در آغوش آتشفشان ناآرام

● نقش مزاج خلقی - اضطرابی در ناکامی های زناشویی
افزون بر ویژگی های پررنگ و اختلالات شخصیتی که به طور مداوم و مستمر بر برهمکنش های همسران اثر می گذارند، ویژگی ها و اختلالات خلقی …

نقش مزاج خلقی - اضطرابی در ناکامی های زناشویی

افزون بر ویژگی های پررنگ و اختلالات شخصیتی که به طور مداوم و مستمر بر برهمکنش های همسران اثر می گذارند، ویژگی ها و اختلالات خلقی نیز می توانند به صورت دوره یی بر کنش ها و واکنش های زندگی دو نفر اثر داشته باشند. به ویژه الگوهایی همچون «سیکلوتایمیا»، «دیس تایمیا»، «هایپرتایمیا» از آن جهت که همچون دوره های گذرای شیدایی (خلق بالا) یا افسردگی (خلق پایین) ژرف و شدید، آشکارا بر بیمار بودن فرد پافشاری نمی کنند، می توانند همچون ویژگی های شخصیتی همسر پنداشته شده و نادیده گرفته شوند. این ویژگی های خلقی- به ویژه در گونه های خلق دوره یی (سیکلوتایمیا) و دوقطبی (مانیک/ دپرسیو)- بدون پیگیری برای درمان، سرچشمه ناسازگاری، ناکامی های زناشویی، ستیز و خشونت و پرخاشگری در خانه و اجتماع می شوند. بسیاری از زوج درمانی ها و خانواده درمانی ها به دلیل کشف دیرهنگام اختلالات خلقی و انجام نشدن درمان های لازم، آنچنان که باید و شاید سودمند و اثرگذار واقع نمی شوند.

مزاج افراد ممکن است افسرده (دیس تایمیک) یا «هایپرتایمیک» باشد. آدمیان دارای مزاج «هایپرتایمیک»، بشاش و سرزنده، پرشور و شوق، زبان باز و شوخ طبع، بیش از اندازه خوشبین و بی خیال، مغرور، متکی به خود، از خودراضی و بزرگ منش، برونگرا و اهل معاشرت، پر از انرژی، ایده، طرح و برنامه، دارای دلبستگی های گوناگون و گسترده، کنجکاو، فضول و مداخله جو، رک، راست، صریح، بی پروا و خواهان جنبش و کوشش هستند. چنانچه فرد دارای مزاج «هایپرتایمیک»، همزمان دچار اختلالات اضطرابی همچون اختلال اضطراب فراگیر (GAD) و اختلال وسواس های اندیشه یی- کنشی (OCD) نیز باشد، ممکن است هر از چند گاهی و در دوره های فراز یافتن این اختلالات بدبین، نگران ناشایستگی و شکست، اندوهگین، ناخوش و شاکی باشد. به گونه یی واژگون، آدمیان دارای مزاج افسرده (دیس تایمیک)، اندوهگین، ناتوان از لذت بردن، شاکی و پرغر و لند، خشک، بدبین و آماده فکر و خیال، احساس گناه، عزت نفس پایین، اشتغال ذهنی با ناشایستگی و شکست، درونگرا و دارای زندگی اجتماعی محدود، کم تحرک، زندگی بدون کنش و جنب و جوش، دلبستگی های اندک اما استوار و پایدار، منفعل اما قابل اعتماد، قابل اتکا، وفادار و خوددار هستند. همه ویژگی ها و اختلالات اضطرابی و به ویژه وسواس های ذهنی و عملی برای سال ها با فرد همراه می شوند و چنانچه تشخیص داده نشده و درمان نشوند، به آسانی برهمکنش همسران را تحت تاثیر خود قرار می دهند و چرخه «ناکامی- سرخوردگی- خشونت و پرخاشگری» را آغاز می کنند. در این میان و به ویژه در میهن ما «وسواس های (ذهنی و عملی) جنسی - زناشویی» نقش مهم و جایگاه سترگی دارد که درمان نشدن آنها در نهایت به ناکامی و سرخوردگی عاطفی - زناشویی انجامیده و این سپر غریزی در برابر خشونت و پرخاش را ناکارآمد می کند و البته خود نیز به طور مستقیم به به ماشه کشیده شدن چرخه «ناکامی - سرخوردگی -پرخاشگری» منجر می شود.

یکی از اختلالاتی که می تواند خود را خلق دوره یی (سیکلوتایمیا) یا اختلال اضطراب فراگیر پیش چشم و ذهن نشاند، «بیش فعالی بالغین (Adult ADHD) است که درمان های رفتاری - شناختی و در صورت لزوم دارویی آن می تواند به آسانی از درگیری زوج مبتلا به روابط فرازناشویی یا ستیز و چالش هایی که به دنبال دست انداختن ها و شیطنت های تکانشی فرد بیش فعال رخ می دهد، به خوبی پیشگیری کند و انرژی و جنبش بیشتر فرد را در راستای ارتقای کامیابی عاطفی - جنسی همسران قرار دهد. درست همانند اختلالات خلقی و به ویژه پیوستار (طیف) اختلالات خلق دوقطبی، اختلالات اضطرابی، وسواس های ذهنی و عملی جنسی - زناشویی و اختلال بیش فعالی بالغین کشف و درمان نشده نیز آن اندازه توان دارند که زوج درمانی ها و خانواده درمانی ها را بی فرجام و ناسودمند کنند. به طور کلی زندگی زناشویی در کنار افراد دچار اختلالات شخصیتی، خلقی و اضطرابی ژرف و سترگ را می توان به زندگی «در آغوش آتشفشان ناآرام» تشبیه کرد.

دکتر بهنام اوحدی