مشکلات خواب کودکان

معمولاً والدین از مشکلات خواب فرزندانشان شکایت دارند. در اولین سال زندگی، والدین بیشتر از نخوابیدن کودک در طول شب شکایت می‌کنند. در دومین سال زندگی بی‌میلی نسبت به خواب و کابوس‌های شبانه مطرح می‌گردد. از سه الی پنج سالگی دیر به خواب رفتن، بیدار شدن در طول شب و کابوس‌های شبانه بیشترین مشکلات خواب کودکان را تشکیل می‌دهند.
والدین گرامی:
▪ علت و یا تداوم مشکل خواب را در کودکتان بررسی کنید. شاید علت جلب توجه، اضطراب و یا تأثیر داروها باشد. بررسی این عوامل به شما در انتخاب راه‌حل مناسب کمک خواهد کرد.
▪ فعالیت‌های بدنی کودک مانند بازی کردن در پارک، برنامه‌های ورزشی و... را در طول روز افزایش دهید.
▪ کودکان قبل از خواب باید به فعالیت‌های آرام بپردازند تا برای خوابیدن آمده شوند. بازی‌هائی که نیازمند فعالیت زیاد هستند برای ساعات قبل از خواب مناسب نیستند. به تدریج فعالیت کودک را از زمان غروب به بعد کاهش داده و به‌جای بازی‌های پرتحرک مانند کشتی گرفتن و یا توپ‌بازی، فعالیت‌هائی مانند مطالعه کردن، شنیدن قصه و یا تماشای تلویزیون را جایگزین نمائید. انجام فعالیت‌های آرام‌کننده چون حمام آب‌گرم و ماساژ قبل از خواب و یا تکان دادن کودک به آرامی مفید خواهد بود. برای زمان خواب کودکتان برنامه تعیین کنید ولی برنامه‌های خانواده و خواسته‌های کودک را نیز در نظر بگیرید. انعطاف‌پذیر باشید ولی برخورد قاطع با کودک را تمرین کنید. الگوئی را که تصمیم به ادامه آن ندارید، شروع نکنید. برنامه شبانه باید در کل روز موجب احساس امنیت و نزدیکی میان افراد خانواده شود.
▪ قبل از خواب در مورد مسائل روزمره و آمادگی برای شروع روز بعد با کودکتان صحبت کنید. آماده کردن لباس‌های مدرسه و مرتب کردن کتاب‌های فردا، برنامه مناسبی برای کودکان بزرگ‌تر خواهد بود. قصه گفتن برای کودک قبل از خواب به درک این‌که ”الان موقع خواب است“ کمک می‌کند.
▪ اگر کودکتان در شب سخت به خواب می‌رود و یا از خواب می‌پرد به او اجازه خوابیدن در طول روز را ندهید. این‌کار در ایجاد الگوی خواب منظم به کودک کمک خواهد کرد.
▪ به خاطر داشته باشید مصرف شبانه برخی موادغذائی مانند مصرف چای و یا نوشابه خواب کودک را کاهش می‌دهد.
▪ به کودکتان روش‌های آرام‌سازی (نفس عمیق، کشش و آرام‌سازی عضلات بدن) را آموزش دهید. سعی کنید کودک قبل از خوابیدن این روش‌ها را انجام دهد.
▪ به کودک اجازه دهید تا زمانی‌که خواب‌آلوده و خسته نشده بیدار بماند و سپس او را به رختخواب ببرید.
▪ از تمرین مثبت استفاده کنید. در طول روز راه‌هائی که کودک می‌تواند با به‌کارگیری آنها به خواب رود برای او بیان کنید. مثلاً کودک می‌تواند با فکر کردن درباره صحنه‌های آرام و زیبا مانند برخورد امواج دریا به ساحل، پریدن گوسفند از روی نرده و یا با تکرار حروف الفبا و یا خواندن ترانه‌های کودکانه این‌کار را تمرین کند.
▪ سعی کنید نکات ایمنی را در اتاق خواب کودک رعایت کنید (مثل پوشاندن سیم‌های برق و یا استفاده از محافظ برای پریز برق و دور نگهداشتن کودک از اشیاء شکستنی). این‌کار به والدین کمک می‌کند که با خیال راحت کودک را در اتاقش تنها بگذارند.
▪ اگر کودک در رختخواب خود نمی‌ماند شما در اتاق کودک حضور داشته و هنگام آرام بودن کودک او را تشویق کنید برای مثال هنگام آرام بودن کودک برایش نوار قصه بگذارید و هنگام ناآرامی او ضبط را خاموش کنید.
▪ هنگامی‌که کودک در طول شب از خواب بیدار می‌شود به او کمتر توجه کنید. کمتر او را در آغوش گرفته، تماس چشمی را محدود کرده و با او بحث نکنید. بی‌تفاوتی والدین در این زمان برای خوابیدن مجدد کودک مؤثر خواهد بود.
▪ به تدریج توجهتان را به کودک پس از رفتن به رختخواب کاهش داده و دیرتر به گریه یا جیغ او پاسخ دهید. به کودک بگوئید همین الان باید بخوابد و این‌کار را هر شب تکرار کنید. آنها به برخورد قاطع شما نیاز دارند.
▪ برای بعضی از کودکان خوابیدن در اتاق تاریک دشوار است. روشن کردن چراغ‌خواب در اتاق کودک مفید خواهد بود.
▪ اگر کودک برای خوابیدن در اتاق خواب شما اصرار دارد رختخواب او را روی زمین بیندازید و به او بگوئید در صورت تمایل به‌ خوابیدن در اتاق شما باید روی زمین بخوابد. به تدریج در شب‌های بعد رختخواب او را نزدیک در اتاق خواب، هال و یا راهرو بیندازید. هدف از این‌کار این است که کودک در اتاق خواب شما ناراحت باشد. بسیاری از کودکان هنگام قرار گرفتن در این شرایط خوابیدن در رختخواب راحت خود را ترجیح می‌دهند.
▪ والدین باید از نظر جسمی و روانی آمادگی کنار آمدن با مشکلات خواب کودک را داشته باشند. از فرصت‌های به‌دست آمده (حضور نداشتن کودک در خانه) برای جبران کمبود خواب و یا انجام کارهای لذت‌بخش برای خود استفاده کنید.
▪ گاهی کودک به‌جای والدین تمایل به خوابیدن در کنار خواهر و برادرهایش را دارد. در صورت اجازه والدین این‌کار به سرعت تبدیل به یک عادت می‌شود. کودکان باید یاد بگیرند هنگام خوابیدن مستقل باشند. از طرفی خوابیدن با یکدیگر شاید باعث تحریک تخیلات جنسی و بازی‌های جنسی بین خواهر و برادرها شود. با لحنی قاطع و جدی به کودکان بگوئید که هر کدام باید در رختخواب مخصوص خودشان بخوابند و از بحث کردن با آنها خودداری کنید.
▪ یک هم‌خواب جایگزین (مانند یک عروسک پشمالو) یا یک هم‌اتاقی (مثلاً خواهر یا برادر) به تنها خوابیدن کودک کمک کرده و در کسب استقلال او مفید خواهد بود. کودک را به تنها خوابیدن به‌عنوان یک رفتار مناسب تشویق کنید.
▪ هم با صحبت و هم با عمل، همکاری کودک را در شب تشویق کنید که در مورد مشکلاتش با شما صحبت کند. این‌کار به شما در درک بهتر مسائل کودک کمک خواهد بود.
▪ به خاطر داشته باشید که والدین، پدربزرگ و مادربزرگ و یا پرستار کودک باید در مورد چگونگی کنارآمدن با مشکلات خواب کودک با یکدیگر هماهنگ باشند.
دکتر کتایون خوشابی(روانپزشک کودکان)

منبع : فصلنامه شیر مادر