مادر با تغذیه بی‌کیفیت، دختردار می‌شود یا پسردار؟

شهرزاد: علیرغم این که بسیاری فکر می کنند در نهایت، والدین کنترلی بر انتخاب جنسیت فرزند ندارند، تحقیقات جدید نشان می دهد که مادران می توانند جنسیت جنین متولد نشده خود را در پاسخ به محیطی که در آن زندگی می کنند، تعیین کنند، به نحوی که با محیط بیرونی آینده سازگارتر باشد.

به گزارش دیسکاوری، مطالعه تازه ای که در رویال سوسایتی منتشر شده، به این نتیجه رسیده است که مادران در مقایسه با پدران، در تعیین این که زوج، فرزند پسر یا دختر داشته باشند، سهم بسیار بسیار بیشتری دارند. هدف هم بقای کودک است.

سارا پرایک از محققن این مطالعه می گوید: «به نظر می رسد زمانی که هزینه های سنگین و قابل پیش بینی در ارتباط با تولد یا پرورش یک فرزند دختر یا پسر در محیطی خاص وجود داشته باشد، زنان در مورد جنسیت فرزند خود سوگیری پیدا می کنند و گرایش دارند فرزندشان جنسیتی داشته باشد که بهترین شرایط را در آن محیط خاص داشته باشد.»

پرایک که از محققین دانشکده تحقیقات زیست شناسی دانشگاه ملی استرالیا است، می افزاید: «تغییر نسبت جنسیت جنین در پاسخ به کیفیت محیط زندگی به احتمال زیاد از بالاترین امتیازها در هرگونه ای است، چرا که به مادر این امکان را می دهد که فرزند خود را با شرایط غالب هماهنگ کنند و نیز برای خودشان هم شرایط بهتری به وجود بیاورند.»

مطالعات قبلی بر روی پرنده ها، خزنده ها و پستانداران از جمله انسان، نشان داده بودند که چنین اتفاقی می افتد، اما دانشمندان تا به حال دقیقا نمی دانستند که چه مولفه هایی تعیین می کنند که فرزند دختر باشد یا پسر. به عنوان مثال، برخی از دانشمندان شرایط عمومی بدنی و سلامت مادر را در تعیین جنسیت جنین موثر می دانستند.

برای بهتر روشن کردن این امکان، پرایک و همکارش لی رولینز گونه ای پرنده، به نام طوطی چهره آبی را مورد مطالعه قرار دادند که شرایط بدنش بسیار نسبت به تغییرات در کیفیت تغذیه حساس است.

محققین به طورتصادفی ۵۶ پرنده ماده را در شرایط دارای تغذیه باکیفیت و یا تغذیه کم کیفیت قرار دادند.

غذای باکیفیت حاوی ۲۰ درصد پروتئین با تخم مرغ، جوانه گندم، ترکیبی از دانه ها و چند مورد دیگر بود، در حالی که غذای کم کیفیت تنها ۸ درصد پروتئین داشت.

بعد از ۱۲ هفته زندگی پرنده ها در این شرایط تغذیه، وزن آن ها سنجیده شد و چند آزمایش خون روی آن ها انجام شد تا جنبه های مختلف سلامتی شان مورد ارزیابی قرار گیرد. بر اساس این آزمایش ها، همه پرنده در شرایط نسبتا خوبی به سر می بردند و شکل ظاهری آن ها هم قبل و بعد از دوره سه ماهه مطالعه، یکسان باقی ماند.

با این وجود، بعد از آن، مادرانی که تغذیه با کیفیت پایین تری داشتند، فرزندان نر بیشتری به وجود آوردند.

اما چرا این اتفاق افتاد؟ پرایک در توضیح این پدیده می گوید: «دراین مورد، نوعی سازگاری وجود دارد، وقتی شرایط محیطی ضعیف تر است، مادران صاحب جوجه های نر بیشتری می شوند، چون جوجه های نر در مقایسه با جوجه های ماده، در برابر فشار تغذیه ای کم تر آسیب می بینند.

برای نمونه، جوجه های نر با رژیم های غذایی با کیفیت پایین، سریع تر رشد می کنند. در واقع، بیش از ۵۱٫۵ درصد از جوجه های ماده ای که در شرایط تغذیه ای ضعیف متولد می شوند، قبل از این که بخواهند از والدین خود مستقل شوند، می میرند. در حالی که این رقم در مورد جوجه های نر تنها ۷٫۳ درصد است.»

البته هنوز معلوم نیست که در مورد انسان ها، مادرانی که در شرایط ضعیف تر قرار می گیرند، بیشتر پسردار می شوند یا دختردار! احتمالا برای مدتی هم پاسخ این سوال نامعلوم خواهد بود، چرا که محققین نمی توانند به طور آزمایشی مانند کاری که در این مطالعه بر روی پرندگان انجام شد رژیم غذایی انسان ها را دستکاری کنند.

البته جنسیت فرزندان حداقل تا حدی به واسطه ژن ها منتقل می شود و در نتیجه پدر هم تا حدی به طور غیرمستقیم در تعیین جنسیت فرزندان سهم دارد.

با این حال هنوز این نکته برای دانشمندان یک معماست که چه طور مادران در دنیای حیوانات، جنسیت فرزند خود را با محیط سازگار می کنند. به گفته پرایک، ممکن است هورمون ها در این فرایند دخیل باشند.

مطالعات قبلی نشان می دهند که سطوح گردشی یک هورمون استرس قوی که کورتیکوسترون نامیده می شود، در زنان قبل از بارداری یا تخمک گذاری می توانند یک عامل تعیین کننده باشد.

علاوه بر این موارد، فرایند انتخاب جنسیت فرزند می تواند پیامدهای گسترده تری داشته باشد.

تیم فاوست، از محققین دانشکده تحقیقات علوم زیست شناختی دانشگاه بریستول، روی این موضوع مطالعه کرده است که چه طور کنترل مادرانه روی نسبت جنسیتی فرزند، بر انتخاب جفت توسط ماده ها موثر است.

وی در این باره می گوید: وقتی مادران جنسیت فرزند خود را انتخاب می کنند، تلاش های جنس نر برای جفت گیری دیگر مورد توجه قرار نمی گیرد، چون ماده دیگر آن تلاش ها را جذاب نمی بیند.

بر پایه مجموع این بحث ها می توان انتظار داشت که تغییرات عمومی در زندگی موجودات که این روزها روند سریع تری هم پیدا کرده است، با تغییراتی در این زمینه همراه باشد. تغییرات آب وهوایی، از دست

دادن محل زندگی و سایر عوامل استرس زا ممکن است نه تنها نسبت جنسیتی در گونه های بسیاری را تغییر بدهد، بلکه احتمالا در آینده تلاش های نمایشی نرها برای جفت گیری را هم مغلوب خود خواهد ساخت و روی انتخاب جفت توسط ماده ها تاثیر خواهد گذاشت.