معضل پیری نیروی کار

تا سال ۲۰۳۰ جمعیت ۶۵ سال به بالای کره جنوبی دو برابر خواهد شد

جمعیت کره جنوبی سریع‌تر از هر کشور دیگر عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) به سوی پیری می‌رود. سال گذشته، تقریبا ۱۲ درصد جمعیت این کشور ۶۵ سال یا بیشتر سن داشتند و تا سال ۲۰۳۰ این میزان دو برابر خواهد شد.

به گفته کارشناسان OECD، در کره جنوبی تعداد افرادی که در سن کار هستند، تنها در یک دوره سه ساله افزایش می‌یابد و تا سال ۲۰۴۰ تعداد این افراد حدود یک پنجم کمتر می‌شود.

به‌رغم روند سریع شهرنشینی در کره جنوبی، بررسی سال ۲۰۱۱ موسسه تحقیقات ملی بازنشستگی نشان داده یک چهارم افراد بالای ۷۰ سال در این کشور، هنوز با فرزندانشان زندگی می‌کنند. اما این عدد روند کاهشی دارد و اگرچه در حومه‌های شهری سالمندان هنوز انتظار دارند که فرزندانشان از آنها مراقبت کنند، در شهرها این انتظار از دولت در حال افزایش است.

بار مراقبت از سالمندان به‌طور فزاینده‌ای بین همه مالیات‌دهندگان تقسیم می‌شود. چندی پیش کره جنوبی فکر می‌کرد ضعیف‌تر از آن است که بخواهد به یک دولت رفاه تبدیل شود. باید گفت به زودی این کشور تا حدی پیر می‌شود که حتی پرداخت حقوق بازنشستگان هم دشوار خواهد بود. در سال ۱۹۸۸ دولت کره جنوبی از «طرح ملی مستمری عمومی» صحبت کرده بود؛ اما امروز کمتر از یک سوم افراد ۶۵ سال یا بیشتر، این مستمری را دریافت می‌کنند. خانم پارک گون های، رییس جمهور کره جنوبی، وعده داده بود به هر شهروند سالمند ۲۰۰ هزار وون (معادل ۱۸۶ دلار) مستمری ماهانه پرداخت کند؛ اما ماه گذشته او از این وعده خود عقب‌نشینی کرد.

مراقبت از سالمندان، به خودی خود بار سنگین و بلندمدتی برای دولت‌ها است؛ اما این موضوع در کره جنوبی مشکلات بیشتری به همراه دارد. مثلا تامین پرسنل نیروهای مسلح این کشور روز به روز سخت‌تر می‌شود. در پنج سال گذشته، تعداد مردان ۱۸ تا ۳۵ سال که واجد شرایط خدمت سربازی هستند، بیش از ۱۲۰ هزار نفر کاهش یافته است.

به محض اینکه تعداد نیروی کار کره رو به کاهش بگذارد، بالا بردن بهره‌وری کارمندان از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود؛ اما در حال حاضر، کارفرمایان کره جنوبی از افراد مسن‌تر به خوبی استفاده نمی‌کنند و خود را از یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های سنی – یعنی نسلی که در دوران اوج زاد و ولد در دهه ۵۰ و پس از جنگ کره متولد شد – محروم کرده است. شرکت‌های بزرگ معمولا کارمندان خود را به طور اجباری در سن ۵۶ تا ۵۸ سالگی بازنشسته می‌کنند. طبق تحقیقی که توسط موسسه تحقیقاتی اقتصادی سامسونگ صورت گرفته، کارمندان اداری به‌طور میانگین قبل از تولد ۵۴ سالگی‌شان وادار به ترک کار می‌شوند. اما عده بسیار کمی از این بازنشستگان اجباری، کار را برای همیشه ترک می‌کنند. طبق اعلام اداره آمار کره، ۶۷ درصد کره‌ای‌های بین ۵۵ تا ۶۴ سال یا هنوز کار می‌کنند یا به دنبال کار می‌گردند که این رقم از میانگین ملی در همه سنین بیشتر است.

پس چرا این افراد کنار گذاشته می‌شوند؟ در شرکت‌های کره جنوبی افزایش حقوق یا ارتقای شغلی بر اساس سن کارمندان است، نه بهره‌وری آنها. طبق اعلام موسسه کار کره که یک اتاق فکر دولتی است، بیش از ۵۷ درصد این کارمندان نمی‌توانند خود را با تغییرات وفق دهند و همین عامل قطع همکاری با آنها می‌شود. نسل قبلی با تکنولوژی‌های جدید کنار نمی‌آید و بسیاری از آنها نمی‌توانند با مایکروسافت، Gmail یا فیس‌بوک کار کنند.

● زود حذف شدن

می‌توان گفت کارمندان در همه جا با تکنولوژی جدید مشکل دارند؛ اما در کره جنوبی این مشکل با توسعه فشرده این کشور تلفیق شده است. نسل گذشته، سال‌های رشد خود را در اقتصادی که پیچیدگی کمتر و جامعه‌ای که سواد کم‌تری داشت، گذرانده بودند. وقتی آنها مدرسه می‌رفتند، تنها حدود ۳۰ درصد از همکلاسی‌هایشان به تحصیلات بالاتر ادامه می‌دادند. امروزه این رقم بیش از ۷۰ درصد است. در واقع نسل قدیم در اقتصادی رشد یافته بود که ستون‌های اولیه خود را بنیان می‌نهاد.

از آن به بعد، اقتصاد و تکنولوژی در کره جنوبی به حدی سریع رشد کرده که بسیاری از کارمندان قدیمی‌ نمی‌توانند خود را به آن برسانند.

اما باید گفت دست کشیدن از آنها هم باعث می‌شود استعدادشان به هدر رود. حتی اگر فایده آنها برای سازمان با حقوقی که می‌گیرند همخوانی نداشته باشد؛ اما باز هم بهره‌وری آنها در داخل سازمان بیشتر از آن است که کاری بی‌ارتباط با شغل اولیه‌شان را شروع کنند.

برای حل این ناسازگاری بین بهره‌وری کارمندان قدیمی و پاداشی که می‌گیرند، دو راهکار وجود دارد. اول اینکه مهارت‌های آنها ارتقا یابد تا با حقوقشان سازگار شود و دوم اینکه حقوقی کمتر و معادل بهره‌وری کم‌شان به آنها داده شود. به نظر می‌رسد دولت قصد دارد هر دو رویکرد را دنبال کند، چون در ماه آوریل قانون مهمی را که حداقل سن بازنشستگی را تعیین می‌کرد، به تصویب رساند. طبق این قانون تا سال ۲۰۱۷، هیچ کارمندی زیر ۶۰ سال نباید به اجبار بازنشسته شود. حتی دولت تصمیم گرفته به شرکت‌هایی که زودتر از اجرایی شدن این قانون از آن استقبال کرده‌اند، یارانه تخصیص دهد. در عوض، با بالا رفتن سن کارمندان حقوق آنها به طور خودکار بالا نمی‌رود. همچنین یک

«معاهده شغلی سه‌جانبه» در ماه مه از طرف دولت، کارفرمایان و فدراسیون اتحادیه‌های تجاری کره به امضا رسید. این معاهده شرکت‌ها را تشویق می‌کند سیستم «بیشینه دستمزد» را به‌کار بگیرند که طبق آن کارمندانی که در طول یک سال با بیشترین بهره‌وری کار کرده‌اند، بیشترین حقوق را می‌گیرند و کارمندانی که بهره‌وری آنها کاهش یابد، حقوق و پاداش کمتری دریافت می‌کنند.

با این حال، این سیستم جنجال‌برانگیز است. وقتی بانک استاندارد چارترد در سال ۲۰۱۱ این سیستم را در شعبه خود در کره جنوبی به کار گرفت، با طولانی‌ترین ضربه در تاریخ بانکداری کره مواجه شد. در این سیستم، ارتباط بین سن و ارشد بودن در محیط کار در نظر گرفته نمی‌شود و افراد جوان‌تر می‌توانند نسبت به همکاران مسن‌ترشان رتبه و حقوق بالاتری داشته باشند. چنین تحولاتی با نظام سلسله مراتبی کنفسیوس همخوانی ندارد.

● تسلیم اجباری

حداقل سن بازنشستگی و سیستم بیشینه دستمزد باید به جلوگیری از بازنشستگی زودهنگام کمک و بار پیر شدن جمعیت را سبک‌تر کند؛ اما آیا راهی وجود دارد که کره بتواند روند پیری جمعیت را کنترل کند؟

یک روش پذیرفتن مهاجرین بیشتر است. تا سال ۲۰۰۶ تعداد افرادی که این کشور را ترک می‌کردند، از تعداد ورودی‌ها بیشتر بود. اتحاد دوباره با کره شمالی هم اگرچه چشم‌انداز دور و بلند مدتی است، می‌تواند به جوان‌تر شدن جامعه کره کمک کند؛ چون میانگین سنی مردم کره شمالی چهار یا پنج سال پایین‌تر از کره جنوبی است.

در نهایت باید گفت پیری جمعیت کره جنوبی نشان‌دهنده دو روند اساسی است؛ اول اینکه مردم کره جنوبی عمر طولانی‌تری دارند که امر مطلوبی است. دوم اینکه زاد و ولد در این کشور کم شده است. نرخ زاد و ولد کره جنوبی کمتر از ۳/۱ بار زایمان برای هر زن است که کمترین نرخ در میان کشورهای OECD است. دولت اگرچه به فکر افزایش این نرخ افتاده، اما ابتدا باید تضمین کند که بار بزرگ کردن فرزندان تنها بر دوش زنان بلندپرواز کره‌ای نخواهد بود.

مترجم: مریم رضایی