نازایی در طب سنتی، پیشگیری و درمان

در طب سنتی و در مباحث مربوط به نازایی با دو کلمه به کرات روبرو مي‌‌شویم. عقر و عسرالحمل. عقر به معنای فردی مي‌‌باشد که نازا است حال این فرد مي‌‌تواند مرد و یا زن باشد و عسر الحمل به معنای زوجی مي‌‌باشد که دیر باردار مي‌‌شود و به بیان دیگر به سختی باردار مي‌‌شوند.

 

تعریف نازایی

در تعریف نازایی یک تفاوت عمده بین طب سنتی و طب مدرن وجود دارد و آن این است که در طب مدرن محدوده زمانی برای مشخص کردن و اثبات کردن نازایی یک فرد حکم مي‌‌کند اما در طب سنتی این محدودیت زمانی وجود ندارد. از دیدگاه طب مدرن بطور معمول اگر يك زوج پس از گذشت يك سال از ازدواج‌شان، بدون پيشگيري از بارداري و با وجود رابطه جنسي منظم، باردار نشود نابارور نامیده مي‌‌شوند و نیاز به بررسی دارند. البته در اینجا توصیه مي‌‌گردد که هر کدام از زوجین پیش از ازدواج حداقل برای یک مرتبه از لحاظ صحت و زنده بودن اسپرم و میزان کافی آن و همچنین صحت و سلامت تخمدان، رحم و تخمک‌‌ها چکاپ گردند زیرا درمان در مراحل پیش از ازدواج به مراتب راحت تر و امکان پذیر تر مي‌‌باشد.

جایگاه طب سنتی در ناباروری
همانگونه که مردم امروزه تمایل دارند اکثر بیماری‌های خود را از طریق روش‌‌های طب سنتی درمان کنند، در زمینه ناباروری هم دیده مي‌‌شود که تمایلات به سمت این سری روش‌های درمانی بیش از پیش افزایش یافته است. همانگونه که همه شما علاقمندان به طب سنتی مي‌‌دانید مهمترین مبحث در روش‌‌های درمانی طب سنتی‌‌، بحث مزاج و تعادل مزاج است که این مبحث در بحث‌‌های درمانی ناباروری نیز کاربرد خود را دارد.

 

یکی از مهترین گام‌‌های جلوگیری از ناباروری اصلاح مزاج پیش از اقدام به بارداری در زوجین است.اصلاحات مي‌‌بایست در هر دوجنس صورت گیرد. به طور مثال اگر هر کدام از طرفین دچار اختلالات گوارشی‌‌، نفخ‌‌، یبوست و... مي‌‌باشند مي‌‌بایست در دوره چهار ماهه پیش از بارداری حتما به اصلاح آن بپردازند. زیرا این اختلالات از یک سو بر یک بارداری سالم تاثیر گذار خواهد بود و از سوی دیگر باید توجه شود که در بانوان هر اختلالی که از پیش از دوران بارداری به دوران بارداری انتقال یابد قطعا در آن دوران تشدید خواهد شد. از آنجایی‌که در دوران بارداری فرد با محدودیت مصرف دارو نیز مواجه است بنابراین بهتر است پیش از این دوران به اصلاح و درمان خود بپردازد.

 

توصیه مي‌‌گردد چهار ماه پیش از بارداری با مراجعه به یک متخصص طب سنتی به این اصلاح و اعتدال مزاج پرداخته شود و افراد از هرگونه خودرژیمی و خود درمانی پرهیز کنند.

گام‌های اولیه درمان نازایی
طب سنتی نیز مانند طب مدرن در برخورد اولیه با یک زوج که باردار نمی شوند عمل مي‌‌کند و آن این است که تشخیص دهد ناباروری از جانب مرد است و یا زن. بنابراین گام اولیه درمان نازایی در طب مدرن و طب سنتی یکسان است.پس از مشخص شدن منشا ناباروری (منشا زنانه و یا منشا مردانه) در گام دوم مي‌‌بایست به علت آن پرداخته شود.

 

در طب سنتی و طب مدرن هر دو به گرفتن شرح حال بیمار و معاینه بالینی تاکید شده است اما توصیه مي‌‌گردد جهت بالا بردن دقت کار و ضمانت تشخیص پزشکان محترم آزمایشات تخصصی مربوط به باروری را به هر کدام از زوجین توصیه کنند.

 

اگر منشا نازایی زنانه باشد مي‌‌بایست پزشک متخصص در مرحله بعد به بررسی ساختاری و عملکردی دستگاه زنانه بپردازد. اختلالات عملکردی زنانه معمولا در مدت زمان کمتری و در اکثر موارد با تجویز دارو درمان مي‌‌گردند. از اختلالات عملکردی مي‌‌توان به قاعدگی نامنظم در بانوان اشاره کرد. اختلالات ساختاری معمولا طول مدت درمان طولانی تر و همچنین مسیر درمان پیچیده‌تری دارند. علت دیگری که حکما به آن اشاره کرده اند علل مبادی است. علل مبادی یعنی اینکه اعضای رئیسه ای از بدن انسان که با رحم در ارتباط مي‌‌باشند ( قلب‌‌، مغز و کبد) دچار اختلال شده باشند.

 

باید دقت شود که بسیاری از جنبه‌‌های درمان نازایی طب سنتی و مدرن یکسان مي‌‌باشد و فقط شیوه درمان متقاوت است. بطور مثال اگر علت نازایی در زنان اختلالات هورمونی باشد‌‌، طب سنتی نوع نازایی آن را ضعف‌المغز مي‌‌گذارد و از طریق اصلاح ضعف‌المغز به درمان نازایی خواهد پرداخت. بعضا در بعضی موارد مانند سوء مزاج کبدی یا گوارشی که طب سنتی آن را یکی از علل ایجاد کننده نازایی مي‌‌داند و در طب مدرن به آن پرداخته نشده و در نظر گرفته نمی‌شود.

اعراض نفسانی فرد نازا

یکی دیگر از مواردی که طب سنتی از آن به عنوان یکی از عوامل منتج به نازایی نام مي‌‌برد اعراض نفسانی و یا همان بیماری‌‌های روحی و روانی است.حالات روحی و روانی مانند خشم، نگرانی، غم، خجالت و ترس نیز مانند بقیه اعمال بدن، جزء اعمال طبیعی مي‌‌باشند و بروز هر یک از این حالات موجب تعادل در مزاج اصلی انسان مي‌‌گردد و سلامتی و سعادت بشر را به ارمغان مي‌‌آورد. افزایش و کاهش این حالات که مستقیم و غیرمستقیم روی متابولیسم، گردش خون، تنفس، ترشحات دستگاه گوارش و غدد داخلی و عضلات تاثیر دارند مي‌‌توانند معضلات و مشکلات پیچیده جسم و روان را برای انسان به وجود بیاورند.

 

شاید در ابتدا اعراض نفسانی در مسئله باروری بسیار بی‌اهمیت بنظر برسند اما باید توجه داشت که اعراض نفسانی ارتباط مستقیم با مسائل هورمونی یک فرد دارند. بنابراین داشتن یک محیط آرام و به دور از هر گونه تنش عصبی و استرس مي‌‌تواند نقش بسیار پر رنگی در ارتباط با بارداری یک فرد داشته باشد. در نظر داشته باشید که استرس و تنش‌‌های عصبی به شدت تنظیمات هورمونی را در یک فرد بهم مي‌‌ریزند. در بسیاری از موارد دیده مي‌‌شود که این اعراض نفسانی به صورت پیامد نازایی بروز مي‌‌کنند‌‌، یعنی فردی که دچار نازایی شده است دچار بیماریهای روحی و روانی مانند افسردگی مي‌‌گردد اما یک درمانگر مي‌‌بایست فرد نازا را در ابتدا از لحاظ عاری بودن از هرگونه عارضه نفسانی بررسی کند.

چند توصیه برای جلوگیری از نازایی
• پرهیز از استرس ( پرهیز از هر گونه اعراض نفسانی مانند شادی و یا غم بیش از حد و یا هر گونه استرس شدید)

 

• گوارش صحیح یک اصل ثابت برای جلوگیری از نازایی است (بطور مثال خوردن آب سرد ناشتا و یا خوردن آب سرد در مواقعی که  از دیدگاه طب سنتی منع شده است مانند بین غذا، بلافاصله بعد از غذا و ورزش و... منجر به افزایش سردی رحم مي‌‌گردد و پیامد آن افزایش احتمال نازایی است).

 

• استفاده بیش از حد غذاهایی با مزاج سرد و خشک تولید اسپرم و بلوغ تخمک را با اختلال مواجه مي‌‌کند و منجر به نازایی مي‌‌گردد.

 

• یکی از دلایل سقط جنین که بیشتر در چند ماه اول بارداری اتفاق مي‌‌افتد‌‌، لغزندگی جنین است.گاهی اوقات مصرف یک گیاه دارویی مي‌‌تواند باعث لغزندگی جنین و سقط آن گردد. از سری گیاهانی که سبب لغزندگی جنین مي‌‌شوند، مي‌‌توان به گل ختمی‌‌، پنیرک، پر آلو و زرد‌آلو و لعاب حاصل از آنها به علت خیساندن آنها در آب اشاره کرد.

 

• استفاده از یک رژیم غذایی مناسب در دوران بارداری یکی از ارکان اساسی یک زایمان ایده آل است. میوه‌‌ها یک دسته از غذاهایی مي‌‌باشند که یک فرد مصرف مي‌‌کند.یکی از مهمترین و بهترین میوه‌‌هایی که طب سنتی بر مصرف آن در دوران بارداری تاکید دارد سیب است.سیب علاوه بر اینکه منبع بسیار غنی از ویتامین‌‌ها است در ساخت یک خون سالم در فرد باردار نیز نقش  دارد.

 

همچنین مصرف سیب چه در دوران پیش از بارداری و چه در دوران بارداری باعث رشد و نمو خوب و مناسب جنین مي‌‌شود. مصرف سیب در دوران پیش از بارداری نقش بسیار پررنگی در یک بارداری موفق دارد.اگر فردی در دوران بارداری با احساس استفراغ مواجه گشت مي‌‌تواند سیب را به صورت پخته و با مقداری عسل و زنجبیل مصرف کند که در این حالت علاوه بر تمام خواصی که پیش از این ذکر شد موجب کاهش و فرو نشاندن حالت تهوع و استفراغ نیز مي‌‌گردد. در بین میوه‌‌هاي خشک نیز بادام‌‌، فندق و پسته بهترین میوه‌‌ها برای دوران بارداری مي‌‌باشند (بادام بر پسته و فندق ارجحیت دارد‌‌، همچنین بادام نباید تلخ باشد).

 

• موسير، پیاز‌‌، کنجد‌‌، افستنتین‌‌، شنبلیله‌‌، زعفران‌‌،  نخود‌‌، رزماری‌‌، گزنه‌‌، انیسون‌‌، بادرنجبویه‌‌، بابونه‌‌، تره‌‌، کرفس‌‌، انواع کلم‌‌ها‌‌، کرچک‌‌، شب بو‌‌، دارچین‌‌، فلفل سیاه‌‌، لوبیا‌‌، بادام تلخ‌‌، بهار نارنج‌‌، رازیانه‌‌، یونجه‌‌، سنبل‌‌، شوید‌‌، سیاهدانه‌‌، آویشن‌‌، شاهی‌‌، خردل سیاه‌‌، زنیان‌‌، هوفاریقون‌‌، گلرنگ و گل همیشه بهار‌‌، تنها بخشی از گیاهان قاعده‌آور مي‌‌باشند که مصرف آنها در دوران بارداری مجاز نمی‌باشد.

سوء مزاج رحمی و تخمدانی
هر فرد دارای یک مزاج کلی برای بدن خود مي‌‌باشد. این بدن از اجزای کوچکتری تشکیل شده است که هر کدام از این اعضا نیز دارای مزاج خاص خود مي‌‌باشند. هیچ لزومی وجود ندارد که مزاج کلی بدن با مزاج اعضای بدن یکسان باشد اما این مسئله که اعضای بدن مزاج خود را حفظ کنند و در تعادل باشند (از آن جهت که بهترین عملکرد را در مزاج خاص خود دارند) الزام و یک قانون کلی است.

 

رحم نیز از این قانون طبیعت مستثنی نمی باشد.مزاج رحم همانگونه که حکما بر آن تاکید داشته‌اند سرد و خشک است.از آنجاییکه عروق و عضلات فراوانی اطراف رحم را احاطه کرده‌اند لذا از سردی و خشکی رحم کاسته‌اند و مزاج آن را بسیار به سمت اعتدال نزدیک کرده‌اند. بنابراین مي‌‌توانیم بگوییم که رحم یک عضو با مزاج سرد و خشک است اما سردی و خشکی آن بطور مثال از بافت استخوان (بافت استخوان نیز دارای مزاج سرد و خشک است) کمتر است.

 

با توجه به توضیحاتی که تا به اینجا داده شده است مي‌‌توانیم نتیجه بگیریم که هر گونه تغییر در مزاج رحم شامل: سردتر شدن مزاج رحم، گرم‌تر شدن مزاج رحم‌‌، خشک تر شدن رحم و مرطوب‌تر شدن رحم مي‌‌تواند موجب نازایی در فرد گردد. در تذکره سهیلی به این مسئله اشاره شده است که بطور مثال در صورتی که مزاج رحم به سمت گرم‌تر شدن برود موجب سوزاندن نطفه در فرد خواهد شد.

 

اگر مزاج رحم بیش از حد طبیعی خودش سرد گشت موجب یخ بستن نطفه خواهد شدن و فرد از این طریق دچار نازایی مي‌‌گردد. اگر مزاج فرد بیش از اندازه تر شد موجب مي‌‌گردد نطفه نتواند استقرار مناسبی در رحم داشته باشد و از این طریق موجب نازایی مي‌‌گردد. در رحمی با مزاج خیلی خشک هم دقیقا مانند زمین کشاورزی که در آن بذر پاشیده شده است اما به بذر آبی رسانده نشود، نطفه رو به زوال مي‌‌رود و از این طریق فرد دچار نازایی مي‌‌شود و قدرت باروری خود را از دست خواهد داد.

 

در مورد تخمدان نیز مسئله دقیقا به همین صورت است

اگر تخمدان دچار سردی‌‌، گرمی، خشکی و یا تری بیش از حد شود تخمک کیفیت خود را از دست مي‌‌دهد و ممکن است فرد دچار ناباروری و یا دیر باروری گردد و یا در صورتی که فرد باردار  گردید دچار سقط گردد و یا  فرزندی که او به دنیا مي‌‌آورد در صحت و سلامت کامل نباشد.