تایلند آشپزخانه‌ی جهان

در بین كشورهای جنوب شرقی آسیا ، تایلند در كنترل كیفیت و ایمنی مواد غذایی و شیلاتی بسیار موفق بوده است و توانسته است با بهره‌گیری از خدمات سازمان های معتبر جهانی سطح استانداردهای بهداشتی ، كیفی و ایمنی فرآورده‌های شیلاتی به خصوص میگوی پرورشی را ارتقا دهد . در این مقاله تجربه‌ی شیلات تایلند در كنترل كیفیت و ایمنی فرآورده های شیلاتی تشریح شده است .
●●مقدمه
موضوع تجارت جهانی و ایجاد سازمان WTO فرصت‌هایی را برای اعضا به وجود آورده است تا از مزایای دسترسی به بازارهای بزگ جهانی استفاده كنند . دادوستد آزاد و بدون تعرفه و رفع محدودیت مقداری كالاها از سیاست‌های سازمان تجارت جهانی است . در دهه ی گذشته موضوع كیفیت و ایمنی در تجارت جهانی بسیار مهم تلقی شده است . نه تنها مصرف كنندگان سراسر جهان نسبت به آگاهی از كیفیت محصول علاقمند شده اند بلكه دولت های آن‌ها نیز به اهمیت نقش خود در حفاظت از بهداشت و ایمنی شهروندان خود از طریق اعمال مقررات بهداشتی و ایمنی مواد غذایی و توجه به مسایل زیست محیطی پی برده اند .در اقتصاد تایلند محصولات كشاورزی و غذایی نقش حیاتی دارند . تولید این فرآورده‌ها در افزایش درآمدهای كشاورزان ، فرآیندكنندگان و صادركنندگان اهمیت یسیار دارد . دولت تایلند این موضوع را كه شهروندان تایلندی مانند شهروندان كشورهایی كه محصولات غذایی تایلند به آن‌جا صادر می‌شود حق دارند از غذایی سالم و با كیفیت استفاده كنند ، پذیرفته است . از این رو استاندارد غذاهایی كه در تایلند تولید یا عرضه می‌شوند مشابه محصولات صادراتی است . در این كشور از یك استاندارد واحد در تولید محصولات مصرف داخل و صادراتی استفاده می‌شود .به همین دلیل دولت تایلند سال ۲۰۰۴ را سال ایمنی مواد غذایی در آن كشور اعلام كرد و شعار تایلند آشپزخانه ی جهان را هدفی ملی تلقی كرد. رویكرد جدید دولت تایلند اجرای برنامه‌ی توسعه ی ایمنی و بهداشت مواد غذایی است كه از سال ۲۰۰۴ شروع شده است . در این برنامه كه نقشه‌ی راه ایمنی مواد غذایی خوانده می‌شود ۴ اصل زیر مد نظر قرار گرفته است:
محصولات كشاورزی و غذایی تایلند باید مطابق استانداردهای جهانی تولید شوند ؛ایمنی محصولات تولیدی برای همه‌ی مصرف كنندگان داخلی و خارجی باید یكسان باشد ؛استانداردهای بهداشتی باید بر اساس اطلاعات علمی تدوین شود ؛تایلند باید دارای نظام كنترلی كارآمد و مؤثر از مزرعه تا سفره باشد.بر اساس مصوبه ی دولت تایلند ، وزارت كشاورزی و تعاون مسوول كنترل فرآورده‌های كشاورزی و شیلاتی در كل چرخه‌ی تولید تا عرضه ( مزرعه تا سفره ) است . وزارت بهداشت عمومی مسوول ایمنی مواد غذایی عرضه شده و مصرف شده در تایلندمی باشد .تایلند یكی از كشورهای عمده‌ی تولیدكننده‌ی محصولات شیلاتی در جهان است . طی سال‌های ۲۰۰۱- ۱۹۹۴ تولید سالیانه‌ی ماهی ۶/۳- ۵/۳ میلیون تن بوده‌ است . امتیازهای جغرافیایی این كشور نظیر سواحل طولانی در كناره ی اقیانوس آرام در شرق و جنوب شرقی و نیز سواحل جنوب غربی در كناره‌ی اقیانوس هند موجب افزایش حجم تولید فرآورده های شیلاتی در دریا و ساحل از طریق ماهیگیری و آبزی‌پروری شده است .
از سال ۱۹۹۸ میلادی آبزی‌پروری در سواحل وتوسعه‌ی سریع پرورش میگو به روش متراكم نقش مهمی در اقتصاد كشور داشته است .در سال ۲۰۰۱ كل تولید آبزی‌پروری ۸۱۴.۰۰۰ تن به ارزش ۷۷.۸۵۱ میلیون بات برآورد شده است . از كل تولید آبزیان ، آبزی‌پروری در ساحل ۱۴ درصد تولید و ۴۹ درصد درآمد را به اختصاص داده است . در صورتی‌كه مقدار و ارزش كل صید ( ماهیگیری ) در این سال ۲.۸ میلیون تن (۷۷ درصد كل تولید ) و ۶۰.۷۶۷ میلیون بات (۴۳.۸ كل درآمد ) بود . صید از آب های داخلی و تولید ماهیان آب شیرین در سال ۲۰۰۱ به ترتیب ۲۰۲.۵۰۰ و ۲۷۹.۷۰۰ تن بوده است .در ۱۰ سال گذشته حجم صادرات محصولات شیلاتی افزایش چشمگیری داشته است . در سال ۲۰۰۳ كل صادرات ۴.۳ میلیارد دلار آمریكا بود . میگوی تازه و منجمد و كنسرو تونمحصولات عوده‌ی صادراتی بودند كه ارزش آن‌ها به ترتیب ۱.۸ میلیارد دلار آمریكا و ۴۶۷.۵ میلیارد دلار آمریكا گزارش شده است . به همین دلیل تشدید كنترل های ایمنی برای مصرف كنندگان و نیز تجارت جهانی یك ضرورت اجتناب ناپذیر است در این مقاله به اهمیت كنترل كیفیت ماهی و فرآورده های شیلاتی در تایلند ، سیاست ها و برنامه های این كشور برای ایمنی مواد غذایی و فرآورده‌های شیلاتی ( نقشه ی راه ) ، قانون و مقررات حاكم بر كنترل فرآورده‌های شیلاتی و وظایف شیلات تاسلند در این خصوص اشاره شده است .
●نقشه‌ی راه ایمنی مواد غذایی: از استراتژی تا اجرا
برای تضمین ایمنی فرآورده‌های شیلاتی كلیه ی دستگاه های دولتی ذی‌ربط ملزم شده‌اند كه اقدام‌های زیر را انجام دهند :
تقویت و ارتقای نظام كنترل فرآورده های وارداتی با هدف كنترل پس‌ماندهای مواد شیمیایی ، داروها و آفت كش‌ها و نیز كنترل بیماری ها ی گیاهی و جانوری ؛ارتقا و تسهیل ثبت ، شناسایی و تایید مراكز تكثیر و پرورش آبزیان به خصوص میگوی پرورشی ؛تشویق اجرای اصول GHP و HACCP در كلیه ی واحدهای فرآوری آبزیان ؛افزایش توانمندی‌ها و امكانات بازرسی و خدمات آزمایشگاهی كنترل فرآورده های غذایی و شیلاتی ؛
اجرای اصول ردیابی محصول در كل زنجیره‌ی تولید محصول .
معاونت شیلات وآبزیان وزارت كشاورزی (شیلات تایلند) برنامه های مختلفی را برای ارتقای سطح ایمنی محصولات شیلاتی بر اساس نقشه‌ی راه تدوین كرده است . این برنامه‌ها از تولید اولیه در سطح مزرعه ، محل‌های تخلیه ی ماهی ، بازار ماهی ، واحدهای فرآوری تا صادرات را در بر می‌گیرد . در سرتاسر این چرخه استانداردهای مربوط اجرا می‌شوند .
●نقطه های كنترلی در نقشه‌ی راه ایمنی فرآورده های شیلاتی به شرح زیر است:
▪محل / منبع تولید یا پرورش آبزیان
این بخش مهم‌ترین نقطه‌ی كنترل ایمنی ماهی و فرآورده‌های شیلاتی است . مراقبت از ذخایر طبیعی آبزیان دریایی و ماهیان آب شیرین ، ایمنی مواد خام را پیش از تحویل دهی یا فرآوری تامین می‌كند . برنامه‌های تدوین شده در این بخش شامل صدور گواهی‌های اجرای اصول آبزی‌پروری صحیح (GAP) و اجرای استاندارد ( آیین كار) شیلات (CoC) در كلیه‌ی مراكز تكثیر و پرورش آبزیان و واحدهای فرآورش و نیز تایید غذای آبزیان پرورشی و صدور گواهی مربوط است .●قایق ها / شناورهای ماهیگیری
وضعیت بهداشتی قایق ها / شناورهای ماهیگیری و عملیات جا‌به‌جایی ماهی توسط ماهیگیران بر كیفیت و ایمنی صید تاثیرگذار است . از این رو برای ماهیگیران و صاحبان قایق ها / شناورهای ماهیگیری برنامه های آموزشی و ترویجی تعریف شده است .
●محل های تخلیه‌ی ماهی و بازار ماهی
برای بهبود استانداردهای بهداشت و ایمنی محل های تخلیه‌ی ماهی و بازار ماهی همكاری‌های موثری بین افراد یا سازمان های ذی‌ربط صورت گرفته است . بازار ماهی ساموتساكورن) Samutsakorn ) كه بازاری خصوصی است پیشرو اجرای اصول بهداشتی در عرضه‌ی فرآورده های شیلاتی است . در سال ۲۰۰۴ نفاهم‌نامه‌یی بین شیلات تایلند و مدیر این بازار برای اجرای هر چه بهتر اصول بهداشتی و مراقبت از آن امضا شده است .
●واحدهای آماده‌سازی ماهی / میگو
كنترل كیفیت فرآورده‌های شیلاتی در این سطح شامل كنترل مواد خام و نحوه‌ی آماده سازی آن ها و بسته‌بندی محصول است . از سال ۲۰۰۱ شیلات تایلند همراه با موسسه ی ملی غذا ، اتحادیه ی فرآیندكنندگان مواد غذایی و اتحادیه‌ی محصولات غذایی منجمد اصول GHP (عملیات بهداشتی صحیح) در واحدهای آماده‌سازی و فرآوری را تدوین كرده است. برنامه‌ی ممیزی برای تایید یا تمدید گواهی GHP در این واحدها مطابق با اصول كدكس مواد غذایی به طور مرتب اجرا می‌شود . در نخستین اقدام كنترلی به واحدهای فرآوری آبزیان توصیه شد كه مواد خام خود را از واحدهایی دریافت كنند كه دارای گواهی GHP هستند . در حال حاضر ۱۵۸ واحد آماده سازی اولیه ی آبزیان شامل كارگاه‌های پوست‌كنی میگو / ماهی دارای گواهی GHP هستند و اجرای این اصول اجباری اعلام شده است .
●واحدهای فرآورش
پیش از اجرای نظام HACCP و صدور گواهی مربوط ، اصول GMP و روش‌های اجرایی استاندارد بهداشتی (SSOP) به عنوان پیش‌نیاز نظام حصپ در واحدهای فرآورش به اجرا در آمد . گواهی حصپ به واحدهایی داده می‌شود كه اصول HACCP را اجرا كرده باشند . صدور گواهی پس از بازدید و ممیزی كارخانه امكان پذیر است .
●بازرسی محصول
شیلات تایلند با توجه به درخواست واحدهای فرآوری و یا صادركنندگان اقدام به صدور گواهی بهداشتی برای آبزیان و محصولات شیلاتی می كند . نمونه‌برداری و انجام آزمایش ها مطابق استاندارد كشور خریدار انجام می‌شود .
●قوانین و مقررات مربوط
كلیه ی اقدام‌های كنترلی برای مراقبت از كیفیت و ایمنی ماهی و فرآورده های شیلاتی بر اساس قوانین و تصویب‌نامه‌های دولت كه در زیر فهرست شده است می‌باشد .
●قوانین
▪قانون شیلات مصوب ۱۹۴۷ با عنوان نحوه‌ی تایید فرآیندكنندگان آبزیان ؛
▪قانون كنترل كالاهای وارداتی و صادراتی مصوب ۱۹۷۹ وزارت بازرگانی ؛
زقانون مواد غذایی مصوب ۱۹۷۹ وزارت بهداشت عمومی ؛
▪قانون كنترل كیفیت خوراك دام و آبزیان مصوب ۱۹۸۲ معاونت دام وزارت كشاورزی كه وظیفه ی خود را در خصوص كنترل غذای آبزیان پرورشی به شیلات تایلند واگذار كرده است .
●تصویب‌نامه های هیات دولت
تصویب‌نامه‌ی ۱۹۹۴ كه شیلات تایلند را به عنوان مرجع ذی‌صلاح برای صادرات محصول به اتحادیه‌ی اروپا (EU) تعیین كرده است ؛تصویب‌نامه‌ی ۱۹۹۶ كه به شیلات تایلند اجازه داده است برای هماهنگ كردن استانداردهای ماهی و فرآورده‌های شیلاتی ؛تصویب‌نامه‌ی ۴ مارس ۲۰۰۳ كه شیلات تایلند را موظف كرده است كلیه‌ی محموله‌های وارداتی تون و میگو و نیز كلیه‌ی واحدهایی كه این محصولات را فرآوری می‌كنند را بازرسی و تایید كند .
●كنترل های ایمنی مواد غذایی در شیلات تایلند
مدیریت شیلاتی در تایلند از سال ۱۹۰۱ میلادی (۲۴۴۴ تایلندی) با هدف جمع‌آوری مالیات و تعرفه از محصولات شیلاتی وضع شد . اطمینان از توزیع پایدار محصولات شیلاتی مصرف داخل و صادراتی از هدف های دیگر این برنامه بود . در سال ۱۹۲۱ این وظایف به مدیریت آبزی‌پروری ، حفظ ذخایر آبزی ، كنترل فصل صید ، كنترل ادوات صید و اندازه‌ی مش‌های تورهای ماهیگیری و جلوگیری از استفاده از وسایل مضر ماهیگیری گسترش یافت . در سال ۱۹۲۶ معاونت حفظ جانوران دریایی تاسیس شد كه در سال ۱۹۵۴ به معاونت شیلات تغییر نام داد . هدف ها و سیاست های توسعه‌ی ملی ماهیگیری شامل ماهیگیری در آب های تایلند ، ماهیگیری در آب های دور ، آبزی‌پروری و صنایع شیلاتی است . در سال ۲۰۰۳ دولت تایلند ساختار سازمانی شیلات این كشور را نوسازی كرد .ساختار جدید شیلات تایلند شامل ۵ دفتر ، ۹ بخش / موسسه / مركز است . كنترل ایمنی ماهی و فرآورده‌های شیلاتی به عهده‌ی دفتر تحقیق و توسعه‌ی آبزی پروری در ساحل ، دفتر تحقیق و توسعه‌ی ماهیگیری آب های شیرین ، دفتر تحقیق و توسعه‌ی ماهیگیری دریایی ، دفتر مدیریت شیلاتی و بخش بازرسی و كنترل كیفیت ماهی است . وظیفه‌ی دفتر تحقیق و توسعه‌ی آبزی‌پروری در ساحل و توسعه ی ماهیگیری آب های شیرین شامل موارد زیر است :
آموزش كارشناسان و پرورش دهندگان ؛
بازرسی از مراكز تكثیر و پرورش طبق استانداردهای موجود ؛
بازرسی ورودی‌های مزارع پرورشی شامل غذا ، پروبیوتیك ها ، داروها و بچه ماهی / لارو میگو ؛
ممیزی و تایید مراكز تكثیر و پرورش آبزیان .دفتر تحقیق و توسعه‌ی ماهیگیری دریایی مسوول مراقبت‌های بهداشتی و زیست محیطی و شناسایی فلزات سنگین در صیدگاه‌ها و مناطق ماهیگیری است . نمونه‌برداری از میگو و تون وارداتی نیز به عهده‌ی دفتر مدیریت شیلاتی است . نمونه های دریافتی برای آزمایش و شناسایی داروها و مواد شیمیایی غیر مجاز در محصول به بخش بازرسی و كنترل كیفیت ماهی ارسال می‌شود .بخش بازرسی و كنترل كیفیت ماهی مسوول كنترل كلیه ی فرآورده های شیلاتی وارداتی / صادراتی و تطابق آن ها با استانداردهای مورد نظر است . مهم‌ترین وظایف بخش بازرسی و كنترل كیفیت ماهی عبارتند از :
▪اطمینان از اجرای اصول بهداشت مواد غذایی ، اصول GMP و نظام كنترل كیفیت پیش‌گیرانه در واحدهای فرآورش آبزیان ؛
▪ممیزی و تایید اجرای اصول حصپ در شركت های فرآوری آبزیان ؛
▪ارایه‌ی خدمات آزمایشگاهی و صدور گواهی بهداشتی برای محصولات صادراتی ؛
▪انجام اقدام‌های لازم برای اطمینان از عاری بودن مواد خام داخلی یا محموله های وارداتی از پس‌ماندهای مواد شیمیایی ، آلاینده‌های زیست محیطی ، بیوتوكسین‌ها و عوامل بیماری‌زا .
▪انجام پژوهش برای بهبود كیفیت مواد خام ، فنون فرآورش ، نظام مدیریت كیفیت و نیز ابداع و توسعه‌ی روش‌های آزمایشگاهی معتبر و كارآمد .
●گروه های فنی
گروه های فنی مراكزی هستند كه وظایف زیر را به عهده دارند :
▪سیاست گذاری و تعیین روش های بازرسی و صدور گواهی ؛
▪توسعه و ارتقای نظام كنترل و بازرسی ؛
▪اطمینان از اجرای همیشگی مقررات و قوانین در كلیه‌ی تاسیسات شیلاتی ؛
▪جمع آوری و تدوین استانداردهای محصول ؛
▪توسعه‌ی روش‌های آزمایشگاهی ؛
▪مذاكره با كشورهای واردكننده‌ی محصولات شیلاتی برای اجرای استانداردها و انطباق با نقررات آن ها ؛
▪جمع آوری نتایج بازرسی مواد خام ، محصول و محسط زیست ؛
▪صدور گواهی HACCP و GMP و گواهی بهداشت ؛
▪آموزش و مشاوره به صنعت .
●آزمایشگاه مركزی
آزمایشگاه مركزی كه در دفتر مركزی شیلات تایلند در بانكوك قرار دارد نقش مهمی را به عنوان آزمایشگاه مرجع برای آزمون های شیمیایی ، میكروبی ، فیزیكی و حسی دارا است . در صورتی‌كه نتایج آزمایش های انجام شده در آزمایشگاه های بخش بازرسی و كنترل كیفیت ماهی در مناطق مورد تردید واقع شود نمونه‌های مورد نظر برای تایید به این آزمایشگاه ارسال می‌شوند . نتایج به دست آمده به عنوان آخرین نتیجه برای همه قابل قبول خواهد بود . آزمایشگاه مركزی هم‌چنین مركز آموزش كاركنان بخش بازرسی و كنترل كیفیت ماهی و نیز صیعت است .
●مراكز آزمایشگاهی بخش بازرسی و كنترل كیفیت ماهی در استان ها
سه آزمایشگاه منطقه‌یی به نام های Samutsakorn در مركز ، Sonkhla و Suratthani در جنوب تایلند واقع شده‌اند . فعالیت‌های این ۳ مركز به شرخ زیر است :
▪بازرسی از مزارع و كارخانه ها ؛
▪انجام آزمایش های شیمیایی ؛
▪انجام آزمایش های میكروبی .
تجربه‌ی تایلند در كنترل فرآورده‌های شیلاتی صادراتی ، صدور گواهی و قابلیت ردیابی محصول
صدور گواهی اجرای استاندارد ( آیین كار) شیلات تایلند (CoC) در مزارع پرورش میگوشیلات تایلند دریافته‌ است كه میگو محصولی بسیار رقابتی است . كیفیت میگو برای عرضه به بازارهای خارجی باید عالی باشد. استاندارد پرورش میگو برای كنترل كیفیت و ایمنی محصول در سطح مزرعه و تطابق با استانداردهای جهانی تدوین شده است . تدوین این استاندارد بر اساس استانداردهــای جهانی نظیر استانداردهـــــــــای مدیریـــــت زیست محیطـــــــــی (ISO ۱۴۰۰۰) ، كدكس مواد غذایی ، استانداردهای فائو ( آیین كار ماهیگیری مسوولانه به خصوص ماده‌ی ۹ ) بوده است . این استاندارد (آیین كار) ها كلیه‌ی مراكز تكثیر و پرورش ، كارخانه های تولید غذای آبزیان ، فرآیندكنندگان ، توزیع كنندگان و صادركنندگان را شامل می ‌شود .
با اجرای این آیین كار تولید محصولی عاری از مواد شیمیایی / دارویی غیر مجاز تضمین شده ضمن آن كه در بازار مصرف قیمت بالایی را به خود اختصاص می‌دهد . به همین دلیل محصول پرورشی به خصوص میگوی پرورشی در بازارهای داخلی و خارجی با تقاضای زیادی روبه رو است . درآمد به دست آمده از صادرات میگو باعث افزایش سطح زندگی پرورش دهندگان و بالا رفتن سوددهی این صنعت شده است . هر مزرعه‌ی پرورش آبزیان كه این آیین كار را اجرا كند ، پس از بازرسی و ممیزی گواهی مربوط (CoC) را دریافت خواهد كرد .
●قابلیت ردیابی در میگوی پرورشی
شیلات تایلند پس از تولید با كیفیت میگو و اجرای برنامه‌ی ایمنی مواد غذایی ، برنامه هایی را برای اجرای اصول ردیابی محصول در نظر گرفته است . این برنامه از مراكز تكثیر میگو شروع شده و تا سطح مزرعه ، توزیع كنندكان و فرآیندكنندگان میگو ادامه می‌یاید . در هر یك از مراحل یاد شده گواهی ردیابی محصول صادر می‌شود . در فرآیند فروش محصول این گواهی‌ها همراه گواهی بهداشتی خواهد بود . بر روی این گواهی محل تكثیر و پرورش میگو ، مالك مزرعه ، مقدار میگوی فرخته شده و یا خریداری شده و تاریخ آن‌ها ثبت می شود . شیلات تایلند مرجع ذی‌صلاح صدور گواهی ردیابی محصول است . برای تسهیل در صدور این گواهی ، این وظیفه به اتحادیه‌ی پرورش دهندگان میگو واگذار شده است .
●موافقت‌نامه‌ی به رسمیت شناختن متقابل بین تایلند و كانادا
موافقت‌نامه‌ی به رسمیت شناختن متقابل (MRA) یك موافقت نامه‌ی جهانی است كه در آن ٬ كشورها ضمن هماهنگ كردن استانداردهای خود ٬ عملیات بازرسی و كنترل كیفیت محصولات تولیدی یكدیگر را تایید می كنند . این موضوع ٬ كه در مقررات سازمان تجارت جهانی نیز مورد توجه قرار گرفته است ابزاری است كه تجارت بین كشورها را آسان كرده و آن را بهبود می‌دهد. هدف اصلی MRA تایید اعتبار دستگاه های گواهی دهنده و اطمینان از تطابق روش های بازرسی محصول در كشور صادر كننده است . این كار با كاهش تناوب بازرسی در بندرهای ورودی و كم كرده موانع ترخیص كالا ، موجب سهولت دادوستد می‌شود .موافقت‌نامه‌ی به رسمیت شناختن متقابل در سال ۱۹۹۷ بین شیلات تایلند و وزارت شیلات كانادا امضا شد . شیلات تایلند یك برنامه ی ۱۰ ساله برای ارتقای سطح استانداردهای شیلاتی تدوین كرده است . این برنامه ها و موافقت نامه ها باعث جلب اعتماد مراجع بهداشتی خارجی و واردكنندگان فرآورده های شیلاتی شده است .
●نتیجه
شیلات تایلند در حال حاضر دارای نظام كنترل كیفیت ماهی و فرآورده های شیلاتی و ردیابی محصول است . پژوهش‌های مختلقی برای ارزیابی خطر در محصولات شیلاتی انجام شده است . درطول چرخه‌ی تولید محصولات شیلاتی گواهی‌ها ی مختلفی نظیر GHP , GMP , CoC , HACCP توسط شیلات تایلند صادر می‌شود . كارآیی و اثر بخشی آزمایشگاه های كنترل و بازرسی تشدید شده است و در این میان بخش خصوصی مشاركت خوبی داشته است . برای ایمنی فرآورده‌های شیلاتی هماهنگی های مناسبی نیز با مراجع بهداشتی صورت گرفته است .
مترجم : غلامرضا شویك‌لو / كارشناس فرآوری و كنترل كیفیت مواد غذایی
Source:Virulhakul. Poonsap , ۲۰۰۴ , Fish and Fishery Product Control System in Thailand , Dep. Of Fisheries, Bangkok, Thailand.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران