احیای تئاتر کودک

در حالی كه تئاتر كودك و نوجوان سال هاست همچون سینمای كودك دچار ركود شده و جشنواره تئاتر كودك و نوجوان كم كم به فراموشی سپرده می شود، فرهنگسرای هنر قرار است نخستین مسابقه سراسری نمایشنامه نویسی برای كودكان و نوجوانان را اواخر تابستان امسال برگزار كند. بر اساس فراخوان فرهنگسرا اسامی نمایشنامه های برگزیده روز دهم شهریور ماه اعلام و آثار برای داوری نهایی به هیأتی شامل ۵ استاد نمایش ارجاع می شود. مراسم پایانی این مسابقه همزمان با روز جهانی كودك در ۱۶مهر ماه در همین فرهنگسرا برگزار خواهد شد و ۳ برگزیده نخست علاوه بر دریافت جوایز نقدی، امكان اجرای عمومی نمایش و چاپ نمایشنامه را خواهند داشت. داوران نیز یك جایزه ویژه به برگزیده خود اهدا می كنند و هفت نمایشنامه برتر بعدی به زیور چاپ آراسته خواهند شد.
حركت فرهنگسرای هنر در این شرایط می تواند سرآغازی برای احیای تئاتر كودك و برگزاری مجدد تئاتر كودك و نوجوان باشد. تئاتر كودك البته دارای مسائل و مشكلات بسیار است و احیای آن به تلاشی گسترده تر نیاز دارد. دست اندركاران تئاتر كودك از این مشكلات می گویند.
بهروز بقایی، چهره سرشناس تئاتر و تلویزیون معتقد است مشكلات حوزه تئاتر كودك و نوجوان به مدیر یا گروه یا شخص خاصی ارتباط ندارد، بلكه به یك پروسه تاریخی مربوط می شود. او می گوید: هیچ گاه برای آموزش كودك و نوجوان در زمینه تئاتر كار اصولی یا برنامه ریزی درست صورت نگرفته، درحالی كه این حوزه نیازمند برنامه ریزی كلان درازمدت است.
بقایی می افزاید: باید برای تولید تئاترهای كودك و نوجوان هزینه های مناسبی درنظر گرفته شود، چون تولید این گونه كارها ارزش افزوده ای به همراه دارد كه با هزینه هایی كه برای تولید آن شده قابل مقایسه نیست. برخی تهیه كنندگان كارهای كودك تصور می كنند این برنامه ها باید هزینه كمتری نسبت به برنامه بزرگسال داشته باشد، در حالی كه تولید برنامه های كودك حتی از ساخت یك برنامه برای مخاطب عام نیز حساس تر است و اهمیت بیشتری دارد و طبعاً هزینه بالاتری را طلب می كند.
این هنرمند با اشاره به كمبود امكانات در حوزه تئاتر كودك می گوید: فعالان این عرصه تنها یك سالن برای اجرای نمایش های خود دارند، البته این مشكل در تئاتر بزرگسالان نیز وجود دارد. در طول سالهای اخیر هیچ سالن تئاتری به تالارهای نمایشی تهران اضافه نشده و تنها كاری كه صورت گرفته این است كه پاركینگ و گوشه كنارهای تئاتر شهر را تبدیل به سالن كرده اند. در شهری مثل تهران كه ۱۲ میلیون جمعیت دارد باید فكر اساسی برای ساخت سالن كرد و به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر باید یك سالن تئاتر ساخته شود. كودكان، مردان و زنان آینده این مملكت هستند و باید با تصمیم گیری های دقیق برای احداث سالن مناسب و به كارگیری متخصصان برای آنها برنامه ریزی كرد.
چیستا یثربی نویسنده و كارگردان تئاتر، تخصیص نیافتن بودجه كافی، نبود مراكز آموزشی و بها ندادن به این حوزه را از دیگر مشكلاتی می داند كه گریبانگیر تئاتر كودك است. او می گوید: این سؤال همیشه برای من مطرح است كه چرا از نمایشنامه نویسان و كارگردانان حرفه ای برای اجرای نمایش كودك دعوت و كاری به آنها سفارش داده نمی شود؟ چرا باید فقیرانه ترین نمایش ها برای كودكان اجرا شود و آنها با یك بار دیدن این نمایش ها دیگر حاضر نباشند به دیدن چنین نمایش هایی بروند؟
یثربی با اشاره به ضعف متون مربوط به تئاتر كودك می افزاید: متن هایی كه برای نمایش كودك مورد استفاده قرار می گیرد، ضعیف است و این مسئله به كمبود بودجه و ضعف گروه های اجرایی برمی گردد. ما نمایشنامه نویسان حرفه ای در عرصه تئاتر كودك و نوجوان داریم كه به دلایل مختلف سالهاست فعالیتی در این زمینه نشان نمی دهند و مثل جشنواره تئاتر كودك به فراموشی سپرده شده اند.
عادل بزدوده، نویسنده و كارگردان تئاتر كودك و نمایش های عروسكی ضعف متون نمایشی را مهمترین مشكل تئاتر كودك می داند و می گوید چه پیش از انقلاب و چه پس از آن ما با معضل نمایشنامه نویسی تئاتر كودك و نوجوان روبه رو بودیم و نویسندگانی كه به طور تخصصی به این حوزه بپردازند را پرورش نداده ایم. كار در حوزه تئاتر كودك كاملاً تخصصی است و برخلاف تصور برخی افراد كه وقتی می خواهند شروع به نوشتن كنند سراغ نمایشنامه كودك و نوجوان می روند، این حوزه پیچیدگی های خاص خود را دارد و یك كار تخصصی و حتی فوق تخصصی را می طلبد.
بزدوده می افزاید: كار برای كودك اصولاً كار بسیار سختی است و فردی كه پا به این عرصه می گذارد باید قابلیت ها و استعدادهای متعددی داشته باشد تا موضوعات مرتبط با كودك را بشناسد و از دیدگاه نمایشی مورد بررسی قرار دهد. بعد شروع به نوشتن كند تا نوشته او مفرح، آموزنده و تفكربرانگیز باشد. ما در ایران بیش از ۷۰ میلیون جمعیت داریم، اما می توان گفت حتی ۱۰ نمایشنامه نویس حرفه ای تئاتر كودك و نوجوان نداریم.
این هنرمند و چهره سرشناس تئاتر كودك با اشاره به مشكل كمبود بودجه در تئاتر كودك و نوجوان می گوید: بخشی از مشكلات به كمبود بودجه برمی گردد، اما همه مشكلات، مربوط به آن نمی شود. یك نمایشنامه نویس طبعاً در عرصه ای كار می كند كه از آن مطمئن باشد و بتواند از آن تامین شود و تمامی ذهن را معطوف به كارش كند. باید در هر بخشی تعریف درستی صورت بگیرد.
وی كه نمایش «چی شده چه خبره» را در كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان بر صحنه دارد، با اعلام این كه كانون پرورش فكری قصد دارد تعریف درستی از حوزه تئاتر كودك و نوجوان ارائه دهد، می افزاید: ما در كانون می خواهیم به تعریف جامعی از این حوزه برسیم. به همین دلیل قصد داریم كلاس های آموزشی را برگزار كنیم و در آن نمایشنامه نویسی، كارگردانی و طراحی صحنه نمایش كودك را به مستعدان و علاقه مندان این حوزه، آموزش دهیم. امیدواریم در آینده ای نزدیك افراد علاقه مند به این گرایش های هنری به طور تخصصی آموزش ببینند و در آینده شاهد حضور نیروهای كاملاً حرفه ای در نمایشنامه نویسی، كارگردانی و تئاتر كودك و نوجوان باشیم.
هنگامه مفید، یكی دیگر از فعالان عرصه تئاتر كودك، كمبود امكانات و عدم توجه مدیران هنری را مشكلات اصلی تئاتر كودك می داند و می گوید: همیشه كمترین هزینه ها برای تئاتر كودك در نظر گرفته می شود و حداقل امكانات در اختیار فعالان این حوزه است و اهمیت ویژه ای كه باید به این حوزه داده شود، از سوی مدیران صورت نگرفته است. گذشته از این ها معمولاً سلیقه مدیران در تصمیم گیری های این عرصه حرف اول را می زند. بسیاری از كارهای فاقد ارزش هنری در كنار كارهای خوب به تماشاگر عرضه می شود و هیچ گونه تفكیكی در این رابطه صورت نمی گیرد. این مسئله در درازمدت باعث می شود مخاطب نتواند كار خوب را تشخیص دهد. برای مثال بسیاری از نمایش های كودك كه در فرهنگسراها به نمایش درمی آید فاقد ارزش های هنری است و تنها به جنبه نمایشی آن توجه شده كه این هم به سلیقه و نگاه مدیران آن مجموعه برمی گردد.
مفید با بیان این نكته كه كمبود بودجه و مدیریت دو مشكل اساسی در حوزه تئاتر كودك و نوجوان است، تاكید می كند باید ببینیم چند نمایشنامه نویس در تئاتر كودك و نوجوان داریم. اگر در این زمینه سرمایه گذاری درستی صورت گیرد، نویسندگان تئاتر كودك و نوجوان تمایل پیدا می كنند در این حوزه فعالیت كنند، اما با این وضعیتی كه در حال حاضر وجود دارد، من به عنوان یكی از افرادی كه در این عرصه فعالیت می كنم، برای اینكه بتوانم گذران زندگی كنم به تلویزیون و سینما می روم. با فعالیت در این عرصه ها می توانم هم درآمد داشته باشم و هم بتوانم مطالعه بیشتری كنم و به اندوخته های خود اضافه كنم. اگر زندگی من از طریق نوشتن نمایشنامه تامین نشود طبیعی است كه ترجیح می دهم برای سریال های كودك و نوجوان تلویزیون بنویسم و حداقل كار خوب و قابل قبولی در این عرصه ارائه دهم.

علی شیدفر

منبع : روزنامه همشهری