پرورش کودک، فرایند رفتار با فرزند

فرزند شما كاملا با شما و با بقیه فرزندان شما و با همه انسان‌های دیگر متفاوت است. هرگز او را كلیشه نكنید و رفتارتان با او باید مانند سایرین نباشد. وقتی فرزندتان به دنیا می‌آید، به او مانند امانت نگاه كنید؛ امانتی از آسمان.

فرایند پرورش فرزند یك فرایند دو سویه و دو طرفه

ركسانا خوشابی؛ کارشناس ارشد مشاوره: همیشه بین ما و فرزندانمان خط قرمز‌هایی وجود دارد كه نباید از آنها عبور كنیم. این خط قرمز‌ها چه هستند؟ بعضی از مادر و پدر‌ها گمان می‌كنند كه مالك تام الاختیار فرزندان خود هستند؛ اما این طور نیست و فرزندان ما در حقیقت امانت‌اند، امانت‌هایی كه باید آنها را صحیح و سالم به صاحب اصلی آن، یعنی خداوند بازگردانند.

این امانت‌ها برای این در اختیار ما گذاشته می‌شوند كه رشد كنیم و رشد دهیم. به عبارت دیگر، فرایند پرورش فرزند یك فرایند دوسویه و دوطرفه است و همانطور كه می‌دانید، این رشد تنها منحصر به جسم نیست. فكر، روح و روان او، مدیریت، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری هم باید در فرزندمان رشد كند. چیزهای زیادی هم وجود دارد كه ما باید از فرزندانمان یاد بگیریم. صداقت، بی‌طرفی، شادی و سرور آنی، لذت بردن از زندگی و ...
فرزند خود را شبیه دیگران ندانید
فرزند شما كاملا با شما، با بقیه فرزندان شما  و با همه انسان‌های دیگر متفاوت است. هرگز او را كلیشه نكنید و رفتارتان با او باید مانند سایرین نباشد. وقتی نوزادی به دنیا می‌آید، به او مانند امانت نگاه كنید؛ امانتی از آسمان. این امانت چیست و چقدر می‌ارزد؟ چه توانایی‌ها و استعدادهایی دارد؟ حساسیت‌ها و نقاط ضعف و قدرت او چیست؟
چه چیزهایی را باید یاد بگیرد و چه چیزهایی را باید به ما یاد بدهد؟ نقش او در دنیا  و در زندگی ما چیست؟ و ...  قبل از هر مقایسه‌ای حواستان باشد كه هیچ كس مانند كس دیگر نیست. مقایسه انسان‌ها با هم، مانند مقایسه كوه با دریا یا رودخانه با درخت است! در حالی كه هر یك از این مظاهر طبیعت، خاصیت و نقش خود را دارند كه قابل مقایسه با ویژگی و نقش دیگری نیست. به همان اندازه كه مقایسه كوه با درخت خنده‌دار است، مقایسه فرزند ما با دیگران هم مضحك است. فرزند خود را یكتا بدانید.
توهین نكنید
بی احترامی‌ و توهین به هر كسی خشم و كینه او را بر می‌انگیزد. بی‌احترامی ‌به نوجوان، ناراحتی درونی و واكنش بیرونی شدیدتری در پی خواهد داشت؛ چرا كه نوجوان با توجه به سن و شرایط خاص خود قدرت حفظ آرامش و تحلیل و استدلال چندجانبه را ندارد و ممكن است با تداوم بی‌احترامی ‌او را از خود برانیم و فراری دهیم.
وقتی می‌خواهید با كودك یا نوجوان خود گفتگو كنید، حرمت او را نگه دارید. برای احترام گذاشتن به بقیه نیازی نیست آنها بزرگسال باشند یا قد و هیكل بزرگسالانه داشته باشند. در درون هر كس روحی است كه ارزشمند و قابل احترام است؛ چه كودك، چه نوجوان و چه بزرگسال. پس درخواست خود را از فرزندتان با احترام بگویید و شخصیت او را گرامی ‌بدارید.
هرگز عصبانیت خود را بر سر فرزندتان خالی نكنید
یكی از عادات نامناسب بسیاری از والدین این است كه خشم یا عصبانیت خود را بر سر اطرافیان بی‌سلاح و بی‌پناه خود، یعنی فرزندان خالی می‌كنند. در روانشناسی به این رفتار مكانیسم جا به جایی اطلاق می‌شود؛ به این معنا كه وقتی نمی‌توانیم خشم خود را به دلیل ترس یا هر علت دیگری بر سر كسی كه ما را عصبانی كرده خالی كنیم، آن را بر سر كسی خالی می‌كنیم كه زورمان به او می‌رسد! اما كودك ما نمی‌تواند این رفتار ما را درك و هضم كند و آن را به حساب بد بودن خود می‌گذارد و به مرور دچار كمبود  اعتماد به نفس می‌شود.
با فرزندان خود لجبازی نكنید
بچه‌ها از رفتار ما بیشتر یاد می‌گیرند تا از حرف زدن‌مان. اگر ما به چیزهایی كه می‌گوییم عمل نكنیم، فرزندمان به ما اعتماد نمی‌كند و ما را الگوی كارهای بد خود قرار می‌دهد. بعضی پدر و مادرها از كودكی لجبازی را یاد گرفته‌اند و متاسفانه نه تنها با همسالان خود كه حتی با كودكان و نوجوانان خود لجبازی می‌كنند. كودكانِ آنها نیز ناخودآگاه لجبازی را می‌آموزند و آن‌را رفتاری بهنجار تلقی می‌كنند. اگر می‌دانید كه لجباز هستید، هر چه زودتر با كمك متخصص این رفتار خود را اصلاح كنید.

محبت خود را از فرزندانتان دریغ نكنید
فرزند ما در هر سنی كه باشد، به محبت نیاز دارد. نوزاد، طفل، كودك یا نوجوان و دقیق‌تر اینكه همه انسان‌ها در هر سنی كه باشند به محبت نیاز دارند. كمبود محبت دلیل اصلی بسیاری از اختلالات روانی و حتی جسمی‌است. یكی از دلایلی كه فرزندان ما در سنین نوجوانی یا حتی جوانی جذب افرادی نامناسب می‌شوند، فقط همین كمبود محبت‌هاست.
محبتی كه مورد نیاز آنهاست در خانواده تامین نشده و در عوض ابراز محبتی كور یا حتی تصنعی از جانب فردی جدید می‌تواند آنها را به سهولت جذب كند! محبت در هر سنی باید متناسب با سن، جنس و موقعیت فرزند باشد. مسلما نحوه ابراز محبت به یك كودك سه ساله متفاوت از یك جوان 18 ساله است. تشخیص چگونگی ابراز محبت مورد نیاز فرزندان و اعمال درست آن، می‌تواند به سلامت روان و رشد عاطفی آنها و حتی خود ما كمك كند.
تجربه‌های جدید برای فرزندانتان ایجاد كنید
اگر والدین بلد نباشند یا نخواهند میدان‌های جدید و تجربه‌های جدید برای فرزندان خود ایجاد كنند، خود آنها اقدام به این كار خواهند كرد؛ منتها بدون سنجش همه جوانب و بدون اینكه بدانند صلاح آنها در چیست؟ مادر و پدر‌ها باید برای فرزندان خود به تناسب سن آنها تجربه‌های جدید ایجاد كنند.
تجربه ممكن است در حد كاشتن یك گیاه در گلدان، معاشرت با افراد جدید،  سفر به مناطق جدید و چادر زدن، رفتن به كوه یا غارهای قدیمی‌ و انواع مشابه باشد. میدان‌های جدید، تجربه‌های جدید، به دنبال دارد و هم شما و هم فرزندان‌تان را پخته می‌كند.
آرزوهای خود را به فرزندانتان تحمیل نكنید
هر كس برای كاری آفریده شده و ماموریت و مسئولیتی در این دنیا دارد. هر كس دارای توانمندی و استعداد و علائق خاصی است. بزرگ‌ترین ظلم به فرزندان این است كه بخواهیم آرزوهایی را كه به آنها نرسیده‌ایم، به فرزندان‌مان تحمیل كنیم. همه شما با این جملات آشنایید: تو باید ریاضی بخوانی، تو باید پزشك شوی. تو به جای هنر باید بروی سراغ مهندس شدن. تو حتما باید تحصیل كنی. تو باید، باید، باید ... این باید‌ها تمامی‌ ندارد.

مراقب باشید

تنها باید درست برای آینده فرزندان این است كه آنها باید استعداد و علاقه حقیقی خود را بشناسند و برای شكوفایی آنها و موفقیت خود تلاش كنند. آنها باید یاد بگیرند كه از توانمندی‌های خود درست استفاده كنند و از لحظات‌شان لذت ببرند.