نیاز به ریزمغذی ها در دوران بارداری

حاملگي دوران مهمي از زندگي يك زن است و رشد جنين و سلامتي او بستگي به سلامت و تغذيه خوب مادر دارد. وضعيت تغذية مادر قبل از حاملگي و وزن او در شروع اين دوره و همچنين افزايش وزن دوران بارداري با وزن هنگام تولد نوزاد ارتباط مستقيم دارد.
در بارداري، علاوه بر احتياجات مادر، تغذيه جنين در حال رشد نيز بايد تأمين شود. بنابراين آموزش و داشتن آگاهي مادر و اطرافيان در اين خصوص بسيار مؤثر خواهد بود. رژيم غذايي مادر باردار بايد از نظر كميت و كيفيت حاوي تمام مواد غذايي لازم براي رشد جنين باشد، چرا كه كمبود اين مواد در طي بارداري مادر، جنين را در معرض بيماري ها و مشكلات رشد و تكامل قرار مي دهد. جنين رشد بسيار سريعي دارد، وزن او از يك گرم در 8 هفتگي به 3200 گرم در هفتة چهلم مي رسد. جنين براي رشد احتياج به انواع موادمغذي دارد كه بايد از طريق تغذيه صحيح مادر تأمين شود.

ارزش غذايي:
غذاي روزانه مادر باردار بايد متنوع و شامل هر سه نوع ماده اصلي باشد:
1 ـ پروتئين براي رشد و ترميم نسوج بدن
2 ـ مواد معدني و ويتامين ها براي رشد و تنظيم اعمال مختلف بدن ( ريزمغذيها)
3 ـ چربي و نشاسته (هيدرات كربن) براي توليد انرژي.
توجه داشته باشيد كه هيچ غذايي نيست كه به تنهايي تمام احتياجات مادر را تأمين نمايد، به اين دليل مصرف غذاهاي متنوع در دوران بارداري ضروري است؛ بدين منظور لازم است ابتدا گروههاي غذايي اصلي را بشناسيم.
گرووههاي غذايي اصلي شامل:
گروه شير و لبنيات، گروه گوشت و حبوبات و مغزها، گروه ميوه و سبزيجات، گروه نان و غلات و گروه چربي ها
ميزان هاي توصيه شده روزانه از هر كدام از گروهها جهت زنان بــاردار به ترتيب ذيل مي باشد:
روزانه 4 واحد از گروه شير و لبنيات : هر واحد اين گروه شامل يك ليوان شير يا ماست يا 30 گرم پنير يا 5/1 ليوان بستني است.
روزانه 3 واحد از گروه گوشت و جانشين هاي آن : هر واحد اين گروه برابر 60 گرم گوشت پخته يا گاو يا ماهي يا مــرغ، يا يك عدد تخم مرغ يا يك فنجان حبوبات پخته مي باشد.
روزانه 6 واحد ازگروه نان و غلات :هر واحد اين گروه برابر يك تكه نان ( به اندازه كف دست ) يا نيم ليوان برنج پخته يا نيم ليوان ماكاروني مي باشد.
روزانه 2 واحد از سبزيجات : هر واحد سبزيجات برابر يك ليوان سبزي خام يا سه چهارم ليوان سبزي پخته مي باشد كه يك واحد از سبزيجات مصرفي روزانه بهتر است از سبزيجات حاوي ويتامين A ( سبزيجات برگ سبز تيره مثل جعفري يا اسفناج يا زرد رنگ مثل هويج ) باشد.
روزانــه 2 واحد از ميوه جات : هر واحد ميوه جات يك عدد ميوه متوسط مي باشد كه يك واحد از ميوه هاي مصرفي روزانه بهتر است از مركبات باشد.
ريزمغذيها:
ريزمغذيها شامل موادمعدني و ويتامين ها بيشتر در گروههاي شير و لبنيات، گوشت و حبوبات و مغزها و ميوه و سبزيجات يافت مي شود. به جهت اهميت ريزمغذيها در تغذية زنان باردار، به شرح مختصري از آنها مي پردازيم.
مواد معدني:
در رشــد استخوان ها، دندان ها و ماهيچه ها شركت دارند. مهمترين موادمعدني منيزيم، روي، مس و آهن هستند.
منيزيم؛ از فراوان ترين موادمعدني بدن است و بيشترين قسمت آن در اسكلــت و دندان ها جمع شده و بقية آن به طور فعال در تعادل سيستم عصبي، فعاليت هاي دفاعي و ايمني و فعال كردن بعضي از ويتامين ها مانند ويتامين B شركت دارد. اين ماده در ميوه هاي خشك، حبوبات و دانه هاي روغني وجود دارد. ضمناً در ماهي، اسفناج، لوبياي سبــز و موز نيز منيزيم يافت مي شود.روي؛ يكي از مواد مؤثر در رشد و نمو به شمار مي رود و وظيفة مهمي در رشد و نمو جنين و سپري شدن بارداري مناسب به عهده دارد. اين ماده در ماهي، گوشت و بخصوص در جگر وجود دارد.
آهن؛ ماده اي است كه قسمت اعظم آن در گلبول هاي قرمز جمع شده است و نقش اساسي آن تأمين اكسيژن در بافت هاست. كمبود آهن بيماري «كم خوني» يا «آنمي» را به دنبال دارد. آهن در گوشت، ماهي، جگر، زردة تخم مرغ ، اسفناج، ميوه هاي خشك (خرما، انجير، هلو، زردآلو و كشمش)، ميوه هـاي تازه، سيب زميني، برنــج، ذرت، سبزي هاي سبز، حبوبات سبز به مقدار متفاوت وجود دارد. نبايد فراموش كرد كه آهن با منشأ حيواني و موجود در گوشت، بهتر از آهني كه منشأ گياهي دارد جذب مي شود و ويتامين C عمــل جذب آن را فعال مي كند. بر عكس چاي به دليل «تانن» موجود در آن، پوستة جو و گندم به دليل الياف گياهي سبب تأخير و مشكلات در جذب روده اي آهن مي شوند.
نياز روزانه آهن بايد در رژيم غذايي مادر تأمين شود، زيرا جنين وي در نيمة دوم حاملگي آهن را در كبــد خود ذخيره مي كند تا در آينده مصرف نمايد و به همين دليل است كه تا زمان استفادة كودك از شير مادر نيازي به آهن ندارد و همزمان با شروغ غذاي كمكي بايد به كودك قطرة آهن داده شود؛ بعلاوه نياز خود مادر به آهن نيز بايد تأمين شود و در حال حاضر حدود يك سوم از خانم هاي باردار به علت فقر آهن دچار درجاتي از كم خوني مي باشند. با اين توضيحات ضمن آموزش به مادران جهت مصرف غذاهاي حاوي آهن براي جلوگيري از كم خوني ناشي از فقر آهن و به تبع پيشگيري از عوارض ناشي از اين نوع كم خوني بايستي مادر روزانه 30 ميلي گرم آهن خوراكي مصرف نمايد كه در اين زمينه مصرف قرص آهن جهت كلية زنان باردار توصيه مي شود.
زمان شروع قرص آهن:
1 ـ مادر باردار بايستي از پايان ماه چهارم (شروع ماه پنجم يا هفتة بيستم ) بارداري تا سه ماه پس از زايمان روزانه يك عدد قرص آهن مصرف نمايد. هرگاه هموگلوبين مادر باردار كمتر از 11 گرم در دسي ليتر باشد بايستي به پزشكان ارجاع و پيگيري هاي لازم صورت گيرد.
اسيد فوليك:
اسيد فوليك از مواد مورد نياز براي تشكيل بافت عصبي به ويژه مغز و نخاع در جنين است و فقدان آن در دوران بارداري مي تواند سبب اختلالات شديد دستگاه عصبي جنين شود. براي جلوگيري از اين مشكل لازم است:
بهورزان عزيز، جهت مادراني كه تصميم به باردراي مي گيرند (حداقل سه ماه قبل از بارداري ) قرص اسيد فوليك تجويز نمايند. البته با توجه به اين كه قرص هاي اسيد فوليك موجود در بازار يك ميلي گرمي بوده و ميزان مورد نياز بدن مادر، روزانه 5/0 ميلي گرم است، لذا لازم است روزانه نصف قرص مورد مصرف مادر قرار گيرد و ضمناًمصرف يك روز در ميان يك قرص كامل مانعي ندارد. در صورتي كه مادر از سه ماه قبل از بارداري قرص اسيد فوليك را مصرف ننموده است، در زمان مراجعه و از زمان تشخيص حاملگي بايد مصرف قرص را شروع كند و آن را تا پايان دورة بارداري ادامه دهد. در صورتي كه مادر از شروع ماه پنجم بارداري از قرص مولتي ويتامين حاوي اسيد فوليك استفاده مي كند، ديگر لازم نيست به مادر قرص اسيدفوليك بدهيد ولي در صورتي كه ساير اشكال مولتي ويتامين را كه بدون اسيدفوليك است مورد استفاده قرار گيرد دادن قرص اسيدفوليك الزامي است.
ويتامين ها
مصرف ويتامين ها براي موجودات زنده ضروري هستند و رشد بدن را تنظيم مي كنند كه با توجه به اهميت مصرف آن به دو گروه ويتامين محلول در آب (ويتامين C ) و محلول در چربي (ويتامين A ) اشاره مي كنيم.
موادي كه ويتامين A را تأمين مي كنند:
سبزيجات زرد و سبز حاوي مقادير بالاي آهن و ويتامين A و ساير ويتامين ها و موادمغذي هستند و بايد هر روز حداقل يكي از آنها را مصرف كرد. مثل: گل كلم، هويج، كاهو، باميه، فلفل، اسفناج، كدو تنبل،
كــدوي خورشتي، شلغم، چغندر و سبزي خوردن. برخي از ميوه جات مثل پرتقال و هلو.
موادي كه ويتامين C را تأمين مي كنند:
ميوه هــاي ترش و ساير ميوه ها حاوي ويتامين C هستند و بايـــد روزانه يكي از اين ميوه جات ميل شوند.
ميوه هاي ترش: گريپ فروت، پرتقال، ليمو.
ساير ميوه هاي تازه: خربزه ، توت فرنگي، گوجه فرنگي
ساير سبزيجات : لوبيا فرنگي، كلم خام، فلفل سبز خام، سيب زميني، شلغم خام.
براي تأمين ويتامين مورد نياز مادر علاوه بر مصرف موادي كه داراي ويتامين هستند ضروري است كليه خانم هاي باردار از پايان ماه چهارم تا پايان بارداري روزانه يك عدد قرص مولتي ويتامين يا كپسول مولتي ويتامين مينرال مصرف نمايند.
توجه داشته باشيد اگر قرص يا كپسول مولتي ويتامين داراي اسيدفوليك باشد بايد مصرف اسيد فوليك توسط مادر قطع گردد.
نی‌نی‌بان جدیدترین و بهترین مطالب خود را در تلگرام و از طریق سه کانال «راهنمای بارداری»، «کودک‌یاری» و «سلامت جنسی» در اختیار شما قرار می‌دهد.