دوشنبه, ۸ بهمن, ۱۴۰۳ / 27 January, 2025
مجله ویستا
نجات از غمناکی
گامهای اول در راه تهیه آلبوم «نیاز»آشنایی رامین و اعظم به سالها پیش برمی گردد و هر دوی آنها مدتها در صدد انجام پروژه یی مشترك بودند، اما به گفته رامین هیچ یك آن فرصت و آرامش لازم را نداشتند تا اینكه سرانجام تصمیم گرفتند كه عزم خود را جزم كنند. اعظم كه در فكر انجام كاری تازه بود، پروژه یی در چارچوب موسیقی فولكلور و موسیقی الكترونیك را مطرح كرد كه این پیشنهاد با استقبال رامین روبرو شد.
استفاده از دانسته ها و تجربیات گذشته و میل به پیوند آنها با موسیقی الكترونیك انگیزه یی شد برای آغاز كاری تازه. رامین كه در نوازندگی سازهای زخمه‌یی مختلف از جمله رباب، دیوان، باقلاما یا ساز گیتار تبحر دارد و پیوند موسیقی مناطق مختلف مشرق زمین را در فعالیتهای گذشته اش تجربه كرده، در مورد پیوند سبكهای مختلف و استفاده از سازهای خاص بویژه باقلاما یا آلت «ساز» در پروژه «نیاز» می‌گوید: «در واقع ما منطقه خاصی را مد نظر نداشتیم. از همه سرزمین ها الهام گرفته ایم از موسیقی ایرانی، هندی و تركی بهره بردیم. استفاده از «ساز (باقلاما)» یك انتخاب شخصی است، بخاطر اینكه این سازی است كه من خیلی به آن دلبسته ام و زیاد از آن استفاده می كنم. هم می شود موسیقی تركی زد و هم موسیقی كردی و هم می شود مقام های موسیقی ایرانی را روی آن اجرا كرد و به نظر من سازی است كه كاربردش در موسیقی ایرانی بیشتر جنبه شخصی دارد. از هدفهای شخصی من این است كه آن را بیشتر به كار ببرم تا در موسیقی بیشتر معرفی شود.»و اعظم هم درباره علاقه و دلبستگی‌اش به موسیقی فولكلور و محلی متذكر می شود: « گاهی موسیقی سنتی، یك خرده زیادی برای من غمناك است و چیزی كه در موسیقی هندی می بینم یعنی شاید از این لحاظ كه رابطه من با موسیقی هندی نزدیكتر است این است كه موسیقی هندی خیلی غمناك است، اما همیشه یك راه حل پیدا می شود. یك نجاتی آن آخرش هست، ولی در موسیقی سنتی ایرانی این نجات را من هیچ‌وقت پیدا نمی كنم. البته توی موسیقی محلی این را می توانم پیدا كنم. چون با اینكه غمناك است، ولی تاثیرش این است كه آزادی یا نجاتی از آن غم پیدا می كنی.»رامین درباره چگونگی برداشتن گام های اول در ساخت قطعات آلبوم می گوید: «برای نمونه موتیویی ضبط می كردم، بعد این را می دادم به اعظم واعظم كه ملودی های شعرهایش را خودش درآورده، اینها را می‌نوشت، می آورد می داد به من و من قسمت های سازی اش را تنظیم می كردم. بعد باز با همدیگر ایده ها را ردوبدل می‌كردیم. در انتخاب اشعار هم برقرار بود. شعرهای اردو انتخاب اعظم است و شعرهای فارسی گزیده هر دوی ما» ناگفته نماند كه برای رامین ساختن آهنگ و كار روی اشعار اردو یكی از تجربه های تازه و جذاب این همكاری نزدیك بود: «خب، من تا به حال با اشعار اردو كار نكرده بودیم و این یك امتیاز بسیار مثبتی بود كه اعظم آورد و ایده اش از اعظم بود كه از اشعار اردو استفاده بكنیم و من خیلی پسندیدم. چون تا به حال چیزی كه توی موسیقی ها به عنوان موسیقی تلفیقی صحبت‌اش میشود بویژه در حومه ایران و خاورمیانه بیشتر انگیزه در این است كه این آمیختگی از طریق ریتم و ملودی باشد، ولی از طریق كلام خیلی كم انجام شده. برای من این یك كشف تازه بود و اینكه اولا، چقدر زبان اردو به زبان فارسی نزدیك است. به هر حال این چیزی است كه می دانی، ولی تا وارد كار نشوی هیچ‌وقت دقیق به آن پی نمی‌بری و برای من این مساله بسیار آموزنده بود.»مشكلات و جذابیت های پیوند موسیقی فولكلور و آكوستیك با موسیقی الكترونیك‌اعظم و رامین هر دو تجربه های زیادی در زمینه موسیقی آكوستیك داشتند و هر یك در چارچوب فعالیت های مختلف، چندین آلبوم منتشر كردند. به همین خاطر، برداشتن گامی در راه پیوند موسیقی فولكلور و موسیقی الكترونیك، تجربه یی جدید و دشوار و در عین حال جذاب بود. اعظم در این‌باره می گوید: «من موسیقی الكترونیك خیلی گوش می‌كردم. در واقع بیشتر از رامین. مشكلی كه من همیشه با موسیقی الكترونیك داشته ام، این است كه آن حسی را كه موسیقی آكوستیك دارد، از دست می دهد. چون عناصری هستند كه به هم وصل شده اند و انسان حس نمی‌كند كه كسی نشسته و دارد ساز می زند. یك كولاژاست. یعنی این را می گذارند روی آن. با هم ساخته نمی شوند. من خیلی دلم می خواست كاری بكنیم كه آن حس را هنوز داشته باشد، با اینكه موسیقی الكترونیك هست، هنوز آدم احساس می‌كند كه نوازنده یی واقعا دارد ساز می زند.»رامین هم كه برای اولین بار طعم كار با موسیقی الكترونیك را چشیده، از تجربه یی مثبت می‌گوید، تجربه یی كه البته مشكلات و پیچیدگی های خاص خود را داشت:« خب، مثبت بود. در این شكی نیست. برای من حداقل اول كار مشكل بود، چون من تجربه یی در این زمینه نداشتم. از لحاظ گوش هم همین‌طور. اصولا من زیاد موسیقی الكترونیك گوش نمی كردم. دست كم مثل یك خریدار گوش نمی كردم، مثل یك مصرف كننده گوش می كردم، و این اولین باری بود كه مجبور بودم وقتی موسیقی الكترونیك گوش كنم، مثل خریدار گوش كنم و ببینم كه در كنارش چی‌كار می توانم بكنم. از لحاظ تكنیكی اولش خیلی مشكل بود كه پی ببرم چه چیزهایی ممكن است و چه چیزهایی ممكن نیست، چون مقدار حجم صوتی یی كه صداهای الكترونیك دارند زیادند و مثلا نوع ضبط سازها هم حتی تغییر می كرد.»به گفته رامین، ایده های او و اعظم مشترك بود، قطعات را می نوشتند، ساختن ملودیها و ضبط های آكوستیك اش انجام می شد. در مرحله بعدی كارمن ریتزو (یكی از چهره های شناخته شده موسیقی الكترونیك و نامزد دریافت جایزه Grammy) صدای الكترونیك را به آن اضافه می كرد و بعد برمی‌گشت دست این‌دو و آنها هم دوباره چیزهایی به آن اضافه می‌كردند. به عبارتی این فایلها تمام مدت رد و بدل می شد. و اگر چه قطعات بر اساس صدای الكترونیك ساخته نشد، اما رامین و اعظم در هنگام نوشتن و ساختن آگاه بودند كه این صدا بعدا به آن اضافه می شود.البته میزان استفاده از موسیقی الكترونیك در همه قطعات به یك اندازه نیست. برای نمونه در قطعه شكار كه ترانه محلی خراسانی با ریتم ۶ و۸ است، به شكلی محدود از موسیقی الكترونیك استفاده شده كه به گفته اعظم، این مساله تا اندازه‌یی هم از نامانوس بودن ریتم قطعه با ذهنیت كارمن سرچشمه می گرفت: «كارمن اصلا نمی دانست با آن چه كار بكند. چون ۶و۸ درآوردن آن برای موسیقی الكترونیك خیلی سخت است. برای همین گفتیم هرچه ساده تر نگهش داریم بهتر است. ولی همان یك ذره هم كه بهش اضافه می كنیم، چیزهای الكترونیك، آنقدر جا می گیرد كه واقعا خیلی چیزها توی آن گم می شود، خیلی چیزها.»ناگفته نماند كه در اجرای این قطعه محلی خراسانی آرش خلعتبری هنرمند ایرانی مقیم فرانسه، از جمله نوازندگی سازهای كوبه‌یی را برعهده داشته است.«درموسیقی الكترونیك مقدار قدرتی كه در صدا وجود دارد خیلی بیشتر است. برای همین یك‌جورهایی مثل رنگ گذاری روی فیلم می ماند. شما امروز هیچ فیلمی را نمی‌بینید كه رنگش دست نخورده باشد از طریق كامپیوتر. در موسیقی هم این چیزی است كه دیگر نمی شود انكار كرد و خواهد ماند و دیگر قسمتی از تاریخ موسیقی خواهد بود. این‌هم همین حالت را دارد. وقتی صداها در كامپیوتر اضافه می كنید و تغییرات مختلفی در آن می دهید، اینها همه خاصیت های خودش را دارد كه به موسیقی آكوستیك كمك می‌كند. ما می خواستیم چیزی بسازیم كه هم آكوستیك باشد و هم الكترونیك.»البته رسیدن به تعادل و تناسب یكی از مشكلات و دلمشغولی‌ها و در عین حال جذابیت‌های پروژه نیاز بود. به گفته اعظم، شاید موسیقی الكترونیك در آن لحظه كه شنونده برای اولین بار قطعات نیاز را می‌شنود، بیش از اندازه به گوش برسد و برجسته باشد، اما با شنیدن‌های مكرر، عنصرهای آكوستیك قطعات هر بار بیشتر به گوش می‌رسند و دقیقا این حس آكوستیك از هر چیزی مهمتر است: «كارمن مدام می خواست بیشتر الكترونیك باشد و ما هم مدام می خواستیم بیشتر آكوستیك اش بكنیم و چون او به آن‌طرف می‌كشید و ما به این طرف می‌كشیدیم باعث شد چیزی بین آن دو اتفاق بیفتد ما همین كار را هم می خواستیم بكنیم. چون قبل از هر چیز وقتی آدم به این آلبوم گوش می دهد، در بخصوص شنونده های موسیقی آكوستیك، اول از همه عناصر الكترونیك قطعات را حس می كنند. چون اینقدر قوی است كه جای همه چیز را می‌گیرد، ولی اگر بیشتر به موسیقی گوش بدهی، دوسه بار گوش بدهی، صداهای آكوستیك هم بخوبی به گوش می‌رسند. همه این تجربه را تا حالا داشته اند، همه به ما گفته اند كه اول فكر كردیم زیادی الكترونیك است، بعد از دو سه بار گوش دادن دیدیم كه واقعا آنجا مثلا سازهای كوبه‌یی زیاد استفاده شده. خلاصه اگر چندبار گوش بدهی خیلی چیزها هست كه آكوستیك است.»آلبوم نیاز فقط از قطعات باكلام تشكیل نشده و رامین سعی داشته كه با گنجاندن قطعاتی بی كلام به شنونده فرصت تنفس و استراحت بدهد. در قطعه بی كلام «آرزو» به خصوص سوال و جواب سازهای مختلف بسیار شنیدنی و جذاب است، اما آیا این رد و بدل شدن بین موسیقی آكوستیك و موسیقی الكترونیك هم ممكن است؟ رامین در پاسخ این پرسش می‌گوید:«متاسفانه عناصر الكترونیك جنبه ملودیك ندارند و اتفاقا یكی از حسن های موسیقی شرقی تكاملی است كه در ملودی در آن به‌وجود آمده. برای همین برای من قسمت الكترونیك مثل یك زیربنای بسیار قوی است، ولی ملودی نیست و تا بخواهی كاربردی ملودی از آن داشته باشی، مبتذل می شود. اما برای رنگ آمیزی و ساختن ریتم و پایه بسیار كمك می كند. از این لحاظ مكالمه یی میان این دو موسیقی ایجاد می شود، ولی از لحاظ ملودیك، می توان گفت اصلا نمی‌شود.»رامین، درباره نقش ذهنیت موزیسینها در چنین همكاری هایی می‌گوید: «بالاخره برخورد یك ذهنیت از یك برداشت از فرهنگ خیلی مهم است. مخصوصا استفاده صدای الكترونیك خیلی سریع می تواند یك كار را مبتذل كند، ولی علتی كه به نظر مبتذل می آید به خاطر این است كه آن شناخت و یا كاربردش در آن فرهنگ برای آن شخا آشنا نیست. درست به همان صورت كه من اگر این را معكوس بكنم: مثل یك گروه «راك اند رول» می‌ماند كه در ایران شاید دارد كار می كند و به‌نظر خودش دارد خیلی كار راك قشنگی می كند، ولی اگر آن كار راك یا آن گیتاریست را بگذاریم پیش كسی كه در دنیای غرب یا در امریكا یا در اروپا دارد كار راك می كند، فرضا برمی گردد و می گوید كه آقا اصلا این كار یا طرز برخوردت با این موسیقی كاملا اشتباه است. بخاطر اینكه ذهنیت و زمینه اش را نداشته، آن موسیقی را زندگی نكرده كه بتواند برداشت شخصی اش را داشته باشد و در كارش انعكاس پیدا كند. برای همین برای یك شخا غربی هم، مثل كارمن، كه داشت كار می كرد، در واقع یك جورهایی ما نور چشم اش بودیم كه می توانستیم بگوییم، از این جهت برو یا از این جهت نرو، مثلا این معنی می دهد در كاربرد این نوع موسیقی یا نمی دهد. برای همین كشمكش زیاد بود.»در اینجا باید نكته دیگری را نیز در نظر داشت و آن اینكه ممكن است در فرهنگهای مختلف، كاربرد و برداشتی متفاوت از موسیقی الكترونیك وجود داشته باشد، چون موسیقی هم به نوعی، آیینه جامعه است: «موسیقی انعكاسی است هم از جامعه و هم از فضا. انعكاسی از جامعه است. چون بالاخره یك صداهایی هست كه شما می شنوید، نوع تمپوی سرعت زندگی، صداهای ماشین هایی كه می شنوید، همه اینها یك‌جورهایی و یك مقداری ذهنیت آدم را آماده می كند، ولی خود فضایی هم كه شما در آن زندگی می كنید انعكاسی توی موسیقی دارد. توی فضای ایران صداهای الكترونیك فقط و فقط در موسیقی پاپ استفاده شده. برای همین در وهله اول، خیلی امكان دارد كه آن را مساوی با موسیقی پاپ ببینند. یعنی چیزی كه فقط در آنجا به كار گرفته شده، خب، مردم هم گوششان اینجوری عادت كرده و كاربردش را محدود می بینند و نوع رنگ آمیزی موجود در اؤر را نمی بینند. این مثل رنگین كمانی می ماند كه اگر شما رنگی از آن را بردارید، خب، یك رنگ و یك شكل دیگری دارد.»در این چارچوب، اعظم هم به نكته‌یی دیگر اشاره می‌كند كه كمبود آن در ایران محسوس است و آن لزوم همكاری بیشتر بین موزیسین‌های عرصه ها و سبكهای مختلف و مخصوصا همكاری استادان موسیقی سنتی با جوانهایی كه در سبكهای دیگر فعالیت دارند: «خیلی دلم می خواست كه كاری بكنیم كه واقعا برای خودم هم جدید باشد، من در هندوستان بزرگ شده ام و در موسیقی هندی و تا اندازه یی هم عربی این اتفاق افتاده. بین موسیقی پاپ و سنتی هزار نوع موسیقی دیگر هست. برای نمونه گروهی است متشكل از دو پسر جوان را می‌شناسم كه كارهای الكترونیك ح.ب انجام می دهند، یعنی واقعا یكی از بهترین ها هستند كه از هند می آیند. در اجرا و تهیه آلبوم این دو برای نمونه استاد سلطان خان كه واقعا یكی از بهترین سارنگی نوازان هندوستان است و همچنین دختر راوی شانكار همكاری داشتند. دلم می خواست استادهای ما هم این كار را می كردند. بیشتر با جوانها می آمدند و تجربه می كردند.»
پیوند زبانهای اردو و فارسی در آلبوم «نیاز»
قطعات آلبوم نیاز به زبانهای فارسی و اردو اجرا شده اند كه البته در قطعه غزل كه اولین قطعه آلبوم هم هست، نه تنها موسیقی كه اشعار كلاسیك اردو و فارسی هم به هم پیوند داده شده اند. «راستش آهنگ «غزل» را بخاطر دوزبانه بودنش در اول آلبوم گذاشتیم، چون همیشه آهنگ اول نمایانگر بقیه آلبوم است و او چون دوزبانه است، خیلی مناسب بود كه آن را انتخاب كنیم. ترتیب بقیه قطعات بیشتر بر حسب تونالیته انتخاب شده. نكته دیگری كه در آلبوم نیاز به چشم می‌خورد، استفاده نكردن از سازهای بادی مثل نی است كه نوای آن با حال و هوای موسیقی عرفانی و اشعار كلاسیك همخوانی و هماهنگی دارد. مساله دیگر اینكه بیشتر شعرهای فارسی آلبوم نیاز از مولوی است. آیا آشنایی مردم با اشعار كلاسیك می‌تواند برقراری رابطه با موسیقی را آسانتر كند؟ رامین معتقد است: «نه، من فكر می كنم كه برعكس است. لااقل نیت ما برعكس بوده. ما نیت مان بر این بود كه این موسیقی پلی بشود برای آن نسلی كه با آن اشعار عرفانی آشنایی ندارد، شاید بخواهد با آنها آشنایی بیشتری پیدا بكند و پیامی كه در اینها نهفته است، چه از لحاظ سوالهایی كه پیش می كشند برای زندگی و برخورد و چه راه حلهایی كه عنوان می كنند، برایشان جایگزین آن كمبود عرفانی بشود كه در دنیای امروز وجود دارد.» در هر حال شكی نیست كه موسیقی به آدمها چه به عنوان موزیسین و چه به عنوان شنونده، می‌تواند در كشف هویت و ریشه ها كمك كند:
«این را هم از تجربه شخصی می گویم در خارج از ایران نسلی كه الان به كنسرت می‌آید تقریبا دیگر كم و بیش بسختی فارسی صحبت می كنند، ولی در كنسرتی كه چندی پیش در لس آنجلس داشتیم، پسری آمد جلو و گفت كه مثلا من با موسیقی آكسیوم و موسیقی شما بزرگ شده ام. گفت برای من یك لیست بفرستید از تمام آهنگسازهای ایرانی كه من باید با آنها آشنا بشوم. می بینم الان تبدیل شده ام به یك پل. برای یك بچه یی كه اینجا بزرگ شده، هیچ رابطه یی ندارد و از تمام آهنگسازها و اساتیدی كه در ایران كار كرده اند هیچ شناختی ندارد، علاقه‌مند شده كه آشنا بشود. كار من سنتی نیست، ولی به هرحال پلی است كه استفاده می كند تا خود را به فرهنگ خود نزدیك تر كند.»
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست