تغذیه در دوران‌های مختلف زندگی

مسير طيف زندگى مراحل مختلف رشد، تکامل، بلوغ و پيرى را طى مى‌کند. سلول‌هاى بدن به استثناء سلول‌هاى مغز و سيستم اعصاب به‌طور مداوم در حال ساخته شدن، عمل، پير شدن، مردن و جايگزين شدن توسط سلول‌هاى جديد هستند. در طول زندگي، بدن به‌طور کلى و هر يک از دستگاه‌ها، اندام‌ها، نسوج و سلول‌هاى آن به‌طور خاص، با اين الگو رشد و تکامل و عمل مى‌کنند و از بين مى‌روند. در طول مراحل زندگى اندازه بدن، نسبت و ترکيب مواد آن نيز تغيير مى‌کند. در دو دهه اول زندگي، ساخته شدن و تمايز سلول، رشد و تکامل غالب است.

مشخصه دوران رشد يک دوره هيپرپلازى و به‌دنبال آن تمايز سلولى سريع است. در اين مرحله نسج، اندام يا فرد در برابر عوامل فيزيکى و محيطى آسيب‌پذيرتر هستند. به‌طور مثال، اگر شيرخوار غذاى ناکافى دريافت کند، ممکن است سلول‌هاى مغزى کمترى داشته باشد که اين امر خود بر تکامل دماغى وى تأثير مى‌گذارد. با پيشرفت رشد، هپيرلازى با هيپرتروفى همراه مى‌شود و بالاخره هيپرتروفى غالب مى‌گردد. با ورود به دوران بزرگسالى رشد و تکامل به‌تدريج متوقف مى‌شود. رشد برخى از بخش‌ها مانند استخوان، تا دهه سوم زندگى ادامه مى‌يابد. پس از توقف رشد و تکميل بلوغ، فرآيند Turn over تثبيت مى‌شود و ساخته شدن و شکسته شدن به‌صورت يک فرآيند تعادلى در مى‌آيد. به‌تدريح با افزايش سن، در برخى نسوج يا اندام‌هاى بدن نقصان‌هائى رخ مى‌دهد و منجر به افت عملکرد سلول‌ها مى‌گردد. گرچه پيرى يک مشکل در کل بدن است ولى در هر اندام به‌طور مستقل عملکرد دچار نقصان مى‌شود. سرعت پير شدن در افراد مختلف متفاوت است ولى وقايع زندگى در مراحل پيشين مانند عوامل اجتماعي، رفتاري، ميزان فعاليت، عادات مصرف مواد مخدر و بيمارى‌هاى همراه با آن بر اين فرآيند مؤثر است.

تأثير تغذيه در همه دوره‌هاى زندگى ادامه دارد. فقر تغذيه‌اى اغلب در مرحله جنينى شروع مى‌شود و تا دوران نوجوانى و بزرگسالى مى‌تواند ادامه يابد. سوء‌تغذيه‌اى که در دوران کودکي، نوجوانى يا باردارى روى مى‌دهد مى‌تواند تأثير منفى فزاينده بر وزن هنگام تولد نوزاد داشته باشد و منجر به عقب‌افتادگى رشد جنين (IUGR) يا تولد نوزاد با وزن کم (LBW) شود. نوزادى که کم وزن متولد شود، بيشتر احتمال دارد که در سال‌هاى اول زندگى کم وزن يا کوتاه قد باشد. به‌ عبارتى پى‌آمدهاى کم‌ وزن متولد شدن مى‌تواند تا بزرگسالى ادامه يابد. (نمودار وضعيت تغذيه‌اى و دوران‌هاى مختلف زندگي)

چرخه زندگى چارچوب محکمى براى بحث در مورد چالش‌هاى تغذيه انسان فراهم مى‌کند، تأمين تغذيه کافى براى همه مردم يک حق انسانى است و تداخل تغذيه‌اى در هر مرحله زندگى منجر به تسريع و تأمين تغييرات مثبت مى‌شود.