|
دروغى که حالى دلت خوش کند
|
به از راستى کت مشوّش کند (سعدى)
|
|
|
رک: دروغ مصلحتآميز بِهْ از راست فتنهانگيز
|
|
در ولايتى که کدخدا ندارد به بُز مىگويند آقا عبدالکريم! (عا).
|
|
|
رک: در حوضى که ماهى نباشد قورباغه سپهسالار است
|
|
درون آه آه و برون قاهقاه (ملکالشعرا بهار)
|
|
|
نظير: از برون نقش و نگار و درون نالهٔ زار
|
|
درون خانهٔ خود هر گدا شهنشاهى است٭
|
|
|
رک: به شهر خويش هر کس شهريار است
|
|
|
|
٭ قدم برون مَنِه از حدّ خويش و سلطان باش
|
........................... (صائب)
|
|
درون خانه گر فغفور چين است
|
به چينِ ابروى دربان نيرزد (از مجمعالامثال)
|
|
درونمان خود ما را مىکشد، بيرونمان مردم را
|
|
|
رک: بيرونمان مردم را مىکشد، درونمان خود ما را
|
|
درون مُردار و بيرون مشک و کافور٭
|
|
|
نظير:
|
|
|
باطنى همچو بنگهٔ لولى
|
ظاهرى همچو کلبهٔ عطّار (عطّار)
|
|
|
ـ ظاهرش چون گور کافر بر حلل
|
و اندرون قهر خداى عزّوجلّ
|
|
|
|
٭ به گور گبر مانَد زاهد زور
|
.................................. (سعدى)
|
|
درويش در قافله ايمن است٭
|
|
|
رک: دارنده مباش از بلاها رستى
|
|
|
|
٭اوحدى گويد:
|
|
|
|
از پيِ کاروان تهيدستان شاه و ايمن روند چون مستان
|
از پيِ کاروان تهيدستان شاه و ايمن روند چون مستان
|
|
درويش دهن خوردن دارد اما پيزى کارکردن ندارد(عا.)
|
|
|
نظير:آدم مفتخوار وبيکاره از هليم خوردن فقط دو انگشت دارد
|
|
درويش را توشه از بوسه بِهْ٭
|
|
|
رک: از بارکالله قباى کسى رنگين نمىشود
|
|
|
|
٭مرا بوسه گفتم به تصحيف ده
|
که............................ (سعدى)
|
|
درويش را گفتند دکانت را ببند دهانش را بست!
|
|
درويش را مران که خلاف مروّت است
|
|
درويشصفت باش و کلاه تترى دار٭
|
|
|
نظير: مرد خداپرست که تقوى طلب کند
|
خواهى سپيد جامه و خواهى سياه باش (حافظ)
|
|
|
|
٭حاجت به کلاه و برگى داشتنت نيست
|
............................... (سعدى)
|
|
درويشم، گُل به ريشم، تا ندهى رد نمىشم! ٭
|
|
|
به تمسخر و تحقير در مورد متقاضى يا گداى سمجى بهکار برند که مثل عباس دوس و گداى سامره در اجراء درخواست خود پافشارى کند
|
|
|
|
٭ در اين مَثَل بعد از کلمهٔ 'درويشم' واژهٔ ديگرى وجود داشت و ما به خاطر رعايت ادب و حفظ نزاکت بهجاى آن کلمهٔ 'گُل' گذاشتيم
|
|
درويش موميائي، هى مىگوئى و نمىآئي!
|
|
درويش هر کجا که درآيد سراى اوست٭
|
|
|
نظير: هر مِلک مِلک ماست که ملک خداى ماست
|
|
|
|
٭ تحريفى است از مصراع دوم، اين بيت سعدي:
|
|
|
|
آن را که جاى نيست همه شهر جاى اوست
|
درويش هر کجا که شب آيد سراى اوست (سعدى)
|
|
درويشى به قلّت مال نيست بلکه به قلّت شهوات است (کيمياى سعادت)
|
|
درويشى به قناعت بِه که توانگرى به بضاعت (سعدى)
|
|
|
نظير: توانگر آن کس که درويشتر
|
|
درويشى به لباس نيست
|
|
|
رک: مُلّائى به عبا و دستار نيست
|
|
درويشى پيريِ جوانان است و بيمارى تندرستان
|
|
درويشى و خرسندى بِهْ که توانگرى
|
|
|
نظير:
|
|
|
در اين بازار اگر سودى است با درويش خرسند است
|
|
|
ـ توانگرتر آن کس که خرسندتر (اسدى)
|
|
|
ـ توانگر شود هر که خرسند گشت (فردوسى)
|
|
|
ـ توانگر آن کس که درويشتر
|
|
در هر که بنگرى به همين درد مبتلاست (ظهير فاريابى) و (فريدون حسين ميرزا)
|
|
|
رک: بر هر که بنگرى به همين درد مبتلاست
|
|
درهم شکند صولت شيرى پيرى
|
|
|
نظير:
|
|
|
مار که پير شد قورباغه هم سوارش مىشود
|
|
|
ـ شير که پير شد بازيگر شغال مىشود
|
|
|
ـ گرگ که پير شد رقاص شغال مىشود
|
|
|
ـ چو ريزد شير را دندان و ناخن
|
خورد از روبهان لنگ سيلى
|
|
در همه کار مشورت بايد
|
مشورت رهبر صواب آيد
|
|
|
رک: مشورت ادراک و هشيارى دهد
|
|
در هميشه به يک پاشنه نمىگردد٭
|
|
|
نظير:
|
|
|
اين در به اين پاشنه نمىماند
|
|
|
ـ چنان نماند و چنين نيز نخواهد ماند (حافظ)
|
|
|
ـ هم روز شود اين شب هم باز شود اين در (حافظ)
|
|
|
ـ آنچه ديدى برقرار خود نماند
|
و آنچه بينى هم نمانَد برقرار (سعدى)
|
|
|
ـ از پى هر شبى بوََد روزى (مکتبى)
|
|
|
ـ دايماً يکسان نماند حال دوران غم مخور (حافظ)
|
|
|
ـ هر نشيبى را فرازى و هر فرازى را نشيبى است
|
|
|
ـ دنيا دايم بر يک قرار نمىماند
|
|
|
ـ هميشه آب در يک جو نمىرود
|
|
|
ـ جهان هرگز به حالى برنپايد / پس هر روز روز ديگر آيد (اسعد گرگانى)
|
|
در هنر کوش که زر چيزى نيست ٭
|
|
|
رک: هنر بهتر از ملک و مال پدر
|
|
|
|
٭ ...........................
|
گنج زر پيش هنر چيزى نيست (جامى)
|
|
در هيچ سرى نيست که سرّى ز خدا نيست ٭
|
|
|
نظير:
|
|
|
همه کس طالب يارند چه هشيار و چه مست
|
همه جا خانهٔ عشق است چه مسجد چه کنشت (حافظ)
|
|
|
ـ در هر سرى سرّى است
|
|
|
|
٭گر مرشد ما پير مغان شد چه تفاوت
|
.................................... (حافظ)
|
|
دريا از يک پياله کم نمىشود
|
|
دريا باش تا هرگز نَگَندى
|
|
درياب ضعيفان را در وقت توانائى ٭
|
|
|
نظير: به روزگار سلامت شکستگان درياب (سعدى)
|
|
|
|
٭ دايم گل اين بستان شاداب نمىماند
|
.............................. (حافظ)
|
|
دريا به دهان سگ نجس کى گردد؟
|
|
|
رک: از لف لف سگ دريا نجس نشود
|
|
دريا به لف لف سگ نجس نمىشود
|
|
|
رک: از لف لف سگ دريا نجس نشود
|
|
دريا را با قاشق خالى نتوان کرد
|
|
|
رک: باد به چنبر نتوان بست
|
|
درياست دهر، کشتيِ خود استوار دار (پروين اعتصامى)
|
|
درياى محيط را که پاک است از پوز دهان سگ چه باک است
|
|
|
رک: آن را که حساب پاک است از محاسب چه باک است
|
|
درى شد باز و پيدا شد سرِ خر!
|
|
دريغا جواني، دريغا جواني!
|
|
|
رک: دريغا جوانى که پيرى رسيد
|
|
دريغا جوانى که پيرى رسيد
|
|
|
نظير:
|
|
|
جوانى کجائى که يادت به خير!
|
|
|
ـ اى جوانى زود رفتى از کفم يادت به خير!
|
|
|
ـ دريغا که فصل جوانى برفت
|
به لهو و لعب زندگانى برفت (سعدى)
|
|
|
ـ افسوس که ايّام جوانى بگذشت
|
ايّام نشاط و کامرانى بگذشت (عراقى همدانى)
|
|
|
ـ دريغا جواني، دريغا جواني!
|
|
دريغ از راه دور و رنج بسيار! ٭
|
|
|
رک: راه باريک است و شب تاريک است و منزل دراز
|
|
|
|
٭ بگو خواهر به غم گشتم گرفتار / بسى راه آمدم اندر شب تار / ............. (مأخوذ از تعزيه نامهٔ زينب)
|
|
دريغا که بر خوان الوان عمر
|
دمى خورده بوديم و گفتند بس (سعدى)
|
|
|
نظير: از آن سرد آمد اين کاخ دل افروز
|
که تا جا گرم کردى گويدت خيز (نظامى)
|
|
دريغ سود ندارد چو رفت کار از دست ٭
|
|
|
رک: کار چو از دست رفت آه ندامت چه سود
|
|
|
|
٭ علاج واقعه قبل از وقوع بايد کرد
|
................................. (سعدى)
|
|
در يک خانه دو مهمان نگنجد
|
|
درى که ندارى دربان چه کني؟ (از جامعالتمثيل)
|
|
|
رک: اسب ندارد آخور مىبندد
|
|
در يمنى پيش مني، پيش منى در يمني!
|
|
درى نبست زمانه که ديگرى نگشاد٭
|
|
|
رک: خدا گر ز حکمت ببندد درى
|
ز رحمت گشايد در ديگرى
|
|
|
|
٭ از آن زمان که فکندند چرخ را بنياد
|
.................................. (سعدى)
|