منم پاموک، تنهانویسنده ترکیه

روزی که اورهان پاموک را در هتل لاله تهران دیدیم و با مهدی یزدانی خرم با او گفت وگو کردیم هرگز فراموش نمی کنم. آنقدر مرا حیرت زده کرد که بعد از گذشت سال ها هنوز برایم زنده و تازه …

روزی که اورهان پاموک را در هتل لاله تهران دیدیم و با مهدی یزدانی خرم با او گفت وگو کردیم هرگز فراموش نمی کنم. آنقدر مرا حیرت زده کرد که بعد از گذشت سال ها هنوز برایم زنده و تازه است. اورهان پاموک بسیار متکبر و متوهم بود و نسبت به دیگر نویسندگان کشورش تنگ نظر. از هر جا که صحبت می کردیم عاقبت به خودش بازمی گشت. یکی از سوال هایی که برایمان اساسی بود و با شکل های مختلف از او پرسیدیم این بود که آیا در ترکیه جریانی همانند جریان روشنفکری ایران وجود دارد؛ اگر وجود دارد نویسندگان شاخص آن کدام هستند. اورهان پاموک منکر چنین چیزی شد و گفت چنین جریانی وجود ندارد. در صورتی که سال ها بعد وقتی با نویسندگان مسلمان ترکیه در روزنامه شرق به همت علی اصغر محمدخانی ملاقات کردم آنها می گفتند نویسندگان روشنفکر یا لائیک در کشور آنها قوی هستند و تبلیغات نیز به نفع آنان است. آنقدر که نویسندگان مسلمان در ایران احساس راحتی می کردند و ایران را مدینه فاضله خودشان می دانستند ترکیه را نمی دانستند و احساس شان این بود که ادبیات و فرهنگ ترکیه را روشنفکران و لائیک ها قبضه کرده اند. در رفتار و حرف هایشان نوعی احساس حسرت به فضای نویسندگان ایرانی موج می زد. البته به اینکه این احساس آنها درست بود یا نادرست که به نظر من کاملاً نادرست بود، کاری ندارم اما آنها مرا به یاد رعونت و خودخواهی اورهان پاموک انداختند که منکر هر گونه جریانی روی حتی نویسندگان مسلمان که ما به چشم خودمان دیدیم در ترکیه می شد. وقتی از این بحث نتیجه نگرفتیم گفتم سال هاست کتابخوان های ایرانی ادبیات ترکیه را با نام یاشار کمال می شناسند.

این را گفتم تا جلوی او را قبل از اینکه صراحتاً منکر چیزی شود گرفته باشم. اما او لب هایش را پایین آورد و با حیرت گفت؛ «یاشار کمال...، قدیمی است.» چیزهایی گفت به این مضمون که او نویسنده نیست. چون یاشار کمال نویسنده دوره یی از زندگی من است و به خصوص اینکه مترجمان خوب کشورمان رضا سیدحسینی یکی از کتاب های برجسته یاشار کمال «ستون خیمه» را ترجمه کرده است، خیلی ناراحت شدم و نام چند نویسنده دیگر از جمله لطیفه تکین را هم بردم اما اورهان پاموک گفت آنها را نمی شناسد. دست آخر پرسیدم به جز شما که نویسنده بزرگی هستید آیا در ترکیه نویسنده دیگری هم وجود دارد؟ دروغ چرا یادم نمی آید چی جواب داد ولی مطمئنم نام کسی را نبرد.

احمد غلامی