درمان اوتیسم با ماساژ‌ درمانی؟!

به بهانه روز اوتیسم که 14 فروردین را در تقویم از آن خود کرده به سراغ یکی از کارشناسان کاردرمانی رفتیم و از او درباره یکی از روش‌های بهبود عملکرد کودکان اوتیسمی پرسیدیم. شاید برای کسانی هم که اطلاعات کمی درباره این بیماری دارند،‌جالب باشد که ماساژ‌درمانی تأثیر بسیار خوبی بر عملکرد کودکان اوتیسمی دارد. بنابر‌این از تینا تعیشی، کارشناس کار‌درمانی درباره این روش و چگونگی آن پرسیدیم.
تینا تعیشی، کارشناس کار‌درمانی، درباره تأثیر ماساژ‌درمانی بر روی کودکان اوتیسمی و تفاوت آن با ماساژ‌های معمول می‌گوید:« ماساژ‌هایی که برای کودکان اوتیستیک انجام می‌شود کاملا با ماساژ‌های معمولی و رایج متفاوت است. ماساژ‌های عمومی جهت ریلكسیشن و با مانور‌های اسكلتی-عضلانی انجام می‌شوند اما در ماساژ‌درمانی كودكان اوتیستیك، از تكنیك‌های عصبی و حسی استفاده می‌شود که از مكاتب كاردرمانی هستند. این نوع ماساژ‌ها با توجه به سلول‌های عصبی گیرنده پوست انجام می‌شود و سپس با توجه به اختلالات اسکلتی-عضلانی بیماران، تکنیک‌های کار‌درمانی در قالب ماساژ‌درمانی برای آنان انجام می‌شود.»
مقدمات ماساژ‌ درمانی
تعیشی معتقد است که برای ماساژ‌درمانی کودکان اوتیستیک مقدماتی باید انجام شود و درباره آن توضیح می‌دهد:« قبل از ماساژ‌درمانی، در ابتدا ارزیابی حسی-حرکتی انجام می‌شود تا مشخص شود کودک در کدام نقطه و به چه اندازه دچار كم كاری(hyposensetivity) یا پر كاری (hypersensitivity) حسی است. به همین دلیل کارشناسان و متخصصان باید با تشخیصی ویژه، تعیین کنند که اختلال حسی مربوط به حس لامسه و حس عمقی است و یا به حس‌های دیگر مربوط می‌شود. سپس بر اساس نتایجی که به دست آمده ارزیابی صورت می‌گیرد و با توجه به آن تکنیک‌های ماساژ روی کودک انجام می‌شود. این تکنیک‌ها به پدر و مادر‌ها هم آموزش داده می‌شوند.»
ماساژ مخصوص برای هر فرد
سرعت فشار ماساژ و زمان‌بندی هر تکنیک در هر فرد اوتیستیک با دیگری متفاوت است بنابر‌این بهتر است ماساژ‌درمانی هر روز انجام شود تا نتیجه مناسب به دست بیاید. به همین دلیل تعیشی می‌گوید:« پس از زمان مشخصی، تکنیک‌های ماساژ‌درمانی که بر روی بیماران اجرا شده بود، دوباره ارزیابی می‌شوند. سپس مرحله‌ی جدیدی از ماساژ‌درمانی انجام می‌شود که تا زمان نتیجه گرفتن و ترخیص بیمار ادامه دارد.»
اختلال رفتاری مشکل‌ساز می‌شود
تعیشی به مسئله مهمی كه در این میان وجود دارد اشاره می‌کند و می‌گوید:« مشکل این است که بیشتر كودكان اوتیستیك هم اختلال حسی دارند و هم اختلال رفتاری که اختلال رفتاری این افراد مشکل‌ساز می‌شود. بنابر‌این اگر اختلال رفتاری در این بیماران و مخصوصا کودکان وجود نداشته باشد، می‌توان رفتار‌آنها را با روش‌های تعدیل حسی متعادل کرد. به دنبال این روند، دستورپذیری و آموزش‌پذیری كودك افزایش پیدا می‌کند.»
برای مثال کودک اوتیستیکی که بیش حسی دارد حتی لباسی كه تنش می‌كنید برایش آزار‌دهنده است و حواسش را پرت می‌كند. در واقع دریافت هر حسی از محیط بیرون برای این بچه یك عامل مزاحم و مخرب محسوب می‌شود و انگار مدام فردی این كودك را چنگ می‌زند! بنابر‌این کودک هم با واکنش‌های حرکتی و پرخاشی به این حرکت‌ها و احساسات جواب می‌دهد و با این رفتار‌ها نشان می‌دهد که دلش نمی‌خواهد لباسش را عوض کنند، سرش را شانه بزنند و یا ناخنش را کوتاه کنند. برای همین جیغ می‌زند، حرکات اضافه از خود نشان می‌دهد، بد‌غذا می‌شود، بدخلقی می‌کند و حرکات پرخاشی دیگر انجام می‌دهد.
از طرف دیگر كودكی كه كم‌حسی دارد هیچ‌وقت از محیط بیرون دریافت حسی ندارد به همین دلیل سطح شناخت و هوشیاری او كاهش پیدا می‌کند. مغز هم برای جبران این کمبود، دستور حرکات اضافه می‌دهد و همین باعث می‌شود شما با کودکی مواجه شوید که بیش از حد می‌دود، می‌پرد، بال می‌زند، خودش را گاز می‌گیرد و حرکات دیگر انجام می‌دهد.
آماده‌سازی برای ماساژ‌درمانی
تعیشی به آماده‌سازی کودک قبل از ماساژ‌درمانی اشاره می‌کند و درباره کودکان بیش‌حس می‌گوید:« با تعدیل حسی، این واکنش‌های اضافی کودک متعادل می‌شوند. ماساژ‌درمانی در‌واقع آماده‌سازی این افراد برای تمرینات شناختی، آموزشی و حركتی و دیگر تمرینات محسوب می‌شود. تنها مسئله قبل از اجرای ماساژ‌درمانی، ارتباط بر‌قرار کردن درست با كودك است. اغلب کودکان اوتیسمی نسبت به ماساژ‌درمانی واکنش نشان می‌دهند مخصوصا برای کودکان بیش‌حس، هر نوع لمس و احساس لمس کردن آزار‌دهنده است. بنابر‌این طبیعی است که در ابتدا در برابر این جریان مقاومت کنند. به همین دلیل کارشناسان و متخصصان برای این کودکان، تمرینات حسی را به صورتی طراحی و اجرا می‌کنند که رفته رفته آستانه تحمل‌شان بالا برود.»
نقاطی که باید ماساژ داده شوند
بسته به ارزیابی‌های اولیه، کودک ممکن است تنها در نواحی خاصی نیاز به ماساژ‌درمانی داشته باشد. بر همین اساس تعیشی می‌گوید:« گاهی کودکی را می‌بینید که فقط در اندام فوقانی و یا در اندام‌های دیگر، نیاز به کار حسی و ماساژ دارد. اما در بیشتر کودکان اوتیسمی مجموع چند عضو بدن و گیرنده‌های عصبی، درگیری حسی دارد. اما اگر به‌صورت كلی نگاه كنیم، تكنیك‌هایی كه روی تنه و اندام فوقانی انجام می‌شوند در جهت كنترل رفتار‌های حركتی شدید، حركات اضافه و كلیشه‌های این كودكان انجام می‌شود.»
مِتُد‌های جدید در ماساژ‌درمانی افراد اوتیستیک به کار گرفته شده و تكنیك‌های اولیه شامل تكنیك هاروود یا پی‌.ان.‌اف می‌شوند. اما درحال حاضر تكنیك كیگانگ در تئوری و عمل، نتایج خوبی در مورد كودكان اوتیستیك داشته است. خوب است بدانید ماساژ‌درمانی از زمان شکل‌گیری اولیه‌ی رشته کار‌درمانی و تخصصی شدن آن به وجود آمده و تکنیک‌های ویژه افراد اوتیستیک هم بعد‌ها به آن افزوده شده است.
نی‌نی‌بان جدیدترین و بهترین مطالب خود را در تلگرام و از طریق سه کانال «راهنمای بارداری»، «زندگی با کودک» و «سلامت زنان» در اختیار شما قرار می‌دهد.