شنبه, ۱۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 4 May, 2024
سینما در ایران
پیش از آنکه به چگونگی ورود نخستین دوربین فیلمبرداری و شکل گیری سینما در ایران بپردازیم ، مقدمتاً میبایست اشاره ای به حس نمایش در هنر و ادب ایران و شکلهای ایرانی هنرهای نمایشی داشته باشیم .
بدون در نظر گرفتن تمام تاریخ ایران ( پیش از تاریخ و یا در آغاز تاریخ ) ، نخستین استعدادهای مهم را در هنر سنگتراشی پیش از ظهور اسلام ، در دوره ی ساسانیان ، در « نقش رستم » ، نیشابور و غارهای « طاق بستان » در کرمانشاه می یابیم . در « طاق بستان » صحنه ی عظیم شکار شاه ساسانی ، یکی از برجسته ترین نمونه هاست که بیش از هزار و چهارصد سال قدمت دارد و در آن تنظیم حرکات را در دسته های مختلفی که به شکار گراز پرداخته اند می یابیم : شاه ساسانی سوار بر یک قایق و در حال تیراندازی است ، زنان نوازنده در قایقی دیگر در پی شاه هستند و کسانی که سوار بر فیل و کارشان رم دادن شکار است ... در همه ی اینها حالت عجیب تجسم حرکت محسوس است و حتی با کمی دقت در این نقش ساسانی ، نمای درشت را نیز می یابیم و می بینیم که یکی از گرازهای در حال فرار صحنه اول ، به شکل بزرگ شده ، تیر خورده است .
پس از این دوره و ظهور اسلام ، مکتب مینیاتور ایرانی شکل گرفت که بانی شکوهش کمال الدین بهزاد ، آقامیرک ، رضا عباسی و ... هستند . در طرز تنظیم صحنه این هنرمندان ، با وجودی که بعد و عمقی در کار نیست ( به لحاظ این که مشخصه ی نقاشی مینیاتور ایران ، در این است که عمقی در خود ندارد ) معهذا در تنظیم افراد یا طبیعت یا حیوان ها به طرز عجیبی می بینیم که نقاش متوجه مجموع صحنه است و در واقع به یک میزانسن یا نظم تصویری توجه داشته است .
پس از آنکه دوران شکوفائی مینیاتور ایران در اواخر قرن هفدهم میلادی به پایان می رسد ، مکتب نقاشی خیالی سازی در زمان زندیه شکل می گیرد و از صد سال گذشته به این سو به اوج خود میرسد که اصل موضوع این نقاشی ها ، حماسه ی کربلا و حکایت شهادت هفتاد و دو تن همراهان حضرت امام حسین (ع) بوده است . در این نقاشی های مذهبی و کمی بعد ، نقاشی های حماسی که غالباً بر مبنای شاهنامه ی فردوسی تصویر شده ، حس فوق العاده حرکت را می یابیم . این نوع نقاشی که در واقع یک نوع سینماست متدرجاً با پدید آمدن هنر پرده داری ، بدل به سینمای ناطق می شود . در هنر پرده داری نبز همان اشکالی را که در نقاشی خیالی سازی اشاره دادیم ، می بینیم . پرده داران از طریق پرده های بسیار بزرگی که در میادین می آویختند ، مصایب کربلا و ائمه ی اطهار را شرح می دادند . در واقع می توان گفت که پرده داری یک جور سینمای ناطق محسوب می شود .
... و اما یکی از استعدادهای درخشان ایرانیان در ادبیات ، در نوع آفرینش و نمایش جزییات است ... ابتدا از بزرگترینشان ،فردوسی آغاز می کنیم که در حدود هزار سال پیش می زیسته است . در آن زمان فردوسی چنین می سراید :
درید و پرید و شکست و ببست
یلان را سر و سینه و پا و دست
می بینیم که فردوسی با یک سلسله نماهای درشت و کاری که با این نماها صورت داده ، در واقع به یک نوع تدوین و تقطیع سریع سینمایی دست زده است .
در شعر دیگری استعداد فوق العاده ی شاعر را در نشان دادن جزییات ، ولی نگفتن تمام ماجرا و رساندن یک معنی شاهد می شویم :
ستون کرد چپ را و خم کرد راست
خروش از خم چرخ چاچی بخاست
نمای نزدیک از حالت پا و زانو و بعد شنیدن صدای تیر و کمان به گوش می رسد ، یعنی عامل صدا هم در نوعی نمابندی فنی به کار گرفته شده است ، بدون این که مجموع صحنه را به نمایش بگذارد . با این جزییات می بینیم که شاعر چگونه موفق می شود تا به این نتیجه دست یابد .
یک نمونه ی دیگر ، داستان کاوه ی آهنگر و قیام او علیه پادشاه ستمگر و حکایت ایجاد درفش کاویانی است . کاوه ، چرمی را که آهنگران به جلوی خود می بندند تا برابر آتش بایستند ، بر سر نیزه می کند و در بازار فریاد می کشد : همگی آگاه باشید این پادشاه ابلیس است و کینه ی خدا را در دل می پروراند . مردم به جوش و خروش می آیند و از آن روز به بعد شاهان با تاجگذاری خود ، به این تکه چرم ، جواهری می افزایند و رفته رفته همین یک تکه چرم را در صحنه داریم که پیش می رود و درفش کاویانی ایران می شود . در این جا فقط از صدا به عنوان عامل اضافی استفاده شده است . این توصیف فوق العاده دقیق که فردوسی به آن دست می زند ، در واقع یک کار سینمایی است . و همینطور صحنه ی گرفتار شدن بیژن که شاعر چنین توصیفش می کند :
... بیژن گرفتار دربار منیژه است ... در را می کوبد ، وارد می شوند و می خواهند او را بگیرند ... او به دور خود چرخ کوچکی می زند (حرکتی که بعد ها در تعزیه نیز شاهد می شویم ) ، خنجر کوچکی را در کنار چکمه اش پنهان کرده بیرون می کشد ، به وسیله ی این خنجر کوچک به دشمنان حمله می برد و سعی در فرار می کند ...
از نهصد سال پیش به این سو آفرینندگان ادبی دیگری هم داریم که کارشان نشان از چنین استعداد فوق العاده ای دارد ، شعرایی چون فخرالدین اسعد گرگانی ، سراینده ی ویس و رامین و یا نظامی گنجوی که هشتصد سال پیش می زیست و کافی است تا اندازه ای به اشعار این آخری تعمق کنیم و به امکانات تصویری اش بیندیشیم تا به یک نمایش واقعی برسیم .
حال به گذشته ی نزدیک تر می رسیم و می بینیم پیش از این که سینما وارد ایران شود ، اشکال مختلف نمایش در میان مردم ایران مرسوم بوده است که بدبختانه می بایست گفت از این نوع نمایش ها ، به جز خیمه شب بازی ، تقریباً دیگر اثری در ایران باقی نمانده است .
از روایتهای مختلف می دانیم یکی از نمایش های مختلفی که در ایران قدیم معمول بود ، یکی هم سایه بازی است و دیگر همین خیمه شب بازی ، یعنی عروسکهایی که به وسیله ی بندهایی به حرکت در می آمدند .
شعرای زیادی داریم که کارشان نشان از چنین توجهی از نهصد سال پیش به این سو دارد ، شعرایی چون : نظامی ، خیام ، حافظ ، عطار و ... که همیشه از لعبت و عروسک صحبت هایی کرده اند و از طریق اشعارشان این لغت و این حرفه زنده مانده است .
و اما یک وسیله ی نمایش که از دیر باز در ایران مرسوم بوده است : فانوس خیال ، که ما یک شاهد بسیار معروفی لااقل در رباعیات عمر خیام داریم :
این چرخ فلک که ما در او حیرانیم
فانوس خیال از او مثالی دانیم
خورشید چراغ دان و عالم فانوس
ما چون صوریم که اندرو گردانیم
می بینیم که عمر خیام در این رباعی ، استفاده ی نمادین دقیقی دارد جهت ادای یک امر فلسفی . اما در ضمن شرح می دهد که این دستگاه چگونه بوده است ، دستگاهی که از چین تا لااقل مراکش به کار می رفته و مردم به آن توجه زیادی داشته اند .
و اما نزدیک تر ... از حدود دو قرن پیش به این سو ، به تغزیه می رسیم . تعزیه نمایش بسیار رایجی است که اثراتش و اجرایش قابل مطالع و دقت است . می دانیم که نفوذش در مردم به دلایل کلی احساسی و مذهبی عمیق بوده است ... و پس از آن نوبت به دوربین و سینما می رسد ...
امیر حسین خواجوئی
http://amir-khajouie.blogfa.com
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران دولت انتخابات عراق دانشگاه تهران احمد وحیدی مجلس شورای اسلامی چین دولت سیزدهم روز معلم معلمان رهبر انقلاب
سیل هواشناسی آتش سوزی تهران شهرداری تهران سازمان هواشناسی هلال احمر قوه قضاییه پلیس معلم آموزش و پرورش فضای مجازی
تورم قیمت خودرو مسکن سهام عدالت قیمت طلا خودرو بازار خودرو قیمت دلار قیمت سکه حقوق بازنشستگان ایران خودرو بانک مرکزی
مهران غفوریان ساواک رضا عطاران تلویزیون موسیقی عمو پورنگ سریال سینمای ایران شهاب حسینی مسعود اسکویی دفاع مقدس عفاف و حجاب
فلسطین رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه جنگ غزه آمریکا روسیه ترکیه حماس نوار غزه انگلیس اوکراین
فوتبال استقلال پرسپولیس سپاهان باشگاه استقلال لیگ برتر علی خطیر بازی جواد نکونام لیگ برتر ایران تراکتور لیگ قهرمانان اروپا
اپل هوش مصنوعی صاعقه خودروهای وارداتی گوگل ناسا عکاسی تلفن همراه مدیران خودرو
خواب کبد چرب فشار خون چای دیابت بیماری قلبی