تجارت ماهی قرمز غروب کرد

سازمان دامپزشكی كل كشور امسال نظارت جدی تری را به دلیل وجود برخی ویروس ها و باكتری های موجود در آبزیان و به ویژه ماهی های قرمز در پیش گرفته است. عرضه این آبزیان نیز به همین دلیل فقط از طریق فروشندگان مستقر در میادین میوه و تره بار قانونی و به رسمیت شناخته شده است. از سوی دیگر خواه ناخواه در پیش گرفتن رویه جدید تأثیر قابل توجهی را در تجارت ماهی قرمز برجای گذاشته است. این تأثیر گاه تا آنجا پیش رفته است كه حتی ورشكستگی برخی از افراد فعال در این حرفه را به دنبال داشته است.سالانه بیش از ۲۵میلیون قطعه ماهی قرمز برای مراسم نوروز در سطح كشور پرورش داده می شود. از این رقم بین چهار تا پنج میلیون قطعه آنها از اواسط اسفند تا پایان تعطیلات نوروزی جان خود را از دست می دهند.
مهرناز عطری دارای دكترای محیط زیست از دانشگاه لندن و مدیر گروه غیردولتی مهرایران كه سالها درباره آبزیان از جمله ماهی قرمز، لاك پشت، مارماهی و... تحقیق كرده است در این باره برای مان توضیح داد: هر سال وقتی به ماه پایانی سال نزدیك می شویم فعالیت جدی پرورش دهندگان ماهی قرمز در حوضچه ها و استخرهای خاكی و غیر استاندارد، غیربهداشتی و با آب های آلوده آغاز می شود. با نزدیك تر شدن به نوروز زمان انتقال ماهی ها از اطراف شهرهای بزرگ به محل توزیع اصلی آنها در شهرها فرا می رسد. این حیوانات از محیط خود با استفاده از كیسه ها، جعبه ها و دبه های آلوده به كود یا سم و وانت هایی كه پشت آنها با استفاده از نایلون به صورت حوضچه درآمده به شهر منتقل می شوند.
ماهی ها به دلیل شرایط نادرست پرورش و نقل و انتقال و تكان های شدید اغلب سكته كرده و بیمار می شوند. تعداد قابل توجهی از آنها در راه می میرند. ماهی های باقیمانده نیز هنگامی كه به محل های توزیع می رسند از پشت وانت ها تخلیه شده و افرادی با سرعت اقدام به جداسازی آنها براساس رنگ و اندازه می كنند. رفتار ناخوشایند اغلب فروشندگان و توزیع كنندگان با ماهی ها در مرحله دوم باعث مرگ تعداد دیگری از ماهی های قرمز می شود.
رعایت نكردن شرایط بهداشتی در زمان پرورش، انتقال و عرضه نادرست، تحمیل استرس به ماهی، تعویض نكردن به موقع آب و... از عواملی هستند كه باعث زخمی و بیمار شدن یا سكته و مرگ ماهی های قرمز می شوند.
در مرحله سوم ماهی های بیمار و سكته كرده و تعداد معدود دیگری كه خوش شانس بوده و آسیبی ندیده اند به خانه های مشتریان می رسند. ماهی های قرمز بیمار و سكته كرده در روزهای نخستین حضورشان در منزل مشتریان جان خود را از دست می دهند. ماهی های سالم نیز سرنوشت چندان متفاوتی ندارند. برخی از ماهی ها اسیر خانواده هایی می شوند كه رفتار مناسبی با آنها نداشته و مرگ را برای آنها به ارمغان می آورند.
ماهی های خوشبختی كه تعدادشان نیز بسیار كم است به دست خانواده های مهربان و مسئولیت پذیری می افتند كه از آنها به خوبی نگهداری می كنند. این ماهی ها اغلب می توانند از نعمت عمر بیشتری برخوردار شوند ولی آمار نه چندان دقیق نشان می دهد كه این ماهی ها به طور میانگین بیش از یك سال عمر نخواهند كرد. دلیل آن نیز می تواند دستكاری های ژنتیكی، دور بودن از محل طبیعی زندگی، استرس داشتن ماهی حتی هنگام شنیدن صدای بلند، آگاهی كامل نداشتن خریداران از شرایط درست نگهداری و... باشد.
به هر حال در این چرخه كه از منظری می تواند فعالیتی اقتصادی و تجاری محسوب شود تعداد زیادی ماهی با صرف هزینه هایی تولید و توزیع می شوند اما تعداد زیادی از آنها هنوز به مقصد نرسیده می میرند از این طریق این چرخه اقتصادی لطمه می بیند.
●مراجع ذیصلاح و مسأله
در تاریخ۷ اسفند ماه سال ۸۴، مدیر كل دامپزشكی استان تهران طی نامه ای به شماره ۳۵۸۹۵ به مدیر عامل سازمان میادین میوه و تره بار و فرآورده های كشاورزی شهرداری تهران عطف به نمابر شماره ۵۴۸۱۷/۴۸مورخ ۱۱/۱۱/۸۴ ریاست سازمان كشاورزی آورده است: با توجه به رعایت نشدن شرایط بهداشتی در عرضه ماهیان زینتی (از جمله ماهی های حوض) در ایام نوروز كه باعث گسترش مخاطرات بهداشتی انسانی، زیست محیطی، افزایش تلفات ماهیان و امكان بروز بیماری مشترك بین ماهیان زینتی و انسان می شود بنابراین مقتضی است از تاریخ ابلاغ این نامه از عرضه هرگونه ماهی زینتی به ویژه ماهی حوض كه فاقد شرایط بهداشتی و بدون مجوز لازم است، اكیداً خودداری شود. اما در نامه سازمان دامپزشكی كشور كه به آن اشاره شد، اداره كل دامپزشكی استان تهران موظف به بازدید از مراكز عرضه ماهیان زینتی توسط كارشناسان ادارات بهداشت، ساماندهی فروشگاه های عرضه، ارائه راهكارهای بهداشتی در مورد نحوه تهیه ماهی از مراكز تكثیر و پرورش معتبر، دریافت گواهی بهداشتی همراه محموله، رعایت مسایل بهداشتی در زمان نگهداری ماهی در فروشگاه ها، دفن بهداشتی ماهیان تلف شده، كنترل پساب های خروجی، طرح موضوع در كار گروه بهداشت، درمان و تأمین اجتماعی استان تهران و در پیش گرفتن تدابیر عملی، برخورد با مراكز غیر بهداشتی یا همكاری شهرداری ها و سایر ارگان های مرتبط، برخورد و جمع آوری عرضه كنندگان دوره گرد و ساماندهی مراكز تكثیر، پرورش و نگهداری آبزیان زینتی و آكواریومی. همانطور كه در نامه نگاری مورد اشاره مشخص است فروش ماهی های قرمز برای ایام عید پس از نظارت كارشناسان سازمان دامپزشكی كشور فقط در میادین میوه و تره بار شهرداری تهران مجاز است و همه دستفروشان به دلیل رعایت نكردن شرایط عرضه قانونی همچنین سدمعبر، مجاز به فروش ماهی قرمز نیستند. البته مغازه داران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و شامل این ممنوعیت هستند.
در همین باره دكتر ابراهیم بابایی ناظر سازمان دامپزشكی و مسئول صدور مجوز سلامت ماهی های تزئینی در سازمان میادین و تره بار به ایسنا اظهار كرده است: امسال براساس تصمیم سازمان دامپزشكی كشور و سازمان میادین میوه و تره بار شهرداری تهران، سلامت همه ماهی های تزئینی عرضه شده در این میادین مورد كنترل و تأیید قرار گرفته است سلامت این ماهی ها از طریق كنترل ارگانولوپتیكی (دیدچشمی) صورت گرفته و پس از تأیید و صدور مجوز به فروش می رسند.بابایی افزود: برای فروش ماهی های تزئینی كنترل شده توسط سازمان دامپزشكی، غرفه هایی در میادین میوه و تره بار آزادگان، ملت، كارون، اختیاریه و دیگر میادینی كه ماهی دارند، احداث شده است.
وی اشاره كرد: روزانه تعداد زیادی ماهی در میادین میوه و تره بار با قیمت هایی بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ تومان بسته به نوع و اندازه ماهی به فروش می رسند. این ماهی ها اغلب در شهرهایی چون همدان، كاشان، قم و كرج پرورش داده شده اند. عرضه ماهیان قرمز در ۸۱ میدان میوه و تره بار انجام شده و پیش بینی می شود حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار قطعه ماهی در هر میدان و در مجموع حدود ۹۰۰ هزار قطعه ماهی قرمز در آستانه نوروز در شهر تهران به فروش برسد.
●ماهی قرمز می فروشیم
مجید، فروشنده جوانی است كه در یكی از میادین میوه و تره بار شمال شهر تهران اقدام به فروش ماهی قرمز عید می كند.از او قیمت ماهی ها را پرسیدیم، می گوید: ماهی قرمزهای كوچك هر قطعه یك هزار تومان، ماهی قرمزهای بزرگ عادی هر قطعه ۵۰۰ تومان و ماهی های قرمز معمولی كوچك را هر قطعه به بهای ۳۰۰ تومان می فروشیم.
این فروشنده و اكثر فروشنده های ماهی قرمز، از تره بار مركز ، ماهی های خود را خریداری می كنند. به گفته وی ماهی گلدفیش را قطعه ای ۵۰۰ تومان، ماهی قرمز بزرگ عادی را قطعه ای ۲۵۰ تا ۳۰۰ تومان و ماهی قرمز كوچك معمولی را ۱۰۰ تا ۱۵۰تومان خریداری می كنند و برای این كه بتوانند هزینه های كرایه محل، نگهداری، تلفات احتمالی، حمل و نقل و... را تامین كنند و در نهایت سودی هم به دست آورند ناچارند قیمت ها را حداقل تا ۲ برابر بالا ببرند.
مجید ادعا می كند كه این ماهی برای توزیع كننده مركزی در نهایت هر قطعه ۱۰۰ تا ۱۵۰ تومان هزینه دارد.
یعنی پرورش دهنده بهترین نوع ماهی اش كه گلدفیش است را دانه ای ۱۵۰ تومان به توزیع كننده می فروشد، توزیع كننده همین ماهی را ۵۰۰ تومان به مجید می فروشد و مجید آن را به بهای یك هزار تومان در اختیار مشتریان قرار می دهد.علم ریاضی به ما می گوید قیمت ماهی كوچك قرمز از تره بار مركز تا خانه ما ۶/۶ برابر شده است؛ تجارتی پرسود از طریق آبزیان كوچك قرمز.
اما مجید می گوید روزانه ۱۰ تا ۲۰ قطعه از ماهی های او می میرند؛ از طرفی با رسیدن به آخرین ساعات روز ۲۹ اسفند مجید ماهی ها را به قیمت خرید می فروشد و پس از تحویل سال نیز كه دیگر كسی ماهی نمی خرد. او ماهی هایی كه روی دستش مانده اند را هر جا كه بتواند رها می كند و در اصل این بخش از سرمایه اش را از دست می دهد.
وی می گوید این محل را در میدان میوه و تره بار از ۱۵ اسفند ماه تا اول فروردین به قیمت یك میلیون تومان اجاره كرده، اما ۱۸ اسفند ماه كار فروش ماهی ها شروع شده است.از مجید درباره این كه امسال چه تغییراتی در وضعیت عرضه ماهی ها و كارش پس از صدور چندین مصوبه در مورد بیماری های موجود در ماهی ها، ایجاد شده است می پرسیم. او می گوید: امسال به ما گفتند اگر بخواهیم قانونی كار كنیم باید تنها در میادین میوه و تره بار شهرداری ماهی قرمز بفروشیم. پس از خریدن ماهی ها از تره بار مركز نیز همه آنها را به مركزی از شهرداری در اتوبان بسیج بردیم و در آنجا كارشناس سازمان دامپزشكی پس از بررسی همه ماهی ها به ما مجوز فروش داد.
●فروش ماهی قرمز بدون مجوز
ممنوع شدن عرضه ماهی قرمز بدون مجوز سازمان دامپزشكی كشور و خارج از میادین میوه و تره بار شهرداری با اعتراض پرورش دهندگان و فروشندگان این نوع ماهی در سراسر كشور روبه رو شد.اسماعیل شمس كلاهی، مجری ارائه ماهیان تزئینی سازمان شیلات ایران این قانون را سبب وارد شدن لطمه جدی به اقتصاد هزاران خانواده تولیدكننده ماهی قرمز در كشور دانسته و گفت: امسال ۶۰ میلیون قطعه ماهی در كشور تولید شده كه ۲ هزار نفر به طور مستقیم در فرآیند تولید آن نقش داشته اند و هزاران نفر دیگر كه آمار دقیقی از آنها موجود نیست در شبكه توزیع آن حضور دارند.
وی افزود: این عده در زمره فقیرترین و خرده پا ترین تولیدكنندگان ماهی در بخش كشاورزی قرار می گیرند و اقدام اخیر در ممنوع كردن فعالیت آنها، زندگی شان را دستخوش تلاطم جدی قرار داده است.شمس كلاهی معتقد است: گزارش های نادرست رسانه ها درباره خطرات ماهی قرمز موجب شده است كه خرید و فروش این نوع ماهی نسبت به سال گذشته ۵۰ درصد افت داشته باشد، ضمن این كه تكثیر ماهی های قرمز از خرداد ماه آغاز می شود و ممنوعیت عرضه آن در شب عید و بدون هشدار قبلی به منزله ضربه زدن به صنعتی است كه شیلات ایران برای پا گرفتن آن سرمایه گذاری سنگینی انجام داده است كه این صنعت می تواند اسباب اشتغال فقیرترین بخش جامعه را فراهم آورد.اقدام اخیر سازمان دامپزشكی كشور در هفته گذشته باعث تجمع شماری از تولیدكنندگان ماهی زینتی كاشان در مقابل ساختمان فرمانداری این شهر شد.مدیرعامل شركت تعاونی پرورش آبزیان قطب راوندی كاشان در این باره گفت: این اقدام موجب شد حدود ۱۵ میلیون قطعه ماهی قرمز روی دست پرورش دهندگان این منطقه بماند و خسارتی افزون بر دو میلیارد تومان متوجه آنان شود.همچنین تولیدكنندگان این نوع ماهی در استان اصفهان كه از مهم ترین مراكز پرورش ماهیان زینتی در ایران است مدعی هستند حوضچه های تكثیر آنها تحت تدابیر بهداشتی قرار دارد و به طور مرتب با آهك، فرمالین ، نمك، پرمنگنات و كلر ضدعفونی می شود.
نغمه دانش آشتیانی

منبع : روزنامه همشهری