نقش گلوتامین در افزایش کارآئی ورزشکاران

اسیدهای آمینه واحدهای تشکیل‌دهنده پروتئین‌ها می‌باشند. این واحدها به یکدیگر متصل شده و زنجیره پلی‌پپتیدی و در نهایت مولکول‌های پروتئینی را تشکیل می‌دهند. از طرف دیگر اسیدهای آمینه به تنهائی و به‌صورت آزاد نیز ویژگی‌ها و عملکردهای متنوع و مهمی دارند. یکی از این اسیدهای آمین گلوتامین است که فراوانترین اسیدآمینه موجود در خون و عضلات می‌باشد. بسیاری از بافت‌‌ها و سلول‌های بدن مانند کلیه، روده، کبد، سلول‌های عصبی مغز و نخاع، سلول‌های سیستم ایمنی و برخی سلول‌های لوزالمعده مقادیر فراوان گلوتامین را مصرف می‌کنند و وجود آن برای عملکرد صحیح این بافت‌ها ضروری است. بنابراین غلظت گلوتامین در خون باید در حد ثابتی حفظ شود تا عملکرد سیستم‌های حیاتی مانند سیستم عصبی مرکزی و سیستم‌های ایمنی و کلیوی دچار اختلال نشود. همچنین گلوتامین در بهبود و افزایش بازده ورزشی ورزشکاران نقش به‌سزائی دارد که در اینجا به برخی از مهمترین اثرات آن اشاره می‌شود. یکی از اثرات استفاده از گلوتامین در تمرینات ورزشی نقش این اسیدآمینه در کاهش و به تأخیر انداختن احساس خستگی و درد عضلانی پس از تمرین است. این احساس خستگی و درد ناشی از تجمع آمونیاک در بافت عضلانی می‌باشد که در اثر انجام تمرینات شدید و سنگین ورزشی تولید شده است. به این ترتیب که در نتیجه حرکات ورزشی شدید تولید انرژی به‌صورت هوازی کاهش یافته و انرژی موردنیاز به شکل بی‌هوازی تأمین می‌شود. یعنی از سوختن بی‌هوازی گلوکز ذخیر شده انرژی و محصولات دیگری تولید می‌شود که برخی از آنها مانند آمونیاک سمی بوده و با افزایش غلظت آن در ماهیچه کوفتگی و درد عضلانی بروز می‌کند از سوی دیگر افزایش غلظت آمونیاک تعادل اسید - باز پلاسمای خون را بر هم می‌زند. در این مرحله گلوتامین وارد عمل شده و با جذب آمونیاک و دفع آن در کلیه، در جهت حفظ تعادل پلاسما عمل کرده و بنابراین ادامه تمرینات سنگین و طولانی‌تر را میسر می‌سازد. همچنین به دنبال انجام حرکات ورزشی بخشی از پروتئین‌ها در بافت عضلانی شکسته شده و به اسیدهای آمینه حاصله. ماده سمی آمونیوم تولید می‌شود. آمونیوم توسط جریان خون به کبد وارد شده و از طریق متابولیسم گلوتامین حذف می‌شود.
گلوکز که قند خون و سوخت موردنیاز سلول‌های عضلات است از منابع مختلفی تأمین می‌شود. یکی از این منابع، گلوتامین است که در کلیه طی یکسری وکنش‌های شیمیائی به گلوکز تبدیل می‌گردد. گلوکز حاصل از این منبع ۲۵% قند خون را تأمین می‌کند. تحت شرایط استرس‌زا مانند ورزش و فعالیت بدنی سنگین، متابولیسم گلوتامین در کلیه می‌تواند تا ۵۰% قند خون را فراهم می‌نماید. گلوتامین ترشح هورمون انسولین را افزایش می‌دهد انسولین ذخیره‌سازی پروتئین و گلیکوژن را در سلول‌های عضلانی افزایش داده و بنابراین از یک سو سبب افزایش حجم عضله ورزشکار شده و از سوی دیگر ذخیره انرژی درون عضلات را بالا می‌برد. در نتیجه توده بدنی را بدون افزایش توده چربی حجیم می‌نماید.
از دیگر نقش‌های ثابت شده و بسیار مهم گلوتامین در بدن انسان اثر آن در ارتقاء سطح ایمنی بدن و مقاومت در مقابل ابتلاء به بیماری‌های عفونی است. این ویژگی بدین سبب مورد توجه است که در ورزشکاران حرفه‌ای که پیوسته در معرض استرس‌ها و فشارهای روحی ناشی از مسابقات و نیز تحمل ضربات و بروز کوفتگی‌ها هستند بدن آمادگی بیشتری برای ابتلاء به بیماری‌های عفونی پیدا کرده و در نتیجه نیاز آن به گلوتامین بیشتر از نیاز بدنی افراد عادی می‌باشد. در حالت طبیعی غفلت گلوتامین در خون ۳ تا ۴ برابر بیشتر از سایر اسیدهای آمینه است. متعاقب ورزش سنگین و طولانی‌مدت، غلظت این اسیدآمینه در خون کاهش یافته و سرعت مصرف آن بیشتر از سرعت تولید می‌شود. اگر این کاهش غلظت ادامه یافته و جبران نشود و سطح گلوتامین به مدت طولانی در حد پائینی باقی بماند. پروتئین ماهیچه‌ها برای جبران این کمبود تجزیه شده و در نتیجه تحلیل می‌روند. تحلیل عضلات پدیده‌ایاست که بسیاری از ورزشکاران را تهدید می‌نماید.
با توجه به تمامی موارد برشمرده در خصوص اثرات گلوتامین هنگام فعالیت بدنی به‌ویژه در ورزش‌های رزمی که تمرکز و هشیاری ورزشکار نقشی اساسی در موفقیت داردو نیز لزوم برخورداری از قدرت بدنی بالا در ورزش‌های مانند جودو و تکواندو، تأمین این ماده حیاتی برای بدن در برخی موارد با دشواری صورت می‌گیرد زیرا نیاز به آن حتی از طریق دریافت مقادیر بالای پروتئین اغلب به‌طور کامل مرتفع نمی‌شود. لذا برای رفع نیاز ایجاد شده و تأمین سریع این اسیدآمینه مصرف مکمل با گلوتامین بهترین راه‌حل بوده و توسط اغلب متخصصان مجرب در امر تغذیه ورزشکاران توصیه می‌شود. در حال حاضر مکمل L گلوتامین به صورت خالص توسط شرکت پویان تهیه شده و در نتیجه با سرعت بسیار بالائی جذب می‌گردد. به همین دلیل نگرانی‌های ناشی از کمبود و عوارض آن را برطرف خواهد نمود.

منبع : مجله دانش ورزش