گزارش «مهر» از جلسه «انسان شناسی و فرهنگ»

مهر

به دنبال برگزاری نخستین نشست نقد و بررسی کتاب «انسان شناسی و فرهنگ» که روز دوشنبه 9 اسفند 89  در فرهنگسرای سرو تشکیل شد و به کتاب «همسازی و تعارض در هویت و قومیت» نوشته ناصر فکوهی اختصاص داشت و در آن آقایان دکتر داور شیخاوندی و احسان هوشمند شرکت داشتند، خبرگزاری «مهر» گزارشی کوتاه از این جلسه را منتشر کرد که در زیر می خوانید. گزارش مفصل تری از این جلسه بزودی در سایت به انتشار خواهد رسید.      


همسازی وتعارض در هویت و قومیت/ رویکرد به مطالعات قومی باید فرهنگی باشد استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه اقوام، گروه‌های فرهنگی هستند که دارای شاخصهای فرهنگی حائز اهمیتی چون زبان هستند، گفت: مطالعات قومی باید با رویکردی فرهنگی صورت گیرد.
به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی کتاب "همسازی و تعارض در هویت و قومیت" با حضور دکتر ناصر فکوهی مؤلف، دکتر داور شیخاوندی عضو هیئت علمی گروه اجتماعی دانشگاه آزاد و احسان هوشمند پژوهشگر مطالعات قومی عصر دوشنبه نهم اسفند در فرهنگسرای سرو برگزار شد.
کتاب "همسازی و تعارض در هویت و قومیت" مجموعه‌ای از مقالات علمی و پژوهشی نویسنده  با محوریت هویت‌های قومی و رابطه آنها با هویت‌های ملی و جهانی است که با هدف کاربردی کردن پژوهش های قوم شناسی به نگارش درآمده است.
در این نشست دکتر ناصر فکوهی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه آثار او از خطا مصون نیستند و این خاصیت کار علمی است، گفت: مهمترین نکته در علم خطاپذیری است. فلسفه علم به ما می‌آموزد چیزی علم است که خطاپذیر باشد. علمی بودن این نیست که خطا نداشته باشیم.
وی افزود: یعنی مباحثی در علم مطرح می‌شوند تا اشکالات آن بیرون بیایند. باید توجه داشت اشکالات هر کار علمی، اشکالاتی نسبی هستند و هر کار و اثر علمی در مقایسه با آثار دیگر می‌تواند اشکالات کمتر یا بیشتر داشته باشد.
مؤلف "همسازی و تعارض در هویت و قومیت" یادآور شد: بسیاری از پژوهشهای قومی و مربوط به اقوام در ایران از سطحی محلی نگریسته شده که فاقد ارزش هستند، چرا که مؤلفه‌های علمی در آنها رعایت نشده است.
وی با اشاره به اینکه کتاب دو بحث عمده را دنبال می‌کند گفت: به طور کلی دو نظریه در رابطه با قومیت وجود دارد. یک نظریه معتقد است قومیت یک امر شناخته شده بعد از دولت ملی است. نظریه دیگری که در رابطه با مباحث قومیت وجود دارد به این قائل است که استعمار قومیت را درست کرده است، به عبارت دیگر بر این اساس قومیت مسئله‌ای ساختگی است.
فکوهی با اشاره به اینکه نگاه و نظریه اخیر در ایران نیز طرفدار دارد گفت: برخی معتقد هستند که بین هویت فارسی و هویت ایرانی همپوشانی کامل وجود دارد، باید توجه داشت که رد این ادعا نیاز به تحقیق و کار علمی جدی ندارد و نادرست بودن آن معلوم و مشخص است.
وی افزود: در این کتاب بحثی که مورد توجه بوده و مطرح شده این بوده که نگاه به مسائل قومی نباید از یک زاویه خاص صورت گیرد. چه زاویه محلی باشد، چه ملی و چه جهانی نگریستن به مسائل قومی از یک بعد و یک زاویه درست نیست.
فکوهی تصریح کرد: یک هویت محلی داریم و یک هویت ملی (سیاسی) و یک هویت جهانی. بحث این است که چگونه این سه هویت را می‌توان با هم مرتبط و میان آنها پیوند زد.
این پژوهشگر حوزه انسان شناسی با تأکید بر اینکه بحث انسجام ملی در مسائل قومی در درجه اول اهمیت قرار دارد گفت: در ایران یک تیپی از فرزانگی دولتی وجود دارد که توانسته قومیتها را مدیریت کند. مسئله قومیتها در ایران مانند سایر کشورها نیست. در ایران پراکنش قومی اتفاق افتاده و شاهد ازدواجهای قومی نیز هستیم که نکات مهمی است و نشان از فرزانگی دولت ملی است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه نظریه ساختگی بودن اقوام به نظریات شونیستی منجر خواهد شد گفت: اعتقاد خود من قدیمی بودن و کهن بودن اقوام است. در ایران دولتهایی داشته‌ایم که اقوام در رأس امور و زمامداری بوده‌اند ولی ملی فکر کرده‌اند و از زاویه قومی به امور نگاه نکرده‌اند.
مترجم درآمدی بر انسان شناسی یادآور شد: در ایران مطالعات قومی بیش از اندازه سیاسی شده است. برخی معتقدند که پرداختن به مسائل قومی خطری برای ملیت است و برخی دیگر نیز عکس این اعتقاد را دارند. اما کسی نیامده از این زاویه بنگرد که اقوام گروه‌های فرهنگی هستند که دارای شاخصهای فرهنگی حائز اهمیتی چون زبان هستند.
فکوهی در پایان افزود: بر این اساس، این کتاب به مسائل قومی از زاویه فرهنگ نگریسته است و هدف آن سیاست‌زدایی از مطالعات قومی بوده است. اگر از حوزه فرهنگ به مسائل قومی نگریسته شود کار بهتر پیش خواهد رفت. این اثر زمینه‌ای برای گشایش و طرح بحث است. طرح بحث باید در حوزه میان رشته‌ای باشد و از کلان به خرد برود.