بررسی خصوصیات رسوب شناسی لس های مناطق قپان و دره ناهارخوران استان گلستان و تخمین منشا آن

به طور کلی رسوبات لسی یکی از گسترده ترین شکل رسوبات بادی هستند. این رسوبات معمولا به رنگ زرد مایل به خاکستری بوده و۷۰ تا ۹۰ درصد مواد تشکیل دهنده آنها را سیلت در برمی گیرند.لس های ایران عمدتا در منطقه شمال شرق واقع شده اند و هدف ازاین تحقیق بررسی خصوصیات رسوب شناسی لس های مقاطع قپان (اقلیم نیمه خشک) و دره ناهارخوران (اقلیم مرطوب) می باشد. مراحل این مطالعه به طور کلی شامل عملیات صحرایی، آزمایش های شیمیایی، شناسایی اجمالی اجزای لس در بخش ماسه، بررسی مورفوسکوپی (شکل ظاهری) دانه های کوارتز و عملیات دانه بندی می باشد. در مطالعات دانه بندی، اجزای مختلف ماسه به روش غربال مرطوب و اجزای سیلت و نیز رس به روش پیپت،جداسازی و درصد وزنی آنها محاسبه شد. نتایج به دست آمده نشان داد که در رسوبات مورد مطالعه، قطر میانه بین ۴ تا ۱۱ میکرون و قطر متوسط بین ۳ تا ۸ میکرون می باشد. همچنین دارای جورشدگی خیلی ضعیف، کج شدگی ریزدانه و یخ شدگی پهن هستند. نتایج آماری نشان می دهد بین رسوبات مقاطع قپان و جنوب گرگان از نظر قطر میانه، قطر متوسط و جورشدگی تفاوت معنی دار وجود داشته و لس های مقطع قپان، درشت تر و دارای جورشدگی بهتر بوده ولی از نظر کج شدگی و یخ شدگی یکسان می باشند. بررسی اجزای لس نشان داد که در مقطع قپان، کلوخه های گچی رسی و کانی های اولیه غالب بوده در حالیکه در مقاطع جنوب گرگان، کلوخه های آهکی رسی ثانویه فراوان هستند. بررسی مورفوسکوپی کانی کوارتز نشان داد که این نمونه ها در طبقه زاویه دار تا نیمه زاویه دار قرار گرفته و فاصله زیادی را از مناطق منشا طی نکرده اند. از نظر بافت سطحی، ذرات کوارتز عمدتا هاله مانند و بعضا مات شده هستند که هاله مانند بودن بیانگر برداشت از بستر رودخانه های قدیمی و قرار گرفتن در محیط رسوبی بادی و مات بودن نمونه ها نشان دهنده رنگ آمیزی با اکسیدهای آهن و تاثیر آهک ثانویه می باشد.

سعید سنایی اردکانی
عباس پاشایی
شمس اله ایوبی
محمدرضا اختصاصی

منبع : پایگاه اطلاعات علمی