گرایش دانش آموزان به تحصیل در هنرستان ها

اگر کمی به عقب برگردیم, در یکی دو دهه اخیر رسم بود که دانش آموزان وامانده از تحصیل و رانده از دبیرستان ها به اجبار وارد هنرستان ها می شدند و در رشته های فنی و حرفه ای یا کار دانش درس می خواندند

اگر کمی به عقب برگردیم، در یکی دو دهه اخیر رسم بود که دانش‌آموزان وامانده از تحصیل و رانده از دبیرستان‌ها به اجبار وارد هنرستان‌ها می‌شدند و در رشته‌های فنی و حرفه‌ای یا کار دانش درس می‌خواندند.

آن روزها هنرستانی بودن به این معنی بود که دانش آموز توانایی تحصیل در رشته های اسم و رسم داری مثل ریاضی و تجربی را ندارد؛ اما حالا در سال ۹۲ ورق برگشته است و براساس آمارهای روز قبل وزارت آموزش و پرورش، هم اکنون ۴۵ درصد دانش آموزان مقطع متوسطه در هنرستان های سراسر کشور تحصیل می کنند.

محمد شریف زاد ه، مدیرکل دفتر فنی و حرفه ‎ای و کار دانش وزارت آموزش و پرورش در گفت وگو با فارس، ضمن ارائه این آمارها پیش بینی کرده است که در سال تحصیلی جدید، تعداد دانش آموزان هنرستانی از مرز ۵۰ درصد کل دانش آموزان مقطع متوسطه نیز خواهد گذشت.

این در حالی است که تا همین چند سال قبل نیز رشته های فنی و حرفه ای و کار دانش از وجهه مناسبی بین اغلب دانش آموزان برخوردار نبود و به عنوان رشته ای درجه دوم به آن نگاه می شد، حالا به چنان جایگاهی رسیده است که حدود نیمی از دانش آموزان به طور خودخواسته وارد دبیرستان ها نمی شوند و هنرستان ها را برای ادامه تحصیل انتخاب می کنند.

مطابق اطلاعات آماری این وزارتخانه، هم اکنون حدود ۹۰۰ هزار دانش آموز هنرستانی در کشور داریم که در ۳۰۰ رشته مختلف تحصیل می کنند و این در حالی است که چنین تنوع رشته ای در رشته های نظری دبیرستان ها وجود ندارد.

با وجود آن که ایجاد تنوع رشته طی چند سال اخیر را می توان از جمله دلایل مهم استقبال دانش آموزان به سمت و سوی رشته های فنی و حرفه ای به حساب آورد، اما به نظر می رسد که شرایط اجتماعی و دیگر عوامل آموزشی و غیرآموزشی نیز در بروز این پدیده بی تاثیر نبوده است؛ وقتی طبق آمارهای شریف زاده، طلاسازی و آسانسورسازی از پرطرفدارترین رشته های فنی و حرفه ای هنرستان ها در سال ۹۲ است که دانش آموزان برای تحصیل در این رشته ها با یکدیگر رقابت می کنند. شاید این حرف به این معنی هم هست که این روزها حتی برای دانش آموزشانزده ساله نیز دغدغه بازار کار پس از فارغ التحصیلی در اولویت بالاتری نسبت به تحصیل در رشته های نظری قرار دارد.

● تاثیر اسناد بالادستی در توسعه رشته های فنی

اگر به آمارهای رسمی نگاهی بیندازیم، حدود ۹۰۰ هزار نفر از فارغ التحصیلان دانشگاهی بیکار هستند و میزان بیکاری در بین فارغ التحصیلان رشته های نظری نیز بیشتر است.

این جمعیت ۹۰۰ هزار نفری بیکاران، محصول یکی دو سال اخیر نیست، بلکه به گفته کارشناسان آموزشی، تمرکز بیش از حد بر رشته های نظری در دبیرستان ها و دانشگاه ها طی یک دهه اخیر موجب شده است که تعادل بین رشته های نظری و فنی و حرفه ای، چه در مقطع آموزش متوسطه و چه در مقطع آموزش عالی رعایت نشود.

همین موضوع باعث شد که در برنامه پنجم توسعه کشور به مبحث توسعه آموزش های فنی و حرفه ای تاکید بیشتری شود تا شاید این بی تناسبی آموزشی مرتفع شود.

سهراب رضایی، سرپرست دانشگاه فنی و حرفه ای کشور در گفت وگو با جام جم معتقد است که یکی از دلایل اصلی تحصیل ۴۵ درصد دانش آموزان در هنرستان های کشور، تاکید اسناد بالادستی برای گسترش رشته های فنی و حرفه ای در همه مقاطع آموزشی بوده است.

وی خاطرنشان می کند که مطابق نقشه جامع علمی کشور و برنامه پنجم توسعه، قرار شده است که تا پایان سال ۹۴، حدود ۵۰ درصد آموزش های مقطع آموزش عالی و مقطع متوسطه به آموزش های فنی و حرفه ای اختصاص داده شود که به نظرم تمرکز بر این سند بالادستی در تحقق این آمارها تاثیر بسزایی داشته است.

البته رضایی به این نکته هم اشاره می کند که تا همین چهار سال قبل، تمام تلاش مجموعه وزارت آموزش و پرورش این بود که تعداد دانش آموزان هنرستانی بین ۲۵ تا ۳۷ درصد از آمار کل دانش آموزان مقطع متوسطه باشد، اما مجموعه این تلاش ها در سال های قبل نتیجه نداد و به اعتقاد او، تحصیل نیمی از دانش آموزان مقطع متوسطه در هنرستان ها از تاثیر غیرقابل انکار تدوین اسناد بالادستی حکایت دارد.

● مشوقی برای هنرستانی ها

تا قبل از سال ۹۰، دانشگاهی مختص فارغ التحصیلان هنرستان ها وجود نداشت و این گروه از دانش آموزان برای ادامه تحصیل در مقطع آموزش عالی، گاه مجبور می شدند که در رشته هایی غیر از رشته تخصصی شان و اغلب هم در دانشگاه های پولی ادامه تحصیل بدهند.

اما پس از تاسیس دانشگاه فنی و حرفه ای در سال ۹۰ که فقط فارغ التحصیلان هنرستانی را جذب می کرد، موج استقبال از رشته های فنی و حرفه ای هم گسترش یافت زیرا دانش آموز می توانست دقیقا در همان رشته ای که در هنرستان درس خوانده است، در دانشگاه هم به طور رایگان ادامه تحصیل دهد.

هم اکنون در این دانشگاه، بالغ بر ۲۵۰ هزار دانشجو داریم که همگی آنها قبلا در رشته های فنی و حرفه ای و کار و دانش درس خوانده اند و بی شک تاسیس این دانشگاه دولتی که آموزش های عالی رایگان را به فارغ التحصیلان هنرستان ها ارائه می دهد، از عمده دلایل گسترش هنرستان ها در کشور است.

● نقش انکارناپذیر اشتغال و اقتصاد خانواده

شاید بتوان دهه ۹۰ را دهه فروکش کردن استقبال دانش آموزان و دانشجویان از رشته های نظری به حساب آورد و در این بین نقش اشتغال و اقتصاد خانواده ها نیز در این بی رغبتی پرتاثیر بوده است.

رضایی بر این باور است که چون دانش آموز هنرستانی می تواند با دو سال تحصیل در دانشگاه، کاری پیدا کند و اغلب فارغ التحصیلان هنرستانی نیز بسرعت جذب کار می شوند، این عامل در گرایش دانش آموزان به هنرستان ها تاثیر زیادی داشته است.

جدای از بحث اشتغال، کم هزینه و کوتاه بودن فرآیند فارغ التحصیلی در رشته های فنی و حرفه ای هم باعث شده است که این روزها، بسیاری از خانواده های دانش آموزان ترجیح بدهند که با پرداخت دو سال شهریه دانشگاه ها، فرزندشان به بازار کار جذب شود و به خیل فارغ التحصیلان بیکار کشور اضافه نشود.

امین جلالوند