ارتباطات انسانی در مدل اسمیت (۴)

حافظهٔ گروهى مشتمل بر آن بخش است که همهٔ افراد گروه با آن توافق دارند. در مدل شمارهٔ ۷ به‌وضوح مشخص است که سيستم حافظهٔ سمت چپ، محيط را براى تفکر، خيلى بيشتر از سيستم حافظهٔ سمت راست مهياء مى‌کند.

يک سيستم حافظه در واقع نقش تزئينى را براى سيستم شناختى و ادراکى دارد. يک سيستم حافظه ممکن است براى ارتباط ميان يک کتابخانه با کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتى ديگر باشد. علاوه بر آن هر سيستم حافظه داراى کارائى خاصى است. مثلاً يک بولتن مجموعهٔ اطلاعات روزانه ممکن است براى برخى کارشناسان ويژه فاقد کارائى باشد.' (Smith,1988,p11)

اسميت در مورد سيستم ادراکى مى‌نويسد: 'يک سيستم ادراکي، ساخت را براى مردمى که با هم فکر مى‌کنند مهياء مى‌کند. در واقع سطح ادراکى نگهدار تمامى سطوحى است که زير آن قرار دارد. يک سيستم ادراکى به فکرهاى تازه رسميت مى‌دهد. دانش مفيد را شکل مى‌دهد. دانش بى‌فايده و فکرهاى بى‌فايده را حذف مى‌کند و نگهدار شبکهٔ معمارى دانش است که خود نگهدار وظيفه‌هاى گروهى است. ارتباطاتى که کارهاى گروهى ادراکى را پشتيبانى مى‌کند مشتمل است بر دو قسمت: جمع‌آورى کلمات و مفاهيم (محتواء) و قوانين کنترل (مقررات). مقررات ادراکى کنترل‌کنندهٔ تفکرات ميان مبادله و تکنيک‌هاى حل مسائل هستند. مقررات ادراکى ممکن است براى انجام دادن کارهاى خاص تدوين شده باشند. مثلاً سازماندهى گروه‌هاى تحقيق که تا اندزه‌اى جدا از گروه‌هاى توسعه هستند، امکان بارورى ايده‌هاى جديد را ميسر مى‌کند. مثلاً يک گردهمائى گروهى مى‌تواند به کمک مقررات ادراکى و با دقت در حل مشکلى که مربوط به تعريف مسئله‌اى است موفق شود و چند قدم به جلو برود. اين پيشروى مى‌تواند از طريق انتخاب يک راه حل و يا يک نقشهٔ اجرائى به‌وسيلهٔ تفکر گروهي-نوشتن گزارش‌ها و ايده‌هاى جديد باشد. درواقع اين مقررات ادراکى نگهدار يک مکالمهٔ طولانى دربارهٔ مسائلى است که نياز به مشارکت افراد مختلف دارند و توجه دقيق را مى‌طلبد.' (Smith,1988,p12)

آخرين سيستمى که اسميت دربارهٔ آن توضيح مى‌دهد، سيستم وظيفه است، مى‌گويد: 'وظيفه بايد هدف‌هاى گروه را توصيف کند. بسيارى از گروه‌ها هدف‌هائى دارند و در واقع اين هدف‌ها دليل وجودى گروه هستند. سيستم وظيفه ايجادکنندهٔ تدبيرى است به‌منظور آنکه گروه بتواند با کفايت سازمان‌دهى شود و به‌طور مؤثر ارتباط برقرار کند. سيستم وظيفه دربرگيرندهٔ قوانين اطلاعاتى از يک حرفه يا مهارت است. به‌عنوان مثال يک وظيفهٔ مهندسى که مستلزم استفاده از تکنولوژى است شامل قوانين چطور ساختن و چگونه ارزيابى کردن است. هر وظيفه‌اى زبان تخصصى خاصى دارد. تاريخ، دستورالعمل و اطلاعات ويژه‌اى دارد. حرفهٔ بانکداري، مديريت شهرى و پيش‌بينى وضع هوا همگى احتياج به قوانينى دارند که هر مشارکت‌کنندهٔ موفقى مى‌تواند براساس آن قوانين کار کرده و ارتباط برقرار کند. هر شخصى در محدودهٔ يک حرفهٔ ويژه بخشى از وظيفه را که بايد در زمينهٔ آن ارتباط برقرار کند به‌عهده مى‌گيرد. هر سيستم حرفه‌اى دربرگيرندهٔ ارزش‌ها و قوانين خاص خود است که از تقاضا و ممانعت‌ها ناشى مى‌شود. به‌عنوان مثال بانکدارى نياز به دقت زياد و امانت‌دارى بسيار دارد. امانت‌دارى شرايط وسوسه‌آميز و يا پروژه‌اى مهندسى نياز به فعاليت‌هاى بسيار پيچيده دارد که منتهى به سطوحى از افراد طراح مى‌شود که قادر هستند کارهاى طراحى بسيار پيچيده را انجام دهند. بايد خاطرنشان کرد که وظيفه به خودى خود مى‌تواند دليلى براى وجود يک ساختمان ارتباطى کارآمد باشد.' (Smith,1988,p12)

باتوجه به آنکه مدل اسميت آخرين مدل دردسترس است بازبينى آن ضرورى است: چنين به‌نظر مى‌رسد که اين مدل نيز داراى بسيارى از نقايصى است که در ساير مدل‌ها به چشم مى‌خورد. طراح اين مدل به مباحثى مى‌پردازد که در مدل او جايگاهى ندارد مانند پارازيت و تحريف. او تعريفى براى ارتباط مطرح مى‌کند که مى‌بينيم مدل براساس آن شکل نگرفته است. در آن تعريف آمده است که آنچه در ارتباط منتقل مى‌شود اطلاعات، احساس‌ها، حافظه‌ها و فکرها است. در حالى‌که مى‌بينيم در مدل صحبت از انتقال نمادها و رمزگذارى‌هاى نمادى است. چنين به‌نظر مى‌رسد که اين مدل حاصل تفکر دربارهٔ فراگرد ارتباط است. در حالى‌که به‌نظر من، براى ساخت مدل نهائى و کامل ارتباط لازم است که اين فراگرد را از طريق مشاهده و تحقيقات ميدانى مورد بررسى قرار داد و به‌وسيلهٔ آزمايش‌هاى گوناگون به راز و رمزهاى آن دست يافت. همان‌گونه که در مدل منبع معنى دنبال شد.

به هر حال مطالعهٔ مدل اسميت از اين جهت ضرورى است که ببينيم چگونه حتى در سال ۱۹۸۸ پس از نزديک به ۴۰ سال از طرح نخستين مدل ارتباطى (مدل کلودشنن)، هنوز تلاش براى طرح مدلى کامل براى فراگرد ارتباط ادامه دارد.