وایبر هم فیلتر شد

نزدیک به ۲۰ روز می شود که هرروز خبر از فیلتر شدن یک شبکه اجتماعی یا برنامه تلفن همراه می دهیم شروع تکراری یک گزارش که دیگر برای خودمان هم خسته کننده شده است

نزدیک به ۲۰ روز می‌شود که هرروز خبر از فیلتر شدن یک شبکه اجتماعی یا برنامه تلفن همراه می‌دهیم. شروع تکراری یک گزارش که دیگر برای خودمان هم خسته‌کننده شده است. «وایبر، فیلتر شد» این خبر تازه‌یی است که در آخرین روزهای تعطیلات هفته گذشته کاربران اینترنت به همدیگر مخابره کردند. از حدود ۲۰ روز پیش که «وی‌چت» برنامه اجتماعی تلفن همراه فیلتر شد تا امروز چندین بار اختلال برای اینستاگرام و حالا به تازگی هم فیلتر شدن وایبر به وجود آمده است. تمامی سیاست‌های فیلترینگ در کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه اینترنتی شکل می‌گیرد و آخر سر آنها رای به فیلتر یا عدم فیلتر این برنامه‌ها می‌دهند. این کارگروه بر اساس ماده ۲۲ قانون جرایم رایانه‌یی تشکیل و مسوولیت نظارت بر فضای مجازی و بررسی تارنماهای حاوی محتوای مجرمانه و رسیدگی به شکایات مردمی را به عهده دارد. با توجه به اینکه بیشترین کرسی این کارگروه را اعضای دولت در اختیار دارند اما همچنان سیاست‌های سختی برای فیلترینگ وجود دارد. به نظر می‌رسد اختلاف‌هایی درباره اختیارات این کارگروه هم وجود دارد. برخی مسوولان این برنامه‌ها را ابزار جاسوسی می‌نامند و برخی دیگر مشکل این برنامه‌ها را انحرافات اخلاقی بیان می‌کنند. حالا در بین سه میلیارد کاربری که دسترسی به این‌گونه امکانات دارند، مردم ایران چه اندازه دچار انحراف می‌شوند؟

● صورت مساله را پاک نکنیم

شاید بهتر باشد بگوییم که با پاک کردن صورت مساله در مقابل برخی معایب این برنامه‌ها را نمی‌توانیم بگیریم. این برنامه‌ها هر روز تغییر می‌کنند و برنامه‌های جدیدی جایگزین قبلی‌ها می‌شوند. تمام برنامه‌های اجتماعی یا ارتباطاتی تلفن‌های همراه این اجازه را به شما می‌دهند تا موقعیت جغرافیایی خود را ثبت کنید یا اگر نخواهید این موقعیت را ثبت نکنید. اگر با نیمه خالی به تکنولوژی نگاه کنیم باید تمام این شبکه‌ها و برنامه‌ها را ابزار جاسوسی از کاربران بدانیم اما تمامی این برنامه‌ها از ۱۰۰ میلیون تا سه میلیارد کاربر در جهان دارند و اکثر کشورهای جهان در این برنامه‌ها کاربرانی دارند. سردار دکتر سعید منتظر المهدی درباره فیلتر برخی شبکه‌های اجتماعی و موبایلی با اشاره به اظهارات فرمانده ناجا در این مورد گفت: ما مخالف آن هستیم که در مواجهه و رویارویی با یک مشکل، بلافاصله صورت مساله را پاک کنیم بلکه معتقدیم باید راهکاری اندیشیده شود تا تنها قسمت‌های مضر فیلتر شود. وی با بیان اینکه ممکن است برخی از قسمت‌های یک برنامه مفید باشد، گفت: باید مولفه‌های آسیب‌رسان را فیلتر کنیم تا مردم نیز بتوانند از قسمت‌های مفید برنامه استفاده کنند.

● وایبر، پیام‌رسانی فوری و رایگان

وایبر (Viber) یک نرم‌افزار مالکیتی چندسکویی (cross-platform) از گونه پیام‌رسان فوری و انتقال صدا روی پروتکل اینترنت برای تلفن هوشمند است که به دست شرکت Viber Media ساخته شده است. وایبر در دوم دسامبر ۲۰۱۰ برای رقابت مستقیم با اسکایپ ابتدا روی تلفن هوشمند آیفون ارائه شد. نسخه محدود آن روی سیستم عامل اندروید در ماه مه ۲۰۱۱ وارد شد که مورد استفاده ۵۰ هزار کاربر قرار گرفت. نسخه بدون محدودیت آن نیز برای اندروید در بیست و چهارم جولای ۲۰۱۲ عرضه شد. این برنامه روی بلک بری و ویندوز نیز در هشتم مه ۲۰۱۳ ارائه شد. همچنین این برنامه روی سایر سیستم‌های عامل تلفن‌های هوشمند نیز به مرور ارائه شده است. این برنامه تا چهاردهم نوامبر ۲۰۱۳ روی سیستم عامل اندروید بیش از ۱۰۰ میلیون کاربر رسمی دارد.

● قابلیت‌ها و امکانات

قابلیت‌های اصلی این برنامه روی سیستم عامل اندروید و‌ای او اس مکالمه به وسیله اینترنت، ارسال عکس، شکلک و ارسال متن است. این برنامه کاملا رایگان در اختیار کاربران قرار گرفته است. برای ثبت‌نام در این برنامه باید شماره تلفن همراه شخص به آن اعلام شود و توسط یک پیام کوتاه، کد ورود به برنامه به کاربر اعلام می‌شود. همچنین کاربران می‌توانند توسط همان تلفن همراه برنامه را روی کامپیوتر شخصی یا تبلت خود نصب کنند و به صورت اشتراکی از این برنامه در همگی آنها استفاده کنند. وایبر با استفاده از دفترچه تلفن موجود در تلفن همراه سایر افرادی که نرم‌افزار فوق را نصب کرده و در دفترچه تلفن قرار دارند شناسایی کرده و آنها را در لیست دوستان در نرم‌افزار فوق قرار می‌دهد. نسخه جدید این نرم‌افزار اجازه اضافه کردن شکلک‌های جدیدی را نیز به کاربرانش می‌دهد. برخی از این شکلک‌ها با پرداخت هزینه قابل دریافت و برخی نیز رایگان هستند.

● آیا وایبر ابزار جاسوسی است؟

به تازگی سایت العربیه مدعی شده است که نرم‌افزار وایبر ابزار جاسوسی است، این سایت گزارش داده است که با توجه به امکانات این نرم‌افزار از کاربران جاسوسی می‌شود. در بخشی از گزارش العربیه آمده است: «وایبر اپلیکیشنی کاملا رایگان و بدون هیچ‌گونه تبلیغات است، چطور می‌شود نرم‌افزاری خدمات خود را به بیش از ۲۰۰ میلیون نفر در جهان به طور رایگان ارائه کند؟ البته وایبر به تازگی فروشگاه اینترنتی به راه انداخته است. مارکو، موسس وایبر صاحب شرکت‌های آیمش و باندو نیز هست که در آن برنامه‌های مرموز دانلود می‌شود و دارای ابزارهایی است که وارد کامپیوتر افراد شده و از آنها جاسوسی می‌کند. برنامه وایبر در آیفون و آندروید دفترچه تماس‌ها، پیام‌ها و تماس‌های تلفنی افراد را ضبط می‌کند و می‌تواند مکان شما را شناسایی کرده و به تمام فایل‌های موبایل دسترسی پیدا کند.»

● کمیته تعیین مصادیق باید زیر نظر شورای عالی فضای مجازی قرار بگیرد

علی جنتی، وزیر ارشاد در حاشیه مراسم ختم مادر وزیر امور خارجه در رابطه با فیلتر شدن برخی نرم‌افزارها و شبکه‌های اجتماعی مانند وی‌چت، گفت: تعدادی از وزرای ذی‌ربط معتقد بودند که ما می‌توانستیم قسمت‌های زیان‌آور وی‌چت مانند near by که می‌تواند فساد‌آور باشد را فیلتر کنیم ولی اصل وی‌چت یک وسیله ارتباطی است. وی در پاسخ به این سوال که آیا در آینده شاهد رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی خواهیم بود یا خیر؟ گفت: این امر تابع کمیته تعیین مصادیق است. این کمیته باید زیر نظر شورای عالی فضای مجازی که بالاترین مرجع تصمیم‌گیر در این زمینه‌ است، بیاید. وی گفت: این کمیته، کمیته تعیین مصداق است و باید مقداری تجدیدنظر کرد، در اینکه هر چیزی را مصداق ندانند.

● واکنش دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه به اظهارات علی جنتی

در برابر این سخنان عبدالصمد خرم‌آبادی، دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه با اشاره به اظهارات وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر اینکه کمیته تعیین مصادیق باید زیرنظر شورای عالی فضای مجازی قرار گیرد، اظهار کرد: شورای عالی فضای مجازی سیاست‌های کلی را تعیین می‌کند و این شورا نباید وارد کارهای اجرایی شود. وی افزود: اگر قرار باشد شورای عالی فضای مجازی به کارهای اجرایی بپردازد از وظایف کلانی که مقام معظم رهبری برای این نهاد تعیین کرده است، دور می‌شود، البته شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی می‌توانند سیاست‌های کلی حاکم بر فیلترینگ را در چارچوب قانون تعیین کنند و دبیرخانه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه نیز خود را مکلف می‌داند که در چارچوب سیاست‌های کلی که توسط این نهاد تعیین می‌شود، به وظایف خود عمل کند. خرم‌آبادی افزود: وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی به جای اینکه به دنبال تقویت سرویس‌های داخلی‌مان باشند و بودجه لازم را برای مرکز رسانه‌های دیجیتال فراهم کنند، به دنبال این هستند که امکان دسترسی مردم به وی‌چت و فیس‌بوک و... فراهم شود که این موضوع در کوتاه‌مدت و درازمدت ضررهای جبران‌ناپذیری را برای ملت ما در بر دارد. وی در پاسخ به سوالی درباره اینکه آیا فیلتر شدن نرم‌افزارهایی مانند وایبر و واتس‌اپ و تانگو و... در دستور کار کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه قرار دارد؟ گفت: این موضوع در دستور کار گروه قرار گرفته است و زمانی که کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در رابطه با فیلتر شدن وی‌چت تصمیم می‌گرفت مقرر شد تا زمان تقویت نرم‌افزارهای مشابه داخلی، فیلتر شدن نرم‌افزارهای خارجی مذکور به تعویق بیفتد و در صورتی که نرم‌افزارهای داخلی بتوانند نیازهای ارتباطی مردم را تامین کنند این موضوع مجددا توسط کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

● فیلترینگ، حرفه‌یی شود

در همین حال حجت‌الاسلام سعیدرضا عاملی، بنیانگذار دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران اظهار داشت: در حال حاضر در کشور ما فیلترینگ به صورت حرفه‌یی انجام نمی‌شود چراکه اگر به طور مثال واژه زن را به صورت کامل فیلتر کنیم، فردی که می‌خواهد درباره زنان مطلب جست‌وجو کرده و مقاله بنویسد عاملا با مشکل مواجه می‌شود. وی ادامه داد: باید تلاش کرده و وارد صنعت فیلترینگ شویم و اگر قرار است واژه‌یی فیلتر شود حتما با لحاظ کردن شرایطی این کار انجام شود که تمام حوزه‌ها تحت‌الشعاع آن قرار نگیرند و راه برای انجام فعالیت‌های مثبت و علمی مسدود نشود ضمن اینکه فیلترینگ در سراسر دنیا درباره حوزه‌هایی خاص اجرا می‌شود؛ چنانچه حتی در کشور ترکیه، فیلم‌ها و تصاویر مستهجن فیلتر می‌شود. بنیانگذار دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران همچنین گفت: فضای مجازی یک فضای دوم ایجاد کرده که بی‌حد ‌و مرز است و باعث شده تا تمام دنیا با هم همسایه شوند و مفروضات اجتماعی دستخوش تغییر شوند اما نکته مهم این است که هر فردی بنا به تقیدات خود، از مبانی دینی و اصولی خود فاصله نگیرد، البته دولت نیز به عنوان حافظ امنیت مردم موظف است با انجام اقداماتی امنیت فضای مجازی را تامین کند. وی همچنین افزود: فیلترینگ به طور قطع لازم است اما نباید با هیاهو انجام شود چرا که فضای اجتماعی را حساس و حریص به کنکاش و حضور در فضای فیلتر شده می‌کند.

سهیل سراییان