کودک و تعطیلات،یادآوری درسها فراموشش نشود

شهرزاد: اگر براي بزرگترها هفته آخر اسفند يعني از نفس افتادن سال كهنه و لحظه‌شماري براي رسيدن سال نو؛ اما براي كودكان، نخستين روز اسفند يعني بهار، تعطيلي، بوي عيد و هيجان براي پوشيدن لباس نو و شمردن چندين و چند باره اسكناس‌هاي نو به اين اميد كه شايد با هر بار شمارش، زياد شوند...

اما «مشق عيد»، دغدغه ناپيداي ذهن همه كودكان بود؛ همان‌هايي كه وقتي بزرگ شدند؛ سعي كردند تا اين دغدغه را از ذهن فرزندانشان پاك كنند و لذت شادي‌هاي سال نو را با مشق عيد از ميان نبرند... ولي دغدغه‌ها باقي است كه مبادا تعطيلات كودكان را از درس و مدرسه دور كند. آنچه در پي مي‌خوانيم نگاهي است به نظر پژوهشگران دانشگاه مينه‌سوتاي آمريكا درباره تعطيلات و شيوه صحيح تداوم آموزش در اين دوره.

تعطيلات و تحولات

تعطيلات به دليل ويژگي‌هاي خاص خود مانند امكان گردش و تفريح بيشتر، پرداختن به سرگرمي‌هاي مختلف بيش از ديگر زمان‌ها، بازي با همسالان و از همه مهم‌تر دور شدن از قيد و بندهاي هميشگي براي انجام به موقع تكاليف، برخاستن از خواب يا خوابيدن به موقع و هزار و يك دليل ديگر؛ خواه ناخواه تحولاتي را در رفتار و ارتباط آنها با مطالب درسي ايجاد مي‌كند و اين يكي از عمده‌ترين دلايل فراموش كردن نسبي آموخته‌ها در طول تعطيلات به‌ويژه درباره كودكان مقطع ابتدايي است. اما مي‌توان با برنامه‌ريزي صحيح به راحتي تعادلي ميان گردش و تفريح و مرور مطالب درسي برقرار كرد تا پس از اتمام تعطيلات كودك آنچه را كه پيش از تعطيلات آموخته، فراموش نكند.

بررسي نتايج پژوهش‌هاي پژوهشگران مركز بين‌المللي خانه كودك وابسته به دانشگاه جرج واشنگتن آمريكا نشان مي‌دهد جدا از سطح تحصيلات، درآمد و پيشينه خانوادگي والدين، والدين نقش بسزايي در پيشرفت تحصيلي، افزايش امكان و ميزان فراگيري كودكان و موفقيت و شكست تحصيلي آنها داشته و حضور فعال والدين در كنار فرزندان مي‌تواند نيازهاي آموزشي- پرورشي آنها را برآورده كند. از سوي ديگر پژوهش‌هاي مركز مطالعات منطقه‌اي آمريكاي جنوبي در زمينه تأثير والدين و آموزش و پرورش كودكان نشان داد والدين و رفتار تعليم و تربيتي آنها يكي از نكات حائز اهميت در روند آموزشي- پرورشي كودكان است. در حقيقت براساس پژوهش‌هاي اين مركز مطالعاتي، تداخل مستقيم والدين در فعاليت‌هاي درسي كه كودك در منزل انجام مي‌دهد ضروري است؛ اما تداخل بايد در جهت تشويق كودك و نظارت بر عملكرد او خلاصه شود. در واقع نبايد انجام وظايف از كودك به والدين محول شود.دكتر جودي شوباش از مركز تحقيقات آموزشي دانشگاه مينه‌سوتا معتقد است: «تعطيلات فرصت مناسبي براي رسيدگي والدين به وضعيت تحصيلي كودكان است؛ در اين فاصله والدين مي‌توانند با حضور فعال و مؤثر خود در كنار كودكان، كمبودهاي آموزشي آنها را برطرف كرده و آنها را در انجام تكاليف ياري دهند. اين فرصت، فرصت طلايي براي بازسازي است نه فرصتي براي ايجاد استرس و به دنبال آن دلزدگي و لج بازي كودك از هر گونه آموزش.»

آموزش در تعطيلات

1 - خواندن و نوشتن را به بخشي از برنامه‌هاي تفريحي تعطيلات تبديل كنيم. براي اين منظور كافي است:

* مطالعه را با خريد كتاب‌هاي ويژه كودكان و حتي خودتان، در برنامه تعطيلات بگنجانيد. براي تحقق اين هدف به كودك كتاب هديه بدهيد تا به مطالعه تشويق شود.

* در هنگام انجام امور منزل مثل آشپزي و.. و يا زماني كه داخل اتومبيل هستيد از فرزندتان بخواهيد تا داستان كتاب را براي شما بلند بخواند و يا داستاني از خود براي شما نقل كند.

* او را تشويق كنيد تا براي هديه دادن كتاب بخرد.

* رفتن به كتابخانه يا كتابفروشي را به عنوان يكي از تفريح‌هاي تعطيلات انتخاب كنيد.

* نوشتن خاطرات تعطيلات راه ديگري براي تشويق كودك به نوشتن است. حتي مي‌توانيد بين فرزندان و يا او و همسالانش مسابقه خاطره‌نويسي برگزار كنيد تا او را هر چه بيشتر به نوشتن تشويق كنيد.

* خلاصه‌نويسي، يكي ديگر از راه‌هاي تشويق كودك به مطالعه و سپس نوشتن است. برگزاري مسابقه نيز راه ديگري براي تشويق بيشتر كودك به نوشتن و خواندن است.

2 - رياضي را به بازي دلنشين تبديل كنيد.

* تعطيلات فرصت خوبي براي آشتي دادن كودكان با درس رياضي و يا تكرار آموخته‌ها به شيوه‌اي صحيح براي دانش‌آموزان علاقه‌مند به رياضيات است. براي دستيابي به هدف بهترين روش تبديل كردن رياضي به تفريحي دلنشين است.

* به عنوان هديه، كتاب‌ها يا وسايل بازي- آموزشي را انتخاب كنيد كه درس رياضي را با شيوه‌اي صحيح و به صورت بازي سرگرم‌كننده به كودك بياموزد. اگر انتخاب‌ها مطابق با سن و نياز كودك انتخاب شود، نتيجه بهتري را به همراه دارد.

* با ترتيب دادن مسابقه‌هايي شاد و آموزنده، كودكان را به رقابت براي فراگيري بهتر تشويق كنيد.

* در حين خريد از او بخواهيد تا مبالغ را محاسبه كند.

* تلاش كنيد تا با شناسايي نقاط ضعف فرزندتان، هر روز به مدت پانزده دقيقه با تمرين‌هاي ساده‌اي مشكلات او را برطرف كنيد.

3 - از طبيعت براي يادآوري درس علوم كمك بگيريد.

* كاشت گل و گياه نخستين گام براي يادآوري آموزش‌هاي درس علوم است. براي اين منظور همراه او براي استقبال از بهار آماده شويد. در حين كار مي‌توانيد برخي نكاتي را كه او در درس علوم آموخته يادآوري كنيد.

* فيلم‌هاي آموزشي و تماشاي آنها راه ديگري براي تكرار مفاهيم درسي است. بهتر است والدين همراه با كودك فيلم‌ها را تماشا كنند تا در صورت لزوم نكات نامفهوم را براي او شرح بدهند.

* بازديد از باغ گل، موزه‌هاي حيات وحش و... نه تنها مفاهيم درسي را براي او يادآوري مي‌كند، بلكه پرسش‌هاي جديدي را در ذهن كودك ايجاد مي‌كند؛ كه پاسخ به پرسش‌ها بر آموخته‌‌هاي او مي‌افزايد.

4 - كودك را فعال كنيم.

* بازي و تفريح يكي ديگر از نيازهاي بسيار مهم كودك در طول تعطيلات است. سعي كنيد بازي‌هاي پرتحركي را براي او انتخاب كنيد تا انرژي او به خوبي تخليه شود.

* فعاليت‌هاي تفريحي بهتر است همراه با همسالان او انجام شود تا كودك به فعاليت‌ها علاقه‌مند شده و با لذت آنها را انجام بدهد.

* اگر بازي‌ها با هدف آموزش مهارتي خاص انتخاب مي‌شوند، نبايد كودك از آن مطلع شود. به عبارتي والدين نبايد تأكيدي بر آموزش در حين بازي و تفريح كودك داشته باشند؛ تنها انتخاب درست كافي است تا كودك آن چه را كه بايد بياموزد.

5 - فراموش نكنيد آموزش در تعطيلات، بايد به شكل فعاليتي تفريحي باشد.

* تعطيلات، فرصتي براي استراحت و تفريح كودك و بازيافتن انرژي از دست رفته است. از اين رو آموزش نبايد به صورت فعاليتي جدي و سخت، كودك را از تفريح و شادي بازدارد. به هر ميزان كودك در طول تعطيلات از آرامش بيشتري برخوردار باشد، به همان ميزان ميل به بازگشت به مدرسه در او افزايش مي‌يابد و درس و مدرسه را با شادي و نشاطي مضاعف آغاز مي‌كند.

* در طول تعطيلات برنامه‌ريزي مدوني نداشته باشيد؛ چرا كه باعث ايجاد هيجان و استرس در كودك مي‌شويد. برنامه‌ريزي بايد فقط در ذهن والدين و بدون خط‌كشي‌هاي زماني و مكاني اجرا شود.

* تعادلي منطقي ميان بازي و تفريح و مرور مطالب درسي به شيوه‌اي كه ذكر شد ايجاد كنيد و سعي كنيد كفه ترازو به سمت تفريح بيشتر سنگيني كند.

* فرزندتان را تشويق كنيد تا تكاليفش را در همان روزهاي نخست تعطيلات انجام بدهد تا در روزهاي باقي مانده فرصت كافي براي تفريح و بازي، مطالعه آزاد و انجام امور مورد علاقه‌اش داشته باشد.

و كلام پاياني، تعطيلات فرصت مناسبي براي بازيافتن آرامش و نيروي كافي براي شروع سالي پربار و موفق براي كودك و والدين است؛ تلاش كنيم لذت تعطيلات را با سخت‌گيري‌هاي بي‌دليل و عصبانيت‌هاي بي‌جا به جهنمي آزاردهنده تبديل نكنيم... شاد باشيد و سال نو مبارك.