مصرف دارو در بارداری، خطرناک است؟

پرسش: خوردن دارو هفته اول و دوم بارداری ضرر دارد؟
پاسخ: مصرف بسیاری از داروها هنگام بارداری برای جنین در حال شكل‌گیری خطرناك است. احتمال بروز ناهنجاری‌های جسمی و ذهنی در جنین در حال رشد، باعث ممنوعیت مصرف بسیاری از داروها در دوران بارداری می‌شود.
به همین دلیل مصرف بسیاری از داروها هنگام تشخیص بارداری قطع می‌شود و تجویز انها به دلیل وقوع بارداری متوقف می‌شود یا داروهای كم‌خطرتر جایگزین داروهایی با احتمال ایجاد خطر بیشتر برای جنین می‌شود. اما بعضی از داروها برای مدت زمانی بیشتر از زمان مصرف در بدن باقی می‌مانند؛ ساختمان شیمیایی این داروها و نحوه توزیع انها در بافت‌های بدن باعث می‌شوند كه زمان لازم برای پاك شدن كامل انها از بدن و بی‌خطر شدن مصرف قبلی انها برای جنین در حال شكل‌گیری، طولانی‌تر از سایر داروها باشد و در صورتی كه بارداری در زمان وجود انها در بدن مادر اتفاق بیفتد احتمال بروز ناهنجاری در جنین وجود داشته باشد. به همین دلیل مصرف این داروها باید چند ماه ـ‌ و حتی گاهی چند سال ـ‌ قبل از آغاز بارداری قطع شود یا به عبارت دیگر زمان شروع بارداری، تا مدتی بعد از اتمام مصرف این داروها به تعویق بیفتد.
شاید اطلاع از وجود چنین داروهایی یا دانستن نام و مشخصات انها در داشتن بارداری كم‌دغدغه‌تر و نوزادی سالم‌تر بی‌تاثیر نباشد. مهم‌ترین داروهایی كه در این دسته قرار می‌گیرند عبارتند از:
داروهای هورمونی و شیمی‌درمانی
دانازول: یك داروی هورمونی كه برای درمان اختلالاتی مثل اندومتریوز، بیماری‌های فیبروكیستیك سینه و... مورد استفاد قرار می‌گیرد. مصرف این دارو نیز باید پس از اطمینان از عدم بارداری مصرف‌كننده شروع شود. استفاده از یك روش پیشگیری از بارداری مطمئن نیز تا انتهای دوره درمان و سه ماه پس از اتمام درمان ضروری است.
انواع داروهای هورمونی: نه تنها مصرف هر نوع داروی هورمونی در دوران بارداری مطلقا ممنوع است؛ بلكه مصرف بعضی از این داروها باید قبل از بارداری قطع شود.
انواع داروهای شیمی درمانی: مصرف بسیاری از داروهای شیمی درمانی باید در صورت امكان چند ماه قبل از بارداری برنامه‌ریزی‌شده و با دستور پزشك معالج قطع شود.
داروهای درمان اكنه
اسیترتین: داروی اسیترتین با نام تجاری نئوتیگازون؛ برای درمان اكنه مقاوم به درمان كه با مصرف داروهای دیگر بهبود پیدا نكرده باشد، پسوریازیس و اختلالات جدی كراتینیزاسیون (ضخیم شدن بیش از حد پوست) تجویز می‌شود.
اگر این دارو برای خانم‌هایی كه در سنین باروری قرار دارند تجویز شود حداقل یك ماه قبل از شروع درمان، در حین درمان و تا سه سال بعد از قطع مصرف دارو، استفاده از دوروش موثر پیشگیری از بارداری توسط این خانم‌ها ضروری است. بهترین راه اطمینان از باردار نبودن بیمار شروع مصرف دارو در روزهای دوم یا سوم قاعدگی است. احتمال بروز ناهنجاری در جنین حین مصرف دارو بسیار زیاد است.
ایزوترتینوئین: كپسول‌های ایزوترتینوئین با نام‌های تجاری رواكوتان، دكوتان، اكوتان، اكنه‌ترون و... از جمله داروهایی هستند كه برای درمان اكنه‌های مقاوم به درمان، مصرف می‌شوند.
گذشته از اقدامات ازمایشگاهی و مراقبت‌های پزشكی لازم در حین مصرف این دارو برای اطمینان از عدم بارداری مصرف‌كننده، زنانی كه در سنین باروری قرار دارند باید پس از منفی شدن تست بارداری، مصرف دارو را در روز دوم قاعدگی شروع كنند و تا پایان مصرف دارو و سه ماه بعد از مصرف اخرین كپسول از یك روش پیشگیری مطمئن برای جلوگیری از وقوع بارداری استفاده كنند. در صورتی كه بارداری در حین مصرف این دارو اتفاق بیفتد احتمال بروز ناهنجاری‌های جدی در جنین بسیار زیاد خواهد بود.
داروی طاسی پدر
فیناستراید: با نام تجاری فین‌پشیا، دارویی است كه توسط بسیاری از مردان جوان برای جلوگیری از ریزش مو و طاسی مصرف می‌شود. انجام مراقبت‌های لازم برای پیشگیری از بارداری توسط خانم‌هایی كه همسرشان قرص فیناستراید مصرف می‌كند و همچنین خودداری از تماس با قرص‌های خورده شده فیناستراید توسط خانم‌های باردار، یكی از نكاتی است كه در بعضی منابع مورد تاكید قرارگرفته است. علت این احتیاط احتمال بروز ناهنجاری جنسی در جنین پسر درصورت تماس مادر باردار با این داروست.
البته باید بدانید كه حتما برای مصرف هر نوع دارویی با متخصص زنان مشورت كنید. این امر به ویژه در سه ماه اول بارداری بسیار مهم است. مصرف داروهای ضد بارداری و مولتی ویتامینها باید با شروع بارداری قطع شوند. دو گروه از انتی‌بیوتیك‌ها باعث افزایش خطر نقایص هنگام تولد می شوند:
1- سولفونامیدها (مانند كوتریموكسازول یا باكتریوم)
2- نیتروفورانتوئین‌ها (مانند ماكروبید)
در كل داروها از نظر خطر در دوران بارداری به چند دسته تقسیم می شوند كه در زیر توضیح داده شده اند. در بروشور موجود در جعبه هر دارو نوشته شده كه ان دارو در كدام دسته قرار دارد.
گروه A:
مطالعات كافی در زنان حامله, خطری را برای جنین برای سه ماهه اول حاملگی نشان نداده است.شواهدی از خطر در مورد مصرف دارو در بقیه دوران حاملگی وجود ندارد.
گروه B:
مطالعات در حیوانات خطری را برای جنین نشان نداده است.. ولی مطالعات كافی در زنان حامله وجود ندارد.. یا اینكه مطالعات در حیوانات بیانگر ایجاد عارضه جانبی در جنین بوده است.ولی مطالعات كافی در زنان حامله خطری را برای جنین در سه ماهه اول حاملگی نشان نداده است. وشواهدی از خطر در مورد مصرف دارو در بقیه دوران حاملگی وجود ندارد
گروه C:
مطالعات در حیوانات نشان داده است كه این دارو اثرات جانبی دارد ولی مطالعات كافی برای انسان در دسترس نیست. با اینحال منافع استفاده از دارو در زنان حامله ممكن است در مقابل خطرات احتمالی ان بیشتر باشد.. یا اینكه هیچ گونه مطالعه ای در حیوانات و یا مطالعات كافی در انسان وجود ندارد.
گروه D:
شواهدی مبنی بر وجود خطر برای جنین انسان وجود دارد ولی در بعضی از موارد منافع دارو ممكن است استفاده از ان را اجتناب ناپذیر نماید... و در مقابل منافع دارو خطرات احتمالی دارو را باید پذیرفت.
گروه X:
مطالعات در حیوانات یا انسان بیانگر ایجاد ناهنجاریهای حنینی بوده است.. یا عوارض جانبی گزارش شده موید ایجاد خطرات در جنین است. به دلیل این خطرات به طور واضح , مصرف این داروها در دوران حاملگی ممنوع است.
در هر حال به هیچ وجه دارویی را خودسرانه مصرف نكنید و با متخصص زنان مشورت نمائید.
نی‌نی‌بان جدیدترین و بهترین مطالب خود را در تلگرام و از طریق سه کانال «راهنمای بارداری»، «کودک‌یاری» و «سلامت جنسی» در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد.

براي عضويت در خبرنامه ني ني بان و اطلاع از بهترين و پربيننده ترين مطالب، کافي است يک بار فرم عضويت ما را از اينجا پر کنيد.