زنان نازا می‌توانند به مادر شدن امیدوار باشند؟

جام جم آنلاین: هرچند در سایه پیشرفت ها و تلاش های متخصصان و دانشمندان ایرانی، كشور ما در ردیف ۱۰كشور برتر دنیا در درمان ناباروری قرار گرفته است، اما آمار وارقام همچنان نشان می‌دهند حدود ۳ میلیون نفر از زوج های كشور از مشكلات ناباروری رنج می‌برند و سالانه نیز حدود ۱۵ درصد به جمعیت زوج های نابارور كشور اضافه می‌شود و در كل از ناباروری می‌توان به عنوان یكی از ۵ علت اصلی طلاق در میان زوج های جوان كشور نام برد.

 

 

در این میان اگر ۵۰ درصد دلایل ناباروری به مشكلاتی در سیستم تولیدمثل خانم ها مربوط شود، مهم ترین و شایع ترین علت ناباروری در زنان مشكلات تخمك‌گذاری است كه در حدود ۲۵درصد موارد را شامل می‌شود.

 

عضو هیات علمی‌پژوهشگاه ابن سینا ـ متخصص زنان، زایمان ناباروری و دبیر كارگاه آمنوره (قطع قاعدگی) و عدم تخمك گذاری ـ ما را با دلایل بروز این مشكل و راه های درمانی آنها بیشتر آشنا می‌كند.

 

مهم ترین عوامل نازایی و ناباروری كدامند و در این میان مشكلات مربوط به زنان چه سهمی را شامل می‌شود؟

 

ناباروری ۱۵ ـ ۱۰ درصد خانم های سنین باروری (بین ۱۵ تا ۴۰ سال) را درگیر می‌كند. به هر صورت باتوجه به افزایش سن ازدواج در جوامع امروز، این درصد در حال افزایش است.

 

ناباروری به ناتوانی در وقوع باروری و حاملگی پس از یك سال اقدام به بارداری بدون جلوگیری اطلاق می‌شود و می‌تواند به دلایل مختلفی در آقایان و خانم ها به وجود بیاید.

 

درواقع یك سوم دلایل ناباروری مربوط به اشكال تولیدمثل در خانم ها و یك سوم مربوط به اشكال در سیستم تولید مثل آقایان و در یك سوم موارد هم خانم و هم آقا در باروری مشكل دارند.

 

عدم تخمك گذاری و یا مشكلات مرتبط با تخمك گذاری چه سهمی از این عوامل را در بر می‌گیرند؟

 

بیشترین علت ناباروری در خانم ها اختلال تخمك گذاری است و حدود ۲۵ درصد موارد ناباروری در زنان را شامل می‌شود.

 

گرچه دلایل دیگری مانند بسته بودن یا اختلال در حركت لوله ها، اشكال در شكل رحم و دهانه رحم، اندومتریوز (وجود سلول های مخاطی رحم به طور نابجا در لگن) و بسیاری فاكتورهای محیطی نیز در شكل گیری ناباروری تاثیر دارند.

 

چه عواملی در بروز این مشكل شایع موثر هستند و چه علائمی را می‌توان نشانه هایی از ابتلا به این بیماری به حساب آورد؟

 

این اختلال ممكن است از اشكال در رزرو تخمدان و نبود تخمك به طور اولیه یا ثانویه (نارسایی تخمدان) تا اختلال در تكامل تخمك و آزادسازی تخمك متفاوت باشد.

 

در بیماری PCO یا تخمدان پلی كیستیك كه بخصوص در ایران بسیار شایع است تخمدان ها، حاوی كیست های ریز ۸ ـ ۵ میلی متر شده و حجم تخمدان ها افزایش می‌یابد. علاوه بر این، بیماران مبتلا به پرمویی، افزایش وزن و اختلال پریود می‌شوند.

 

درواقع این اختلال به دلیل عوارضی مانند افزایش چربی ها، اختلال متابولیسم قند و انسولین و افزایش بی رویه استروژن روی سلامت فرد نیز تاثیر می‌گذارد.

 

تخمدان ها به طور معمول تحت تاثیر هورمون های مترشحه از هیپوفیز و تحت تاثیر هیپوتالاموس، به طور سیكلیك به آزادسازی تخمك مبادرت می‌كند. عوامل زیادی می‌توانند روی تخمك گذاری اثر بگذارند و باعث اختلال آن می‌شوند.

 

اختلالات هورمونی مانند افزایش پرولاكتین، اختلالات تیروئید و اختلالات وزن (چه افزایش و چه كاهش) می‌تواند بر تخمك گذاری تاثیر منفی داشته باشد.

 

گاهی اختلال در هورمون های محرك هیپوتالاموس (مانندGnRH ) و هیپوفیز (FSH و LH) باعث اختلال در تخمك گذاری نرمال می‌شود.

 

چه راه های درمانی برای این مشكلات پیشنهاد می‌شود در نهایت تمام این درمان ها به فرزنددار شدن مادر مبتلا منجر می‌شود؟

 

در مواردی كه اشكال در تخمك گذاری به دلیل اشكال در هورمون های مترشحه از هیپوتالاموس و هیپوفیز است، عملا درمان، جایگزینی این هورمون ها ست كه شامل استفاده از هورمون های هیپوتالاموس (به صورت پمپ GnRH ) یا هورمون های هیپوفیز (استفاده از HMG) می‌شود. به هر صورت به دلیل محدودیت های استفاده از این داروها، درمان در این گروه براساس شكایت بیمار تنظیم می‌شود.

 

اگر هدف، نظم پریودهاست، استفاده از درمان های جایگزین مانند استروژن و پروژسترون سیكلیك برای برقراری پریودهای بیمار كافی خواهد بود، اما اگر هدف تحریك تخمك گذاری به منظور حاملگی است، باید از داروهای HMG برای تحریك تخمك گذاری استفاده كرد.

 

در صورتی كه اشكال تخمك گذاری به علتPCO (تخمدان پلی كیستیك) باشد، درمان شامل داروهایی مانند متفورمین (جهت بهبود مقاومت به انسولین)، دیان و اسپیرینولاكتون (برای كاهش هورمون های مردانه و بهبود پرمویی) و داروهای تحریك تخمك گذاری مثل كلومیفن است.

 

در مواردی كه اختلال پریود به دلیل بیماری های تیروئید (چه كم كاری و چه پركاری تیروئید) یا افزایش هورمون پرولاكتین یا اختلال وزن باشد، درمان شامل موارد كاهش وزن، درمان اختلال تیروئید و برموكرپتین (در موارد افزایش هورمون پرولاكتین) است.

 

در موارد نارسایی تخمدان، درمان جایگزینی با هورمون های استروژن و پروژسترون برای برقراری پریودهای بیمار كمك كننده خواهد بود. به هر صورت به منظور باروری در این افراد، به دلیل نارسایی تخمدان و مقاومت تخمدان به داروهای تحریك تخمك گذاری، تنها اهدای تخمك كمك كننده خواهد بود.

 

اما سوال اینجاست كه به كمك این روش ها چقدر می‌توان به درمان امیدوار بود و وضعیت كشور ما در درمان بیمارانی كه به این مشكلات مبتلا هستند چگونه است؟

 

این درمان ها كاملا كاربردی و در تمام موارد فوق موفقیت آمیز هستند.

 

آمنوره یكی از موضوعاتی است كه در كارگاهی به همین عنوان به مشكلات بیماران درگیر با آن و راه های درمانی پیش رو پرداخته شده است. این بیماری دقیقا چیست، چرا ایجاد می‌شود و چه مشكلاتی در پی دارد؟

 

آمنوره به دلیل نبود پریود یا توقف آن به مدت ۶ ماه به طور اولیه و ثانویه ایجاد می‌شود. در مواردی كه آمنوره اولیه است، ممكن است به دلیل نارسایی اولیه تخمدان، نبود رحم، اختلال اولیه در پالس و ترشح هورمون های محرك تخمدان از هیپوتالاموس و هیپوفیز یا انسداد در مسیر جریان خون قاعدگی اتفاق بیفتد.

 

اما در موارد ثانویه ممكن است به دلیل نارسایی ثانویه تخمدان، اختلال هورمونی و گاهی چسبندگی های داخل رحم (به دلیل عفونت، سل، جراحی یا كورتاژ خشن) ایجاد شود.

 

بیماران درگیر با این مشكل چه سهمی از جامعه زنان را در بر می‌گیرند؟ و آیا این افراد می‌توانند به مادر شدن امیدوار باشند؟

 

دلایل آمنوره ها غیر از مواردی كه به دلیل نارسایی اولیه و ثانویه در تخمدان یا مشكل نبود رحم ایجاد می‌شود قابل درمان است و بیمار می‌تواند تحت درمان تحریك تخمك گذاری، درمان اختلال هورمونی و درمان رفع انسداد راه خروج رحم یا چسبندگی داخلی رحم قرار بگیرد و بارور شود.

 

در موارد نبود رحم، استفاده از رحم اجاره ای و در صورت نارسایی اولیه و ثانویه تخمدان ها، استفاده از تخمك اهدایی كمك كننده خواهد بود.

 

درخصوص درمان بیماری های اینچنینی زنان، تاكنون چه پیشرفت هایی در كشور انجام گرفته و آیا دستاورد شاخصی در این حوزه داشته ایم؟ آینده درمان بیماری های زنان بخصوص مشكلات تخمك گذاری و آمنوره را چگونه ارزیابی می‌كنید؟

 

با توجه به پیشرفت هایی كه در زمینه استفاده از سلول های بنیادی رخ داده و با توجه به مطالعات زیادی كه درخصوص موفقیت های پیوند رحم و پیوند تخمدان صورت گرفته است، امكان باروری افرادی كه به دلیل نارسایی تخمدان و رحم دچار مشكل ناباروری شده اند نیز وجود خواهد داشت.