مساله‌ای به نام تعطیلا‌ت تابستانی

مسائلی در جامعه وجود دارند که گاه آن‌قدر آشکار و واضح هستند که آدمی نمی‌داند آنها را توضیح بدهد یا نه و از خود می‌پرسد آیا برخی مدیران کشور این مسائل روشن را درک نمی‌کنند؟ یکی از این مسائل، تعطیلا‌ت طولا‌نی تابستانی مدارس و دانشگاه‌ها است. مدارس ابتدایی کشور حداکثر از دهم خرداد، مدارس راهنمایی حداکثر از ۱۵ خرداد و دبیرستان‌های کشور حداکثر از۲۵ خرداد تعطیل می‌شوند، یعنی عملا‌ مدارس ابتدایی کشور به‌جای سه ماه تعطیلی سابق، اکنون چهار ماه تعطیل هستند. دانشگاه‌های کشور نیز از این قاعده مستثنی نیستند. در نیمه‌های خرداد کلا‌س‌ها تعطیل می‌شوند و حداکثر از اواسط تیرماه پس از پایان امتحانات به تعطیلی می‌روند. در اینجا چند نکته بسیار واضح مطرح است: ‌
● تعطیلا‌ت بلندمدتتهدیدی برای آموزش
اصولا‌ چرا مدارس ابتدایی باید نزدیک به چهارماه، راهنمایی‌ها و دبیرستان‌ها سه ماه تا سه ماه و نیم و دانشگاه‌ها نزدیک به سه ماه تعطیل باشند. اولا‌، این تعطیلا‌ت ریشه در یک جامعه کشاورزی دارد که تابستان را تعطیل می‌کردند تا کودکان به یاری والدینشان بشتابند. پرواضح است که ما امروز با چنین جامعه‌ای روبه‌رو نیستیم و ثانیا در صورتی‌که گرمای تابستان دلیل باشد، باید گفت که امروز عهد دقیانوس نیست و به‌راحتی می‌توان با استفاده ازسیستم‌های تهویه مطبوع، فضای دلخواه و مناسبی را در کلا‌س‌ها به وجود آورد. کافی است مدیران کشور به یک نظرسنجی از پدران، مادران و آموزگاران دلسوز دست بزنند تا دریابند که این مدت طولا‌نی تعطیلا‌ت چه بلا‌یی سر آموزش کودکان، نوجوانان و جوانان می‌آورد.
● ناهماهنگی با جغرافیای مناطق مختلف کشور
جالب‌تر اینکه این میزان تعطیلا‌ت برای استان‌های گرمسیری چون هرمزگان و خوزستان و استان‌های سردسیری چون آذربایجان و کردستان یکسان است. البته بعضی استان‌های گرمسیری زودتر تعطیل می‌شوند، اما سال تحصیلی را زودتر آغاز نمی‌کنند. در استان‌های سردسیر، مردم باید در زمستان‌ها، کودکان مدارس ابتدایی خود را در هوای تاریک از خواب بیدار کنند و آنها را خواب‌آلوده و در حالی که از سرما می‌لرزند به مدارس برسانند و در عوض در هوای مناسب ماه آخر بهار و هوای مناسب تابستان‌های این مناطق - که مردم همه استان‌ها برای گردش به آنجاها سفر می‌کنند- کودکان خود را در خانه نگهدارند. آیا این یک اصل بدیهی نیست که در کشوری مانند ایران که جغرافیای بسیار متفاوتی دارد، این تعطیلا‌ت باید متناسب با این جغرافیا باشد؟ ‌
● کوتاه شدن دوره آموزشی
همه والدینی که بنابر قانون نانوشته آموزش و پرورش ایران موظفند - حال می‌خواهد جراح، استاد، مهندس یا حقوقدان باشند یا کارگر، دهقان و زحمتکش دیگری که ممکن است از سواد چندانی هم برخوردار نباشند - هر شب با بچه‌های خود ریاضی کار کنند، به آنها دیکته بگویند و انواع مسائل و مشکلا‌ت آموزشی کودکان خود را رتق و فتق کنند؛ بسیار روشن است - و عجیب است که برای مدیران این وزارتخانه روشن نیست - که چه فشاری به بچه‌ها وارد می‌شود که متن‌های نسبتا مفصل کتاب‌های درسی به ویژه ریاضی را در مدت کوتاهی بیاموزند. آیا کاهش تعطیلا‌ت و افزودن به زمان سال تحصیلی، این فشار را از دوش کودکان برنمی‌دارد و این امکان را فراهم نمی‌سازد که آموزش و پرورش در این مرزو بوم به پدیده‌ای پرشور برای کشف علمی پدیده‌های انسانی و طبیعی تبدیل شود؟
● ناتوانی مردم در استفاده از امکانات خارج مدرسه
می‌توان بنابر همان قانون نانوشته آموزش و پرورش کشور، به والدین تکلیف کرد که در این چهار ماه، کودکان خود را با پول و امکانات آموزشی خود، آماده نگهدارند، اما آخر اینکه دیگر خیلی روشن است که تنها بخش اندکی از جامعه ما قادرند، امکانات مالی این اقدام را فراهم کنند و میلیون‌ها نفر از زحمتکشان یدی و فکری جامعه ما که فقط برای زنده ماندن و نه زندگی کردن مجبورند - زن و شوهر- از بام تا شام بدوند، نه توان مالی و نه توان اندیشگی آن را دارند که به آموزش کودکان دلبند خود بپردازند.
آیا برای مدیران آموزش و پرورش روشن نیست که این کودکان، این سه چهار ماه را در کجا باید بگذرانند؟ همه می‌دانند که در شرایط موجود، اکثر خانواده‌های زحمتکش قادر نیستند با کار تنها یک نفر، زندگی را بگذرانند، پس این کودکان و نوجوانان را چه باید کرد؟ آنها را در خانه تنها بگذاریم؟ یا به پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های هفتاد ساله بسپاریم تا دوباره در این سن به نگهداری فرزندان ما بپردازند؟ در محیط‌های کار هم که اصلا‌ چنین تدابیری اندیشیده نشده است؟ پس اگر کودکند باید آنها را صبح زود بیدار کنیم و با خود به محیط کار ببریم و چشم‌غره‌های کارفرمایان محترم را تحمل کنیم و یا اگر نوجوانند و جوان، به کوچه‌ها و خیابان‌های پرخطر شهر بسپاریم.
● هدر رفتن امکانات مدارس
با آغاز تعطیلا‌ت، در مدارس ۲ هزار متری را می‌بندند و یا به صورت محدود برای برگزاری بعضی کلا‌س‌های خصوصی، ورزشی و آموزشی درآمدزا، مورد استفاده قرار می‌دهند و در واقع آنها را اجاره می‌دهند و مدیران در هفته یکی دو ساعت به آنجا سر می‌زنند؛ درحالی که می‌توان از امکانات این محیط‌های آموزشی - ده‌ها کلا‌س، کتابخانه، حیاط بازی، تور والیبال، زمین فوتبال و ... استفاده کرد و با کمک دانشجویان برجسته دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد، در رشته‌های گوناگون علمی و هنری، ریاضی، فیزیک، شیمی، تاتر، موسیقی، عکاسی، فیلم و انواع رشته‌های ورزشی - برای کودکان و نوجوانان امکانات مناسب را در فضای شناخته شده مدرسه، برای همگان فراهم آورد.
● ترم دوم دانشگاهی از دست می‌رود
ازهمه جالب‌تر آنکه دانشجویان کشور هم عملا‌ از نیمه تیرماه تعطیل می‌شوند. همه استادان و دانشجویان دانشگاه‌های کشور می‌دانند - و عجیب است که وزارت علوم با ده‌ها سال تجربه و دانشگاه آزاد با این‌همه دستاوردهای درخشان نمی‌دانند - که ترم دوم تحصیلی عملا‌ در نیمه خرداد ماه پایان می‌یابد، زیرا یک هفته یا دو هفته قبل‌از امتحانات کلا‌س‌ها تعطیل است. یادمان باشد که این ترم در اوائل اسفند آغاز می‌شود. هفته اول کلا‌س‌ها تشکیل نمی‌شود و تعطیلا‌ت عملا‌ یک‌ماهه نوروزی، یک هفته تا ۱۰ روز قبل از عید و یک هفته بعد از عید را هم در خود دارد؛ از نظر آموزشی چه اعتباری دارد؟ تمام درس‌های اصولی دانشجویان در این ترم نابود می‌شود. بگذریم از ترم تابستانی که عملا‌ در یک ماه خاتمه می‌یابد. متأسفانه وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم که باید نماد نظم و جدیت باشند؛ در این مورد بدترینند. کدام کارخانه یا اداره ۱۰ روز قبل از عید و یک هفته بعد از عید تعطیل‌اند. معلوم نیست چرا باید اینچنین شتابان و بی‌کیفیت، ترم تحصیلی را به پایان رساند و بعد سه ماه تعطیل شد؟ دانشجویان عموما جوانان حدود ۲۰ ساله‌اند. چرا در حالی که پدران و مادران این دانشجویان که عموما بیش از ۴۰ یا ۵۰ سال دارند؛ می‌توانند در سر کار حاضر شوند، اما دانشجویان جوان و پرانرژی باید تعطیل باشند. ‌
● نتیجه
آموزش و پرورش و وزارت علوم باید به این مسائل بسیار روشن و بدیهی بپردازند. پیشنهاد نگارنده این است که ترم اول مدارس، دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها از اول شهریورماه آغاز شود و دقیقا و نه در حرف ۱۷ جلسه درسی داشته باشند. ( تعطیلا‌ت رسمی باید با کلا‌س‌های جبرانی که در همان آغاز ترم توسط دانشکده، دبیرستان یا مدرسه برنامه‌ریزی می‌شود؛ پوشش داده شوند به‌گونه‌ای که استاد و دانشجو و معلم و دانش‌آموز دقیقا ۱۷ جلسه درسی در اختیار داشته باشند.) پس از دقیقا ۱۷ جلسه، جلسه هجدهم باید رسما تعطیل باشد. (در شرایط حاضر، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی علی‌رغم اطلا‌ع دقیق از اینکه در هفته آخر، کلا‌س‌ها تشکیل نمی‌شوند؛ آن را به صورت فرمالیته و تشریفاتی جزو جلسات آموزشی محسوب می‌کنند و دانشگاه‌های آزاد و به‌اصطلا‌ح غیرانتفاعی پول آن را از دانشجویان دریافت می‌کنند. کاملا‌ روشن است دانشجویانی که از شهرهای گوناگون به مراکز آموزشی می‌آیند و نیز دانش‌آموزان، به یک هفته تعطیلی رسمی برای آمادگی امتحانات نیاز دارند.) هفته‌های نوزدهم و بیستم، امتحانات برگزار می‌شود. طبق محاسبه نسبی نگارنده، با این برنامه‌ریزی، ترم تقریبا در ۲۰ دی‌ماه خاتمه می‌یابد. پس از امتحانات دانشجویان و دانش‌آموزان به تعطیلا‌ت دوهفته‌ای می‌روند و پس از آن بلا‌فاصله تقریبا از پنجم بهمن ( با تقویم امسال ) ترم آغاز می‌شود. ۱۷ جلسه دقیق آموزشی ترم دوم در نیمه خرداد به‌پایان می‌رسد. هفته هجدهم برای آمادگی امتحانات رسما تعطیل است و هفته‌های نوزدهم و بیستم امتحانات برگزار می‌شود. به این ترتیب تقریبا در دهم تیرماه، امتحانات به پایان می‌رسد و تعطیلا‌ت تقریبا ۵۰ روزه تابستانی (البته با برنامه) آغاز می‌شود. ترم تابستانی هم (یادمان باشد این ترم برای ۵ هفته، در هر هفته سه جلسه تنظیم شده که بنابر همان سنت نانوشته دانشگاهی هفته اول که همان سه هفته اول است؛ عموما کلا‌س‌ها تشکیل نمی‌شوند) به کلی حذف می‌شود. با افزایش طول ترم از فشار بر دانش‌آموزان و دانشجویان کاسته می‌شود تا آنان با فراغبال و با عشق و اشتیاق راه دانشوری و هنرپروری را در پیش گیرند. باید در تعطیلا‌ت، در خود مدارس، دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها امکانات آموزشی و تفریحی رایگان و همگانی فراهم گردد تا همه کودکان، نوجوانان و جوانان، فارغ از طبقه اجتماعی خود از آن بهره‌مند شوند و در محیط‌های کار والدین امکاناتی فراهم شود که به ویژه کودکان در صورت ضرورت، درهمان محیط از آموزش و ورزش برخوردار شوند.
همه کودکان، نوجوانان و جوانان را فرزندان خود و میهن خود بدانیم. به همه آنها بیندیشیم و آنان را از این تبعیض‌ها و محرومیت‌ها که نتیجه نظام برنامه‌ریزی <آدم بزرگ‌هاست>‌** دور نگهداریم.


خسرو باقری
مدرس دانشگاه
اشاره به داستان شازده کوچولو، اثرآنتوان سنت اگزوپری

منبع : روزنامه اعتماد ملی