نوزادان نارس و چگونگی مراقبت از آنان

سلامت: بيشتر نوزادان نارس بين هفته‌هاي 32 تا 37 بارداري متولد مي‌شوند. اگر نوزاد نارس شما پس از زايمان مشکل نداشته باشد (يعني دچار کمبود اکسيژن، ‌عفونت شديد، يا آسيب مغزي يا ريوي نباشد) احتمال معلوليت يا تاخير رشد در او کم خواهد بود.
ممکن است در طول 2 سال اول زندگي نوزاد نارس، به نظر برسد که او از لحاظ رشدي نسبت به نوزادان رسيده هم‌سن عقب‌ماندگي دارد. اما انتظار بر اين است که نوزاد شما همان توالي شاخص‌هاي رشدي هر کودک ديگري را بگذراند. اين تاخير در رشد نوزاد نارس در حدود 2 سالگي از سن تقويمي به تدريج جبران خواهد شد. هنگامي که کودک به سنين پيش از مدرسه رسيد، 2 تا 4 ماه تفاوت از لحاظ سن يا رشد مشکلي براي کودک در ميان هم‌سالانش ايجاد نمي‌کند.

هنگامي که کودکتان مدرسه را به طور رسمي آغاز کرد، در مورد هر مشکل در يادگيري، خواندن و رياضيات به خاطر نارس بودن هوشيار باشيد، زيرا ممکن است اين مشکلات براي اولين بار در سال‌هاي اول مدرسه خود را نشان دهد. اغلب نوزادان نارس بدون اينکه دچار تاخير رشدي يا ناتواني جدي شوند، بزرگ مي‌شوند. به طور کلي هر چه نوزاد هنگام زايمان نارس‌تر، با وزن کمتر و بيمارتر بوده باشد با احتمال بيشتري امکان دارد که دچار تاخير رشد يا معلوليت شديد شود.
تولد نوزاد نارس به چه معناست؟
بارداري به‌طور طبيعي حدود 40 هفته طول مي‌کشد. نوزادي که حداقل 3 هفته زودتر از اين زمان متولد شود، نارس به حساب مي‌آيد. نوزاداني که نزديک به زمان 40 هفته به دنيا بيايند، مشکلات کمتري خواهند داشت. نوزاداني که زودتر و نزديک به 32 هفتگي (اندکي بيش از 7 ماهگي) متولد مي‌شوند،‌ نمي‌توانند آسان شير بخورند، تنفس کنند و گرماي بدنشان را حفظ کنند. اما پس از اينکه به اين نوزادان زمان داده شد تا رشد کنند اغلب آنها مي‌توانند بيمارستان را ترک کنند.
نوزاداني که در کمتر از 26 هفتگي (اندکي زير 6 ماه)‌ متولد مي‌شوند با احتمال بيشتري ممکن است دچار مشکلات جدي شوند. اگر نوزاد شما با وزن بسيار کم متولد شده يا بيمار باشد،‌ ممکن است با مشکلات بسيار جدي و مرگباري مواجه شود.
مشکل نوزاد نارس چيست؟
ممکن است نتوان نوزاد نارس را از راه دهان تغذيه کرد،‌ تنفس بدون وقفه نداشته باشد يا نتواند بدنش را گرم نگه دارد. اين نوزادان به زمان بيشتري براي رشدونمو کامل نياز دارند. پس از اينکه مشکلات ناشي از تولد زودرس را از سر گذراندند،‌ اغلب آنها را مي‌توان بدون خطر از بيمارستان مرخص کرد. داشتن يک نوزاد نارس ممکن است تنش‌زا و ترساننده باشد. براي اينکه بتوانيد از عهده اين کار برآييد، ‌شما و همسرتان بايد مراقب خودتان و مراقب يکديگر باشيد. ممکن است صحبت با يک مشاور يا مددکار اجتماعي به شما کمک کند. همچنين ممکن است بتوانيد والدين ديگري را که تجربه مشابهي داشته‌اند پيدا کنيد و از آنها كمك بخواهيد.
علل تولد نوزاد نارس
تولد نوزاد نارس ممکن است ناشي از وجود مشکلاتي در جنين، مادر يا هر دوي آنها باشد. اغلب علت زايمان زودرس پيدا نمي‌شود. شايع‌ترين علت تولد نارس اينها هستند: مشکلات جفت، بارداري دوقلو يا بيشتر، عفونت در مادر، مشکلات رحم يا گردن رحم و مصرف الکل يا داروهاي غيرمجاز حين بارداري.
معلوليت‌ها در نوزادان نارس
اگر نوزاد شما هنگام تولد بسيار نارس (قبل از هفته 26 بارداري به دنيا آمده است) يا وزنش بسيار کم بوده (800 گرم يا کمتر)، به احتمال بيشتري ممکن است دچار معلوليت شديد شود. در مورد نوزادان بسيار نارس يا با وزن بسيار کم، ‌اين معلوليت‌ها ممکن است رخ دهد:
• فلج مغزي
• معلوليت ذهني
• نابينايي
• ناشنوايي
برخي از نوزاداني که با وزن بين 1500 تا 2500 گرم متولد مي‌شوند در مقايسه با نوزادان رسيده بعدها دچار تفاوت در ضريب ‌هوش مي‌شوند، اما اين تفاوت‌ها معمولا کم است.
نوزادان نارسي که با وزن بالاي 2500 گرم متولد مي‌شوند، ‌تنها در معرض خطر اندک معلوليت‌هاي رشدي هستند. نوزاداني که داراي نشانه‌هاي تاخير رشدي هستند،‌ احتمالا با کمک يک زندگي خانگي ايده‌آل و مراقباني که به نوزاد توجه دارند، بهبود پيدا مي‌کنند.
درمان‌هايي که نوزاد نارس نياز دارد
نوزادان نارسي که به واحد مراقبت‌هاي ويژه نوزادان (NICU) منتقل مي‌شوند به دقت از لحاظ عفونت و تغييرات در تنفس و ضربان قلب تحت مراقبت قرار مي‌گيرند. تا زماني که اين نوزادان نتوانند درجه حرارت بدن‌شان را حفظ کنند، ‌با استفاده از تخت‌‌هاي مخصوصي آنها را گرم نگه مي‌دارند.
اين نوزادان معمولا از راه لوله بيني يا تزريق داخل وريدي تغذيه مي‌شوند. تغذيه از راه لوله تا زماني که نوزاد آنقدر بالغ شود که بتواند نفس بکشد، بمکد و ببلعد و از راه پستان يا بطري تغذيه شود، ادامه پيدا مي‌کند. نوزادان بسيار نارس و بيمار بسته به مشکلات پزشکي‌شان نياز به درمان اختصاصي دارند. نوزاداني که نياز به کمک براي تنفس دارند را زير لوله اکسيژن يا ماشين تنفس (ونتيلاتور) - که به ورود و خروج هوا به ريه‌ها کمک مي‌کند- قرار مي‌دهند. درمان‌هاي دارويي و جراحي بسته به وضعيت نوزاد ممکن است لازم باشد.
شير مادر باعث حفاظت بيشتر نوزاد در برابر عفونت مي‌شود. بنابراين پزشکان ممکن است از شما بخواهند شير خود را بدوشيد و دست کم در چند هفته اول پس از زايمان آن را براي نوزاد به بيمارستان بياوريد.
پزشکان و پرستاران واحد مراقبت‌هاي ويژه نوزادان متخصص مراقبت از نوزادان نارس هستند. اگر نوزاد شما در واحد مراقبت‌هاي ويژه نوزادان بستري است، مي‌توانيد در مورد چگونگي مراقبت از نوزادتان چيزهاي زيادي از آنها ياد بگيريد.
وقتي نوزاد نارس را به خانه مي‌بريد
هنگامي که نوزاد نارس را به خانه مي‌بريد،‌ از اينکه نوزادتان در دوره‌هاي کوتاه‌تر از انتظار شما مي‌خوابد، شگفت‌زده نشويد. نوزادان نارس نسبت به نوزادان رسيده اغلب جز دو‌ره‌هاي کوتاهي بيدار نيستند، اما تعدد بيدار شدن‌شان از نوزادان ديگر بيشتر است. از آنجايي که نوزاد شما تنها براي دوره‌هاي کوتاهي بيدار است،‌ ممکن است به‌نظر برسد که مدت درازي طول مي‌کشد تا به شما پاسخ دهد. نوزادان نارس بسيار ساده‌تر از نوزادان رسيده بيمار مي‌شوند. ترتيبي دهيد که نوزادتان مورد معاينات دوره‌اي و واکسيناسيون منظم براي پيشگيري از بيماري‌هاي جدي قرار گيرد.
همچنين توجه داشته باشيد که نشانگان مرگ ناگهاني نوزاد (SIDS) ميان نوزادن نارس شايع‌تر است. بنابراين مراقب باشيد که نوزاد روي شكمش نخوابد. اين کار احتمال بروز اين نشانگان را کاهش مي‌دهد.
نوزاد نارس هم شير مادر مي‌خواهد
هدف از تغذيه، فراهم کردن کالري، مايع و موادغذايي کافي جهت رشد مناسب نوزاد است. در مورد نوزادان نارس، هدف آن است که رشد نوزاد با همان روند داخل رحمي ادامه يابد. ميزان رشد جنين در داخل رحم در طول دوران بارداري به تدريج زياد مي‌شود و از هفته 37 بارداري، وزن‌گيري روزانه به حداکثر خود يعني حدود 35 گرم در روز مي‌رسد. در اين دوران، همچنين توانايي‌هاي تکاملي براي مکيدن، بلعيدن، هضم و جذب موادغذايي به تدريج به وجود مي‌آيد. در نوزادان نارس، رفلکس مکيدن از ابتداي محدوده قابليت زنده ماندن (23 هفته) و حتي قبل از آن وجود دارد اما هماهنگي بين مکيدن و بلعيدن تقريبا در 34 هفتگي برقرار مي‌شود. تکامل اين هماهنگي تا حد زيادي به سن داخل رحمي بستگي دارد. البته در برخي از نوزادان اين هماهنگي در سن پايين‌تر از 32 هفتگي کامل مي‌شود. نيازهاي تغذيه‌اي نوزادان نارس نيز با نوزادان ترم (رسيده) تفاوت دارد.
نياز به انرژي، براي تامين نيازهاي متابوليک پايه و نيز فراهم کردن سرعت رشد مناسب در نوزاد نارس بيشتر است. نياز به پروتئين نيز در نوزادان نارس بيش از نوزادان ترم است. در مورد چربي‌ها، هضم و جذب چربي در نوزادان نارس کامل نيست. نياز به سديم، کلسيم، فسفر، آهن و برخي ويتامين‌ها در نوزادان نارس بيشتر است. ترکيب شيرمادري که نوزاد نارس به دنيا آورده است با شيرمادر نوزاد رسيده تفاوت دارد به طوري که شيرمادر نوزاد نارس تا حدود زيادي نيازهاي تغذيه‌اي اين نوزادان را تأمين مي‌کند. در شيرمادر نوزاد نارس مقدار نيتروژن، پروتئين، اسيدهاي چرب، اسيدهاي چرب غيراشباع‌شده با زنجيره بلند، سديم، کلر، منيزيم و آهن بيشتر است. بهترين تغذيه براي نوزاد نارس، شيرمادر خودش است. عوامل رشد و اجزاي سلولي سيستم ايمني موجود در شير مادر، دفاع سيستم ايمني شيرخواران نارس را بهبود مي‌بخشند.
مقادير عوامل ايمني در شيرمادر نوزاد نارس از شيرمادر نوزاد رسيده بيشتر است. سيستم ايمني (روده‌اي- پستاني) مکانيسمي است که از طريق آن، شيرخواري که شيرمادر مي‌خورد قسمتي از قدرت دفاعي مادر را کسب مي‌کند. تماس پوست با پوست مادر و شيرخوار غلظت پادتن‌هاي شيرمادر را تحت تاثير قرار مي‌دهد. تکامل سيستم عصبي در شيرمادرخواران بيشتر بوده و افزايش ضريب هوشي در آنها ديده مي‌شود. تغذيه با شيرمادر ارتباط عاطفي مادر و شيرخوار را که در نوزادان کم‌وزن در معرض خطر است، بهبود مي‌بخشد. شيرمادر دماي مناسب دارد و هميشه در دسترس است. به رغم فوايد فراوان بالقوه‌اي که در تغذيه نوزاد نارس با شيرمادر وجود دارد در نوزادان نارس و به‌خصوص در نوزادان باوزن تولد کمتر از 1500 گرم ممکن است شيرمادر تمام نيازهاي غذايي نوزاد را فراهم نکند بنابراين لازم است از مغذي‌کننده‌هاي شيرمادر در تغذيه نوزادان استفاده کرد.
سن نوزادان 4 نوع تعريف دارد
سن نوزاد هم گوياي عمري است که بر او گذشته، هم شاخصي از ميزان رشدونمو اوست. يک نوزاد نارس، برعکس نوزادي که دوران زندگي جنيني را به طور کامل گذرانده، تعريف‌هاي متفاوتي دارد و به همين دليل ممکن است والدين دچار سردرگمي شوند. هنگامي که رشدونمو نوزادتان را دنبال مي‌کنيد، بايد تفاوت ميان اين سنين متفاوت را بدانيد:
1. سن تقويمي: از روز تولد نوزاد اندازه‌گيري مي‌شود.
2. سن بارداري: اين تعريف که براي سن جنين به کار مي‌رود،‌از اولين روز آخرين دوره قاعدگي مادر اندازه‌گيري مي‌شود. اين عدد براي تعيين سن نوزاد نارس و ميزان رشدونمو هنگام تولد نيز به کار مي رود. اين عدد در واقع معادل سن بارداري است.
3. سن تصحيح‌شده: سن تقويمي نوزاد يا کودک منهاي هفته‌ها يا ماه‌هايي است که او زودتر از موقع معمول به دنيا آمده است. به‌عنوان نمونه اگر نوزاد شما يکساله است و 3 ماه زودتر از حد معمول به دنيا آمده مي‌توانيد انتظار داشته باشيد که او شبيه يک نوزاد 9 ماهه باشد و مانند او رفتار کند. (سن تصحيح‌شده). اين عدد هنگامي كه رشدونمو کودکتان را در 2 سال اول پس از تولد دنبال مي‌کنيد،‌ مي‌تواند براي شما اطمينان‌بخش باشد.
4. سن پس از لقاح: اين تعريف که براي سن نوزاد به کار مي‌رود، از اولين روز آخرين چرخه قاعدگي مادر شروع مي‌شود (همان سن بارداري است اما با نامي متفاوت). اين عدد ممکن است در ابتداي زندگي نوزاد نارس شما براي تخمين ميزان رشدونمو او به کار رود.