اطاعك و شقی من عصاك، و ربح من تولاك و خسر من عاداك.
جامع الاخبار: ۵۲، ح ۹.
رسول خدا(ص) فرمود:
ای علی من شهر علمم و تو درب آن هستی، به شهر جز از راه درب آن وارد نشوند. ... تو پیشوای امت من و جانشین من در این شهری، كسی كه اطاعت تو كند سعادتمند است، و كسی كه تو را نافرمانی كند، بدبخت است، و دوستدار تو سود برده و دشمن تو زیان كرده است.
۳۷) اسلام در سایه ولایت
قال الصادق(ع):
اثافی الاسلام ثلاثهٔ:
الصلوهٔ و الزكوهٔ و الولایهٔ،لا تصح واحدهٔ منهن الا بصاحبتیها.
كافی: ۲، ص ۱۸.
امام صادق(ع) فرمود:
سنگهای زیربنای اسلام سه چیز است:
نماز، زكات و ولایت كه هیچ یك از آنهابدون دیگری درست نمی‏شود.
۳۸) ده هزار شاهد
قال ابو عبد الله(ع):
العجب یا حفص لما لقی علی بن ابی‏طالب!! انه كان له عشرهٔ الاف شاهد لم یقدر علی اخذ حقه و الرجل یاخذ حقه بشاهدین.
بحار الانوار: ۳۷، ۱۴۰.
امام صادق(ع) فرمود:
ای حفص! شگفتا از آنچه علی بن ابی طالب(ع) با آن مواجه شد! او با ده هزار شاهد و گواه (در روز غدیر) نتوانست‏حق خود را بگیرد، در حالی كه شخص با دو شاهد حق خود را می‏گیرد.
۳۹) علی(ع)، مفسر قرآن
عن النبی(ص) فی احتجاجه یوم الغدیر:
علی تفسیر كتاب الله، و الداعی الیه، الا و ان الحلال و الحرام اكثر من ان احصیهما و اعرفهما، فآمر بالحلال و انهی عن الحرام فی مقام واحد، فامرت ان آخذ البیعهٔ علیكم و الصفقهٔ منكم، بقبول ما جئت به عن الله عز و جل فی علی امیر المؤمنین و الائمهٔ من بعده، معاشر الناس تدبروا و افهموا آیاته، و انظروا فی محكماته و لا تتبعوا متشابهه، فو الله لن یبین لكم زواجره، و لا یوضع لكم عن تفسیره الا الذی انا آخذ بیده.
وسایل الشیعه: ۱۸، ۱۴۲، ح ۴۳.
پیامبر اكرم (ص) روز عید غدیر فرمود:
علی(ع) تفسیر كتاب خدا، و دعوت كننده به سوی خداست، آگاه باشید كه حلال و حرام بیش از آنست كه من معرفی و به آنها امر و نهی كنم و بشمارم. پس دستور داشتم كه از شما عهد و پیمان بگیرم كه آنچه را در مورد علی امیرمؤمنان، و پیشوایان بعد او از طرف خداوند بزرگ آوردم، بپذیرید.
ای مردم! اندیشه كنید و آیات الهی را بفهمید، در محكمات آن دقت كنید و متشابهات آن را دنبال نكنید. به خدا قسم هرگز كسی نداهای قرآن را نمی‏تواند بیان كند و تفسیر آن را روشن كند، جز آن كسی كه من دست او را گرفته‏ام (و او را معرفی كردم).

● منابع
۱) قرآن كریم .
۲) امالی شیخ صدوق، كتابخانه اسلامیه.
۳) قرب الاسناد، عبد الله جعفر الحمیری، آل البیت.
۴) مصباح المتهجد، شیخ طوسی، مؤسسهٔ فقه الشیعه.
۵) وسایل الشیعه، شیخ حر عاملی، مكتبهٔ الاسلامیهٔ.
۶) سفینهٔ البحار، شیخ عباس قمی، اسوه.
۷) جامع الاخبار، محمد سبزواری، آل البیت.
۸) بحار الانوار، علامه مجلسی، دار الكتب الاسلامیه.
۹) حماسه غدیر، محمدرضاحكیمی، مؤلف.
۱۰) اقبال الاعمال، سید بن طاووس مؤسسهٔ الاعلمی.
۱۱) اصول كافی، كلینی، دار الكتب الاسلامیه.
۱۲) الغدیر، علامه امینی دار الكتب الاسلامیه.

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان