این نیز به پایان می رسد

در سالهای اخیر مصرف گاز طبیعی به عنوان یک حامل انرژی مهم در کشور، رشد فزاینده ای داشته است. از این رو یکی از نکات مهم در مدیریت بهینه منابع گازی ، برنامه ریزی اصولی برای پاسخگویی به حجم بالای مصرف داخلی گاز در کشور خواهد بود.علاوه بر بررسی وضعیت مصرف گاز در داخل ، برنامه های موجود برای پاسخگویی آن را باید به دقت مورد توجه قرار داد.
سهم گاز طبیعی از کل انرژی مصرف شده بخشهای مختلف اقتصادی در طول سالهای اخیر با نرخ شدیدی (متوسط سالانه)۸/۹ رشد پیدا کرده است. یکی از دلایل عمده این مساله ، جایگزینی سوخت گاز طبیعی به جای نفت کوره بویژه در نیروگاه های برق است.
اگر مصرف گاز در سالهای بین ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ را بررسی کنیم ، درمی یابیم که حجم گاز مصرف شده در نیروگاه ها سیر صعودی داشته ، به طوری که سال ۱۳۸۰ به بیش از ۲۵میلیارد مترمکعب رسیده است.
گفتنی است طبق آخرین آمار موجود سال ۱۳۸۰، میزان گاز طبیعی که در کشور (بدون احتساب تزریق) مصرف شده است ، حدود ۷/۶۷ میلیارد مترمکعب بوده است. در ایران بخشهای خانگی ، تجاری و عمومی ، قسمت اعظم مصرف کنندگان گاز طبیعی را تشکیل می دهند (حدود ۳۳ درصد از کل گاز عرضه شده) جدول ، سهم مصرف گاز در بخشهای مختلف را نشان می دهد.
بخش صنعت ، یکی دیگر از بخشهای عمده مصرف کننده گاز طبیعی است (حدود ۱۴درصد کل مصرف) در ایران بخش عمده گاز طبیعی مصرفی در بخش صنعت ، در صنایع انرژی بری از قبیل صنایع مواد شیمیایی ، کاغذ، شیشه ، نساجی ، آهن و فولاد، آلومینیوم ، مس و صنایع غذایی به مصرف می رسد.
در سالهای اخیر، اقداماتی برای افزایش قیمت حاملهای انرژی از جمله قیمت گاز طبیعی با هدف کاهش مصرف بی رویه آن در بخش صنعت انجام شده است. ولی به دلیل فقدان رقابت از یک سو و عدم کنترل و نظارت موثر بر قیمتهای کالاها و خدمات تولیدی ، فرسودگی ماشین آلات و کاربرد فناوری های قدیمی تر در تولید (که در استفاده از آنها، انرژی بیشتری به کار برده می شود) هرگونه افزایش قیمت گاز طبیعی در صنعت ، نهایتا از مصرف کنندگان کالاهای صنعتی دریافت شده است و روی هم رفته این اقدام بر کاهش مصرف گاز، تاثیرات مورد انتظار را نداشته است.
از دیگر مصرف کنندگان صنعتی گاز طبیعی ، پالایشگاه های نفت کشور هستند. این پالایشگاه ها برای تامین سوخت مورد نیاز برخی واحدهای تولید کننده حرارت (کوره ها) و همچنین برای خوراک واحدهای تولید هیدروژن ، نیازمند استفاده از گاز طبیعی هستند.
سال ۱۳۸۰ سوخت مصرفی گاز طبیعی پالایشگاه های نفت به حدود ۲۹۵۶ میلیون مترمکعب بالغ شد که نزدیک به ۳/۴ درصد کل مصرف گاز طبیعی کشور را تشکیل داد.۴ صنایع پتروشیمی جزو آن دسته از صنایع بزرگ هستند که نیروگاه های برق اختصاصی دارند، صنایع پتروشیمی اراک ، تبریز، بندر امام و رازی دارای مولدهای برق گازی و صنایع پتروشیمی اصفهان و خراسان دارای مولدهای برق از نوع بخاری و پتروشیمی های خارک و شیراز نیز هم از مولدهای برق بخاری و هم از مولدهای برق گازی بهره مندند.
استفاده از گاز طبیعی در حمل و نقل مقدار گاز طبیعی مصرفی در بخش حمل و نقل در سال ۱۳۸۰، معادل ۵/۴ میلیون متر مکعب بوده است ، این رقم شامل مصرف گاز طبیعی فشرده شده در شهرهای تهران و مشهد است ، گرچه در حال حاضر مصرف گاز طبیعی در بخش حمل و نقل بسیار ناچیز است ولی براساس سیاستگذاری های بخش انرژی ، امکان رشد سریع مصرف گاز طبیعی فشرده در بخش حمل و نقل وجود دارد.
گسترش مصرف گاز در بخش حمل و نقل به ساخت جایگاه های متعدد گازرسانی برای خودروهای گازسوز نیاز دارد که متاسفانه به نظر می رسد تمهیدات لازم برای ساخت جایگاهای سوخت رسانی کافی اندیشیده نشده است.در حال حاضر، مطالعات انجام شده در کشور نشان می دهد در ایران مخازن تخلیه شده گاز یا نفت وجود ندارد و اگر هم در آینده به وجود آید.
بیشتر در جنوب کشور قرار دارد، در حالی که عمده مصرف گاز طبیعی در مرکز و شمال و غرب کشور است. ایران از سال ۱۹۹۶ مطالعات و اقداماتی را برای احداث مخازن گازی در لایه های نمکی اطراف قم نزدیکی خط لوله اول سراسری گاز و مخزن آبی یورتشا آغاز کرد و پس از مطالعات اولیه مشخص شد لایه نمکی اطراف قم به دلیل داشتن توده های نمک نامناسب برای ذخیره سازی گاز مناسب نیست و کلیه مطالعات بر مخزن یورتشا متمرکز شد، طاقدیس یورتشا در ۷۰کیلومتری جنوب شرق تهران و ۴۰کیلومتری جنوب ورامین واقع شده است.
پیمانکار این مخزن شرکت KBB آلمان است. مطالعات امکان سنجی نشان می دهد ظرفیت مفید ذخیره سازی در میدان یورتشا، ۵۵۰میلیون مترمکعب در روز است. حداکثر میزان تزریق در زمان بهره برداری مخزن ۹/۲میلیون مترمکعب در روز و به مدت ۲۰۰روز در فصول گرم و حداکثر میزان برداشت ۶/۹ میلیون مترمکعب در روز و در مدت ۱۲۸ روز است.
براساس پیش بینی های انجام شده تزریق گاز به این مخزن از اوایل سال ۲۰۰۵ آغاز خواهد شد. ایجاد توازن بین تولید و مصرف گاز طبیعی در سالهای بعد از انقلاب ، مصرف گاز طبیعی در کشور رشد زیادی کرده است ، پاسخگویی به چنین نیازی از دو راه امکانپذیر بوده است:
۱-گسترش توان و ظرفیت تولید ۲-استفاده از مخازن ذخیره سازی و کاربرد گاز ذخیره شده آنها در مواقع اوج مصرف.
۱-گسترش توان و ظرفیت تولید:
به منظور گسترش عملیات گازرسانی و پاسخگویی به مصرف گاز طبیعی در کشور برنامه های زیادی در دستور کار شرکت ملی گاز ایران قرار گرفته که در برخی برنامه ها از تسهیلات بیع متقابل نیز بهره جسته شد.
از پروژه های مهم این طرح می توان به افزایش ظرفیت پالایشگاه فجر (کنگان)، توسعه پالایشگاه خنگیران ، احداث پالایشگاه ایلام و برنامه های ساخت ایستگاه های تقویت فشار و همچنین گسترش خطوط لوله فشار قوی اشاره کرد.
به دنبال موفقیت در اجرای طرح بیع متقابل اول گاز، در قانون بودجه سال ۱۳۸۰ نیز پروژه های گازرسانی دیگری به همین روال به تصویب رسید که براساس آن قرار شد تا بیش از ۴۶۳۰ کیلومتر دیگر خط لوله فشار قوی انتقال گاز ایجاد و ۱۲ ایستگاه تقویت فشار دیگر احداث شود در این برنامه ، مصرف نیز به موازات تولید افزایش خواهد یافت و قرار است بیش از ۱۵۰۰ واحد صنعتی ، ۸نیروگاه و ۳۲شهرک صنعتی تحت پوشش گازرسانی قرار گیرند.
بنا به محاسبات کارشناسان علاوه بر گسترش توان و ظرفیت تولید در برنامه بیع متقابل دوم ، حدود ۲۸۱۳ میلیون دلار صرفه جویی ارزی ناشی از جایگزینی گاز با فرآورده های نفتی نیز عاید کشور خواهد شد. طرح توسعه فازهای مختلف پارس جنوبی (۷ فاز از ۱۴ فاز) به منظور مصرف گاز در داخل با توان تولید روزانه یک میلیارد فوت مکعب گاز نیز برای هر فاز، نیاز به مصرف گاز در سالهای آینده را تا حد زیادی پاسخگو خواهد بود.
۲-استفاده از مخازن ذخیره سازی و کاربرد گاز ذخیره شده آنها در مواقع اوج مصرف:
ذخیره سازی زیرزمینی گاز طبیعی یکی از راهکارهای عملی برای تامین گاز مصرفی در مواقع اوج مصرف است این موضوع ، نه تنها از طریق ایجاد جریان اضافه گاز در سیستم انتقال فعلی ، (بویژه در فصول مصرف کم) هزینه انتقال گاز را کاهش خواهد داد. برای افزایش ضریب پایداری سیستم عرضه گاز طبیعی ، ایجاد ذخیره سازی های زیرزمینی گاز یکی از ضروریات بلند مدت صنعت گاز ایران به شمار می رود؛ بنابراین باید در مطالعات و طراحی توسعه شبکه گازرسانی هر کشور، مخازن ذخیره گاز طبیعی نیز مورد توجه برنامه ریزان قرار گیرد.

منبع : شرکت ملی گاز ایران