بیماری خاموش

امروز ۲۸ مهر ماه و مصادف با روز جهانی مبارزه با پوكی استخوان است شعار امسال روز جهانی استئوپروز پوكی استخوان , تأكید بر ورزش و فعالیت بدنی همه افراد جامعه, اعم از پیر و جوان و ترغیب آنها به انجام حركات ورزشی به صورت تدوین شده است

نوشتار زیر كه به مناسبت روز جهانی مبارزه با پوكی استخوان تهیه شده است، به معرفی این بیماری، علائم و راههای پیشگیری، می پردازد.

پوكی استخوان چیست؟

پوكی استخوان یك بیماری شایع متابولیك استخوان است. این بیماری با كاهش عمومی و شدید در توده استخوانی و پوك شدن استخوان به وجود می آید. در این بیماری، عناصر تشكیل دهنده استخوان از نظر كیفیت تغییر نمی كند، اما از نظر كمیت كاهش می یابد. عواملی زیادی در ایجاد پوكی استخوان تأثیر دارند كه مهمترین آنها ژنتیك، تغذیه، هورمون های داخلی، ورزش و فعالیت بدنی است.حدود ۲۰۰ میلیون نفر از جمعیت زنان در سراسر جهان به بیماری پوكی استخوان مبتلا هستند. پوكی استخوان مشكل شایع سیستم های بهداشتی درمانی و به عبارتی بیماری همه گیر دنیای امروز است. این بیماری با كاهش توده استخوانی و افزایش شكستگی استخوان همراه است.روند این بیماری خزنده، آنچنان آهسته و تدریجی است كه شخص هیچ گونه علائم هشدار دهنده ای را احساس نمی كند تا زمانی كه نخستین شكستگی اتفاق بیفتد.از عواقب این شكستگی ها كه به طور شایع در ناحیه مچ دست، مهره های كمری و استخوان لگن رخ می دهد، درد، ناتوانی حركتی، قادر نبودن به انجام امور روزمره، زمین گیر شدن و در نهایت در بسیاری از موارد مرگ است.مطابق آمار منتشر شده از سوی بنیاد بین المللی پوكی استخوان، از هر ۳ زن و از هر ۵ مرد بالای ۵۰ سال، یك نفر مبتلا به پوكی استخوان بوده و یا تراكم استخوانی پایینی دارند. شیوع این بیماری در كشورهای مختلف متفاوت گزارش شده است. متأسفانه برنامه بیماریابی پوكی استخوان در هیچ نقطه جهان، از یك برنامه استاندارد شده نظام های بهداشتی درمانی برخوردار نیست و مسئولیت این بیماری در سنین بالای ۵۰ سال به عهده خود فرد است.پوكی استخوان به راحتی قابل پیشگیری است و می تواند به وسیله آزمایش های ساده خون و تراكم سنجی استخوان، ردیابی شده و با تشخیص به موقع به طرز مؤثری درمان شود.براساس مطالعات سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۵۰ میلادی بیش از ۵۳۰ میلیون فرد مسن بالای ۵۶ سال در آسیا زندگی می كنند كه متعاقب آن بیش از ۵۰ درصد شكستگی های لگن نیز در آسیا اتفاق خواهد افتاد. بنابراین، پوكی استخوان نه تنها در حال حاضر با ایجاد و ناتوانی و مرگ و میر و هزینه های سنگین اقتصادی، آثار نامطلوب خود را بر جامعه تحمیل می كند بلكه با مسیر روبه رشد بویژه در آسیا مشكل جدی تری در آینده این كشورها به وجود خواهد آورد.

علائم پوكی استخوان

ممكن است شما نیز پوكی استخوان داشته باشید، اما تاكنون علائم آن بروز نكرده باشد و یا متوجه آن نشوید. علائم پوكی استخوان، زمانی ظاهر می شود كه شما به مقدار زیادی كلسیم از دست داده اید. علائمی كه فرد را متوجه پوكی استخوان می كند، شامل رخ دادن شكستگی در استخوانها، بویژه در استخوان های كوچك كه با كوچكترین ضربه و یا حتی زمانی كه بیمار به یاد ندارد كه ضربه ای به استخوان او وارد شده باشد، بوجود می آید، پشت درد، خمیده شدن پشت، كوتاه شدن قد به دلیل فشار مهره های ستون فقرات بر روی هم در اثر نازكی و پوك شدن استخوانهای مهره ایجاد می شود.

افرادی كه بیشتر در خطر ابتلا هستند

این موارد افراد را در خطر ابتلا به پوك شدن استخوان قرار می دهد: یائسگی قبل از ۴۸ سالگی، یائسگی زودرس به دلیل برداشتن تخمدان ها به وسیله جراحی، كمبود كلسیم در رژیم غذایی، كمبود فعالیت های جسمانی، به طور محدود در معرض آفتاب بودن و یا وجود مقدار ناچیز ویتامین D در غذا، وجود ترك و شكستگی استخوان در گذشته، سابق پوكی استخوان در خانواده، افراد لاغر با استخوان بندی ظریف، نازك، پركاری غدد تیروئید، كشیدن سیگار، كافئین (ماده تحریك كننده موجود در چای، نوشابه و الكل) و مصرف طولانی كورتون.

زنان بیشتر از مردان به پوكی استخوان مبتلا می شوند

پوكی استخوان در زنان بیشتر از مردان دیده می شود. به گفته متخصصان توده استخوانی هر فرد معمولاً بین ۳۰ تا ۳۵ سالگی به بیشترین میزان خود می رسد. پس از این سن، كاهش توده استخوان به صورت یك روند طبیعی پیری آغاز می شود. روند از دست دادن توده استخوانی در زنان تقریباً یك دهه زودتر از مردان رخ می دهد: علت آن هم در نقش مهمی است كه هورمون استروژن در سلامت و استقامت استخوان ها ایفا می كند. در زمان یائسگی، میزان هورمون های استروژن و پروژسترون ناگهان كاهش می یابند و معمولاً در این زمان است كه استخوان ها سریع پوك و نازك می شوند و دردهای استخوانی خودنمایی می كنند.

۲ میلیون ایرانی در معرض خطر شكستگی های ناشی از پوكی استخوان

براساس مطالعات انجام شده در مركز تحقیقات غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشكی تهران بر روی جمعیت ۲۰ تا ۶۹ ساله ایران، حدود ۲ میلیون نفر در معرض خطر شكستگی های ناشی از پوكی استخوان (استئوپروز) قرار دارند. شیوع پوكی استخوان در ۴/۷ درصد در ستون فقرات كمر و ۴/۲ درصد در استخوان لگن در جمعیت مورد مطالعه بوده است.شیوع پوكی استخوان یا ضعف استخوانی در سن بالای ۵۰ سال ۷۰ درصد در زنان و ۵۰ درصد در مردان است.

---