روزی آن‌ها را خواهیم یافت

گفتگوی اختصاصی با دانشمند ارشد پروژه SETI@Home درباره بزرگ ترین پروژه Grid Computing دنیا برای یافتن موجودات فرا زمینی. نزدیك به صد سال پیش، چیزی بیشتر یا كمتر، دو دانشمند به نام تسلا‌ و ماركونی، كار بر روی امواج رادیویی را آغاز كردند و از حاصل كار آن‌ها، رادیو پدید آمد. شاید از همان زمان بود كه كره زمین، دیگر از دید ناظران بیرونی، اگر باشند، به آن حدی از تكامل رسید كه بتواند چیزی را به ماورای جو بفرستد؛ امواجی كه نشانه‌هایی از تمدن را با خود داشتند. دیر زمانی پس از آن، كارل ساگان به این اندیشه درآمد كه اكنون، دیگرانی كه موجودات فرازمینی یا E.T می‌خوانیمشان، می‌توانند ما را ببینند، پس ما چرا چشم نگردانیم و در پی آنان نباشیم. آیا وسیله‌ای برای این جستجو مهیا است؟ آرسیبو (Arecibo)، رادیو تلسكوپی با قطر سیصد متر، در عمق دره‌ای در پورتوریكو، این چشم زمینیان است، نگران به آسمان، حریص دیدن امواج كیهانی و مترصد یافتن نشانه‌‌ای ازE.T. اصطلاح “جستجو برای یافتن هوش فرازمینی” یا Search for ExtraTerrestrial Intelligence كه به اختصار SETI نامیده می‌شود، عنوان پروژه‌ای است كه به منظور تحقق بخشیدن به این رویای شاید دست نیافتنی برپا شده است. SETI پروژه‌ای كه مدت‌هاست به راه افتاده ولی كمتر درباره آن صحبت شده است. پروژه‌ای بزرگ و پیچیده كه در پی یافتن پاسخ سؤالاتی ساده است:‌ "آیا ما تنها هستیم" و "آیا كسی آنجا هست؟" اگر پی‌گیر مباحثی این چنینی باشید و یا از خوانندگان دائمی باشید، مطلع هستید كه پروژه‌های SETI و SETI؛home در شماره ۳۲ (اردیبهشت ۸۲) معرفی شدند و در آن به تشریح عملكرد و نحوه مشاركت در آن پرداخته شده است. اكنون كه در حدود دو سال از آن زمان می‌گذرد، بی‌مناسبت ندیدیم كه بار دیگر SETI؛home را مطرح كنیم ولی این‌بار از زبان یكی از دانشمندان دست‌اندركار آن. لذا پس از انجام مكاتبات متعدد با انجمن سیاره‌شناسی آمریكا و دانشگاه كالیفرنیا، موفق شدیم مصاحبه‌ای اختصاصی را با آقای دكترDan Werthimer ، مدیر پروژه SEREDIP و دانشمندان ارشد پروژه SETI؛home ترتیب دهیم. در ضمن لازم است كه از همكاری‌های آقای دكترAmir Alexander و خانم Sussan Lendroth از انجمن سیاره‌شناسی كه هماهنگی‌های زیادی را در این خصوص انجام دادند، تشكر نماییم.
●دان ورتیمر
یكی از فعال‌ترین و مؤثرترین افراد پروژه SETI@home‌‌ و چندین پروژه نوری و رادیویی دیگر مرتبط با برنامه SETI در دانشگاه كالیفرنیا، بركلی. ورتیمر استادیار دپارتمان‌های مهندسی و فیزیك دانشگاه ایالتی‌ سان‌فرانسیسكو و استاد مهمان در دانشگاه پكن، دانشگاه سنت‌چارلز مارسل، دانشگاه اتووس بوداپست و تعدادی از دانشگاه‌های معتبر پرو، مصر، غنا، اتیوپی، زامبیا، اوگاندا و كنیا است. وی همچنین دارای تألیفات متعددی نیز درباره SETI و رادیو اخترشناسی می‌باشد كه از جمله تألیفات مهم وی می‌توان به كتاب ۲۰۲۰ SETI و ویرایش كتاب Origins and the Search for life in the Universe "Astronomical and Biochemical اشاره كرد. دكتر دان ورتیمر در حال حاضر دانشمند ارشد پروژه SETI@home‌‌ و مدیر پروژه SERENDIP می‌باشد.
● آقای دكتر ورتیمر، با تشكر از اینكه با وجود مشغله كاری فراوان، فرصتی برای طرح سؤالات در اختیار ما قرار دادید، اگر بخواهید به اختصار SETI را معرفی كنید، آن را چگونه بیان خواهید كرد؟
● با تشكر متقابل از شما، همان‌گونه كه می‌دانید SETI سرنام كلمات Search for Extra Terrestrial Intelligance (جستجو برای یافتن هوش فرازمینی) است كه هدف از آن یافتن پاسخ سؤالاتی مانند این‌كه "آیا ما تنها هستیم" می‌باشد. همه می‌دانیم كه از كره زمین مقادیر بسیار زیادی امواج رادیویی و تلویزیونی و سیگنال‌های مختلف منتشر می‌شود. یعنی بیش از پنجاه سال است كه امواج تلویزیونی منتشره از سوی زمین به سمت ده‌ها هزار ستاره روان است و از جانب آن‌ها (وقتی كه به آن‌ها برسد) قابل‌دریافت. برای همین هم نامعقول نخواهد بود اگر فكر كنیم كه تمدن‌های دیگری در سطح كهكشان هم ممكن است چنین امواجی را ارسال كرده باشند. پس می‌توانیم به دنبال یافتن امواج رادیویی، تلویزیونی، لیزری و ... باشیم. برای همین هم مهم‌ترین ابزاری كه داریم تلسكوپ رادیویی آرسیبو(Arecibo) به قطر ۳۰۰ متر در پورتوریكو می‌باشد. برای پردازش و تحلیل یافته‌ها نیز از قوی‌ترین ابركامپیوتر دنیا استفاده می‌كنیم.
‌‌‌مختصری درباره سه پروژه مهم
● ‌SETI
جستجو برای یافتن هوش فرازمینی. پروژه جستجو میان امواج رادیویی و الكترومغناطیسی كه از جانب ستارگان و اجرام آسمانی به سمت زمین گسیل می‌شوند، جهت یافتن نشانه‌هایی از حیات یا تمدن فرازمینی.
● SETI@home‌‌
جستجو برای یافتن هوش فرازمینی در خانه. مرحله جدید پروژه SETI برای جلب مشاركت همه دارندگان كامپیوترهای متصل به اینترنت جهت یافتن نشانه‌های هوش فرازمینی راه‌اندازی شد.
● SERSNDIP
جستجو برای یافتن علائم رادیویی فرازمینی از منابع هوشمند نزدیك به زمین. پروژه دیگری برای جستجو میان علائمی كه از جانب ستارگان دریافت می‌شود به جهت یافتن نشانه‌هایی از زندگی هوشمند. در این پروژه فقط كانال‌های رادیویی خاصی مورد بررسی قرار می‌گیرند، یعنی ۱۶۸ میلیون كانال باند باریك (۶/۰ هرتز) در هر ۷/۱ ثانیه.
● شما چگونه به SEIT علاقمند شدید؟
● من زمانی كه دانش‌آموز دبیرستان بودم، به داستان‌های علمی تخیلی و موضوعات ستاره‌شناسی علاقمند بودم و آثار كارل ساگان، ایزاك آسیموف و جورج گاموف را مطالعه می‌كردم. در ادامه همین علائق و كنجكاوی‌ها، به باشگاهی به نام HomebrewComputer پیوستم كه كار آن طراحی الگوریتم‌ها و ریزكامپیوترهایی بود برای یافتن علائمی كه احتمالا‌ از موجودات فرازمینی دریافت می‌شد. اگر بخواهم شما را با حال و هوای آن باشگاه آشنا كنم، باید بگویم كه تعدادی از افراد مؤثر در دره سیلیكون نظیر استیوجابز و استیو وزنیاك هم كارشان را از همان‌جا و با همان ماجراجویی‌های علمی شروع كردند.
● پروژه SETI از كجا شروع شد؟
● می‌دانید كه جمع‌آوری داده‌های رادیویی دریافتی از آسمان و پردازش آن‌ها، به پروژه SEREDIP باز می‌گردد. پروژه‌ای كه اكنون مدیر آن هستم و در آنجا از دوازده رادیو تلسكوپ برای جستجوی آسمان‌ها استفاده می‌كنیم. همان تجهیزات اكنون در پورتوریكو، استرالیا و ایتالیا در خدمت SETI هستند.
● و SETI@home‌‌ چگونه شكل گرفت؟
● فكر اصلی پروژه متعلق به دانشمند علوم كامپیوتر یعنی David Gedye در سیاتل است. وی سپس یك تیم چهار نفره متشكل از خودش، بنده، Woody Sullivan و David Anderson را برای عملیاتی‌كردن پروژه سازماندهی كرد كه نتیجه آن چیزی است كه اكنون می‌بینید. ما تلاش كردیم كه با طراحی روش‌هایی، مشاركت همه ساكنان كره زمین را در این امر جلب نماییم.
● حامیان اصلی پروژه چه سازمان‌هایی هستند؟
● انجمن سیاره‌شناسی، شركت سان‌مایكروسیستمز، بنیاد ملی علوم و دانشگاه كالیفرنیا.
●موجودات فرازمینی چگونه هستند؟
هنوز هیچ‌گونه شواهدی مبنی بر یافت شدن زندگی ماورای زمینی نظیر آنچه روی كره زمین وجود دارد، پیدا نشده است و هرگونه علایم رادیویی از سایر سیاراتی كه ستاره‌های دیگر در گردش هستند، دریافت شده است. یعنی هنوز هیچ‌گونه علایم حیات در سایر نقاط عالم دیده نشده است. مطالعات نشان می‌دهد كه حیات برروی كره زمین در حدود ۴ میلیارد سال قبل آغاز شده است یا به عبارت بهتر شرایط ایجاد حیات از آن زمان پدید آمده است. به همین خاطر به نظر می‌رسد كه چنین شرایطی ممكن است در سایر سیارات كه به دور ستاره‌های دیگری نیز به وجود آمده باشد. در منظومه شمسی، بعضی قمرهای سیاره مشتری نظیر اروپا و همچنین سیاره مریخ دارای چنین شرایطی بوده‌اند. اكتشافات دو دهه اخیر كه توسط فضاپیماهای متعدد صورت گرفته این نظریه را قوت بخشیده است. ضمن آن كه سیارات دیگری خارج از منظومه شمسی كشف شده‌اند كه به دور ستاره‌هایی در گردش بوده‌اند و اندازه‌هایی بزرگ‌تر از زمین داشته‌اند. شاید اگر سیاره‌ای در حجم و اندازه كره زمین در جای دیگری از كهكشان یافت شود، احتمال مشاهده موجودات فرازمینی افزایش یابد. اما چگونه می‌توان به وجود چنین موجوداتی پی برد؟ هر چند كه بین تمدن انسانی و یك تمدن ماورای زمینی احتمالاً هیچ زبان مشتركی وجود ندارد، اما راه‌هایی برای تشخیص هوشمند بودن آن‌ها وجود دارد. ریاضیدانان، فیزیكدانان، شیمیدانان و اخترشناسان قانونی ساخته‌اند كه ثابت می‌كند یك <زبان عمومی> در سراسر كیهان وجود دارد. تصاویر تلویزیونی یكی از راه‌‌ها برای ایجاد ارتباط هستند كه احتمالاً قابل‌درك هستند و نیازی به فهمیدن زبان طرف مقابل ندارند.
● آیا تأكید پروژه SETI فقط بر روی دریافت امواج رادیویی است؟
● ببینید، امواج رادیویی (شامل امواج رادارها، رادیوها و تلویزیون‌ها) متحمل‌ترین نوع امواجی هستند كه یك تمدن می‌تواند تولید كند. این امواج ممكن است جهت كاربردهای ارتباطی باشند یا حتی به منظور معرفی تمدن خودشان به سایر نقاط كهكشان ارسال شده باشند. اما به غیر از این‌ها، ما با استفاده از ابزارهای مختلفی كه داریم و با همراهی رادیو تلسكوپ، مشغول جمع‌آوری امواج رادیویی و لیزری هستیم. در مجموع شش روش مختلف برای یافتن موجودات فرازمینی در دانشگاه كالیفرنیا فراهم آمده است. ولی ۹۵ درصد از كارSETI مبتنی‌بر امواج رادیویی است. یعنی تمدن بشری را هم كه نگاه كنید، با استفاده از دستگاه‌هایی نظیر تلویزیون، رادیو، رادار و نظایر این، مشغول انتشار امواج رادیویی است.
● چقدر احتمال یافتن موجودات فرازمینی وجود دارد؟
●در كهكشان ما، یعنی كهكشان راه‌شیری، در حدود سیصد میلیارد ستاره وجود دارد كه تعدادی از آن‌ها شبیه خورشید ما هستند و بعضی از آن‌ها به دور خود سیاراتی دارند. زمانی كه كره‌زمین به قدر كافی سرد شد، به همراه فراهم بودن عوامل دیگر، حیات در آن به وجود آمد. دانشمندان گمان می‌كنند كه ممكن است در سیارات دیگری هم مشابه همین اتفاق روی دهد و انواع دیگری از حیات پدیدار شود یا شده باشد. البته دلیلی وجود ندارد كه آن‌ها هم حیات هوشمند باشند یا حتی حیات هوشمندی كه قادر به ایجاد فناوری نیز باشد. ولیكن این‌ها دلیل نمی‌شود كه ما جستجو نكنیم. یعنی خلاصه بگویم به همان اندازه كه دلایلی برای جستجو نكردن داریم، همان‌قدر هم دلایل قانع‌كننده برای انجام جستجو وجود دارد.● و چنین تمدن‌هایی به فرض وجود، چرا باید علاقمند به برقراری ارتباط با ما باشند؟
● شخصاً معتقدم كه تمدن‌های هوشمند علاقمند به برقراری ارتباط با تمدن‌های دیگر هستند. اما ارتباط با تمدن‌های بیگانه الزاماً از طریق ارسال مستقیم علائم صورت نمی‌گیرد و ممكن است از طریق برخورد تصادفی با سیگنال‌های ارسالی، مثلاً علائم رادار، سیگنال‌های یك اجاق مایكروویو یا امواج الكترومغناطیسی موفق به كشف آن‌ها شویم. البته دیدگاه بدبینانه هم آن است كه نهایتاً از كشف‌كردن تمدن‌های غیرزمینی پشیمان شویم!
●‌ با معرفی پروژه SETI@home‌‌ قصد دارید كه همه مردم جهان و حتی در خانه‌ها، برای یافتن هوش‌فرازمینی كمك بگیرید. آیا همینطور است؟
● بله. برای مشاركت در پروژه و یافتن موجودات هوشمند فرازمینی، كافی است كه یك كامپیوتر در خانه، محل كار یا مدرسه داشته باشید كه به اینترنت هم متصل باشد. با دریافت برنامه محافظ صفحه نمایش مخصوص پروژه كه از نشانی http://seti.berkeley.edu قابل دانلود است، به خیل عظیم پردازش‌كنندگان اطلاعات پروژه SETI خواهید پیوست. یعنی در زمان‌های بی‌كاری كامپیوتر، از آن برای پردازش داده‌ها استفاده می‌شود و با اجازه دارنده كامپیوتر، اطلاعات پردازش‌شده به دانشگاه بركلی برمی‌گردد. كلیه اطلاعات بازگشتی نام شما را به عنوان پردازش‌كننده به همراه دارد. و این یعنی اینكه شاید شما نخستین كسی باشید كه علائم مربوط به هوش فرازمینی را یافته اید.
رویدادهای مهم SETI
۳۰ جولای ۱۹۸۱ كمك مالی به پروژه یافتن موجودات فرازمینی از سوی سنا قطع شد.
۱۹۸۱ كنفرانس SETI در Tallinn روسیه برگزار شد.
۱۹۸۲ انجمن سیاره‌شناسی به طرح جستجوی سیارات حول ستاره‌های دوردست كمك كرد.
می ۱۹۸۲ پل هوروتیز طرح SETI را با مشاركت رصدخانه آرسیبو و انجمن سیاره‌شناسی آغاز كرد.
۱۹۸۳ آنتن ۶۴ متری ناسا برای كمك به پروژه SETI به خدمت گرفته شد.
۱۹۸۳ كارل ساگان و آن درویان از استیون اسپیلبرگ (فیلم‌ساز) خواستند كه به پروژه META (سنجش كانال‌های فرازمینی) كمك مالی نماید.
سپتامبر ۱۹۸۵ پروژه META آغاز به كار كرد.
اكتبر ۱۹۸۸ كنفرانس SETI در تورنتو برگزار شد.
می ۱۹۹۰ پروژه META II برای كمك به پروژه SETI در انستیتوی رادیو اخترشناسی آرژانتین آغاز شد.
اكتبر ۱۹۹۳ كنگره ایالات متحده حمایت‌های مالی ناسا از پروژه SETI را متوقف كرد.
۱۹۹۶ تجهیزات مرتبط با پروژه META ارتقاء یافتند.
۱۹۹۸ برای راه‌اندازی پروژه SETI@home‌‌ حامیان تازه‌ای پیدا شدند.
می ۱۹۹۹ نرم‌افزار اتصال به پروژه SETI؛home آماده شد و برای دانلود و روی اینترنت قرار گرفت.
اگوست ۱۹۹۹ یك میلیون نفر در پروژه SETI@home‌‌ ثبت‌نام كردند.
می ۲۰۰۰ دو میلیون نفر در پروژه SETI@home‌‌ثبت‌نام كردند.
●ممكن است در مورد مراحل انجام پردازش توضیح بیشتری بدهید؟
● در حال حاضر حدود ۴/۵ میلیون كامپیوتر در سراسر دنیا به SETI@Home پیوسته‌اند و بزرگ‌ترین ابركامپیوتر روی زمین را تشكیل داده‌اند. سرعت كاری این ابركامپیوتر در حدود ۷۰ ترافلاپس (۷۰ میلیارد عملیات ممیز شناور در ثانیه) است. این رقم یعنی این‌كه یك كامپیوتر منفرد به مدت دو هزارسال به طور مداوم و هر روز كار كند. این ۴/۵ میلیون كامپیوتر در حال حاضر در ۲۲۶ كشور جهان پراكنده هستند و می‌توان گفت كه در ضمن بزرگ‌ترین پروژه Grid Computing جهان را نیز شكل داده‌اند. كلیه اطلاعات دریافتی از رادیوتلسكوپ‌ها مجتمع می‌شوند. سپس پردازش اولیه‌ای روی آن‌ها صورت می‌گیرد. در این قسمت داده‌هایی وارد می‌شوند كه قبلاً اثرات تداخلی امواج و سیگنال‌هایی كه از منابع زمینی منتشر شده‌اند، از آن‌ها جدا شده‌است. یعنی بین صدها میلیون سیگنال باقیمانده، جستجو صورت می‌گیرد. در مرحله بعدی منبع تولید سیگنال به‌طور دقیق مورد بررسی قرار می‌گیرد تا از انحراف و توجه به سیگنال‌های غیرواقعی اجتناب گردد. در این‌جا شرط لازم آن است كه حداقل بیش از ۶۰ درصد از سیگنال ارسالی از همان منبع تولید شده باشد. البته واضح است كه روند انجام این كار تا چه حد پیچیدگی دارد. در مرحله بعدی یك بار دیگر سیگنال‌ها پالایش می‌شوند و حاصل كار كاندیداهای نهایی هستند. خروجی این مرحله در اختیار ستاره‌شناسان قرار می‌گیرد تا در بین آن‌ها به جستجوی ردپای احتمالی موجودات فرازمینی بپردازند.
● پروژه ‌SETI@home‌‌ چه زمانی شروع شده و تا چه زمانی ادامه خواهد یافت؟
● پروژه در ماه می سال ۱۹۹۹ آغاز شده است و تا زمانی كه نشانه‌هایی از موجودات فرازمینی (ET) پیدا كنیم، ادامه خواهد داشت. البته ممكن است قبل از آن، به دلیل مشكلات مالی و نداشتن بودجه لازم، پروژه تعطیل شود.
● آیا تاكنون به نتیجه مشخصی هم رسیده‌اید؟
● كاندیداهایی را به این منظور یافته‌ایم و علائم مشكوكی را دریافت كرده‌ایم، اما هنوز هیچ‌كدام ما را به این نتیجه نرسانده‌اند كه علائم از سوی موجودات فرازمینی هستند. یعنی در حقیقت هنوز هیچ علامت واقعی دریافت نكرده‌ایم. البته ما در پی توسعه طرح مكملی به نام BOINC هستیم. در این طرح قصد داریم از سایر علوم نیز برای یافتن موجودات فرازمینی كمك بگیریم. مثلاً از دانشمندان علوم مدل‌سازی، زیست‌شناسی، تحقیقات دارویی و ... نیز برای همكاری در پروژه جدید دعوت كرده‌ایم.
● آقای دكتر ورتیمر، با تشكر مجدد از شما كه فرصتی را جهت طرح این سؤالات در اختیارمان قرار دادید.
● من هم سپاسگزارم و امیدوارم از این طریق بتوانیم به شناسایی هر چه بیشتر این پروژه در بین هموطنان شما كمك كنیم.

منبع : ماهنامه شبکه