انتخابات عراق گره ای که باید به دست ایران باز شود

نوری مالکی , سیاست مدار شیعه و رهبر حزب الدعوه عراق, برای دیداری یک روزه در راس یک هیات بلندپایه سیاسی, وارد تهران شد و در فرودگاه مهرآباد مورد استقبال مقامات جمهوری اسلامی قرار گرفت

"نوری مالکی"، سیاست مدار شیعه و رهبر حزب الدعوه عراق، برای دیداری یک روزه در راس یک هیات بلندپایه سیاسی، وارد تهران شد و در فرودگاه مهرآباد مورد استقبال مقامات جمهوری اسلامی قرار گرفت. مالکی که با وجود گذشت بیش از هفت ماه از انتخابات جنجالی پارلمان عراق، هنوز نخست وزیر این کشور به شمار می آید، برای نخستین بار پس از این انتخابات وارد تهران شد تا شاید بتواند گره کور انتخابات عراق را با توجه به اینکه احزاب سیاسی این کشور نتوانسته اند بر سر نخست وزیر و ترکیب دولت جدید با یکدیگر به توافق برسند با همفکری مقام های بلندپایه ایرانی باز کند.

● ماجرا از کجا آغاز شد؟

بر پایه قانون اساسی عراق، هر حزبی که بتواند بیشترین کرسی های پارلمان این کشور را به دست آورد، می تواند دولت تشکیل دهد، ولی در انتخابات اخیر پارلمان عراق هیچ یک از احزاب نتوانستند بیشترین کرسی مجلس را از آن خود کنند. هر چند در این انتخابات "ائتلاف العراقیه" به رهبری "ایاد علاوی" که از وی به عنوان نماد سکولارها یاد می شود، بالاتر از "ائتلاف دولت قانون" به رهبری نوری مالکی قرار گرفت، اما از آنجا که نتوانست ۱۶۳ کرسی لازم را برای به دست آوردن اکثریت پارلمان کسب کند، در تشکیل دولت ناکام ماند و اینچنین بود که بحران سیاسی به خاطر به توافق نرسیدن احزاب این کشور برای برپایی دولت آغاز شد; چراکه پیروزی هر یک از این دو گروه عمده که از خاستگاه متفاوت اجتماعی-سیاسی برخوردارند، می تواند علاوه بر تاثیرات داخلی اثرگذاری های قابل توجهی در خاورمیانه نیز داشته باشد.

● توافق شیعیان بر سر نوری مالکی

"ائتلاف ملی" که بزرگ ترین ائتلاف شیعیان در پارلمان عراق است، پس از ماه ها رایزنی، نهم مهرماه، نوری مالکی را نامزد به دست گرفتن سکان نخست وزیری عراق کرد تا وی با سفر به سوریه، اردن و اینک ایران و احتمالا در آینده نزدیک ترکیه، مصر و برخی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بتواند پشتیبانی همسایگان از روند شکل گیری دولت جدید در عراق را به دست آورد تا با کنار زدن علاوی، قدرت را بار دیگر در عراق از آن خود کند.

● نوری مالکی کیست؟

نوری مالکی، سیاستمدار ۶۰ ساله شیعه و رهبر حزب الدعوه اسلامی عراق است. حزبی که هسته نخستین آن را پیروان "محمدباقر صدر" در سال ۱۹۵۷ میلادی پایه ریزی کردند تا به عنوان یک سازمان سیاسی اسلام گرای شیعی با افزایش آگاهی سیاسی در راستای ترویج ارزش های اسلامی به مقابله با سکولاریسم بپردازد. در دهه ۱۹۷۰ میلادی با گسترش روزافزون آرمان های این حزب در میان جوانان و مذهبی های عراق از یکسو و سرکوب این حزب از سوی حزب حاکم بعث از سوی دیگر، الدعوه با انتخاب مشی انقلابی به مقاومت مسلحانه در برابر حکومت عراق دست زد که این روند با کشته شدن محمدباقر صدر در سال ۱۹۸۰ اوج گرفت. در این هنگام صدام نیز دستور اعدام همه اعضای این حزب را صادر کرد و این چنین بود که بسیاری از پیروان این حزب که مالکی نیز در شمار آنان بود، به ایران گریختند. مالکی چندی بعد از ایران به سوریه رفت و پس از براندازی حکومت صدام در سال ۲۰۰۳ میلادی به عراق بازگشت و در نوشتن پیش نویس قانون اساسی عراق نقش ایفا کرد و در این میان حزب الدعوه نیز به یکی از مهم ترین احزاب سیاسی عراق تبدیل شد; تا آنجا که "ابراهیم جعفری" و سپس نوری مالکی از اعضای این حزب به عنوان نخست وزیر عراق انتخاب شدند.گفتنی است مالکی به رغم موافق نبودن جلال طالبانی (رئیس جمهور عراق) و آمریکاییان، حکم اعدام صدام را امضا کرد و با پافشاری آن را به اجرا گذاشت.

مالکی و حزب متبوع وی از دیرباز رابطه نزدیکی با مقامات جمهوری اسلامی داشته اند، به طوریکه پیش از انقلاب از پشتیبانان مخالفان اسلام گرای حکومت پادشاهی ایران بودند و در جنگ تحمیلی عراق به ایران نیز با مبارزه مسلحانه علیه حکومت بعثی در کنار جمهوری اسلامی ایستادند. دولت نوپای عراق هرچند به خاطر پیوندهای کهنش با سرزمین ایران، می بایست بالقوه از متحدان ایران به شمار آید، اما روی کار آمدن حزب بعث و صدام حسین در این کشور، عراق را به یکی از دشمنان متخاصم ایران در پیش و پس از انقلاب تبدیل کرد تا جایی که صدام حسین به پشتگرمی کشورهای عربی و سایر قدرت های جهانی، جنگی هشت ساله را به ایران تحمیل کرد که خسارات فراوان مادی و معنوی را برای هر دو کشور به بار آورد.

با سقوط صدام حسین از سوی نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا، روزنه های جدیدی در روابط ایران با عراق گشوده شد. شیعیان عراقی که از زیر یوغ اختناق و سرکوب صدام حسین رهایی یافته بودند، توانستند دولت عراق را تشکیل دهند و طبعا به خاطر نزدیکی مذهبی و روابط دیرینه با دولتمردان ایرانی، جایگاه ایران در عراق را اعتلا بخشند. علاوه بر شیعیان، ایران از پتانسیل مهم دیگری نیز در عراق برخوردار است که توانایی تاثیرگذاری ایران را در عراق فزونی می بخشد و آن هم کردهای عراقی هستند که پیوستگی هزاران ساله نژادی، زبانی، فرهنگی، اجتماعی و... با ایرانیان دارند. ایران نیز در حد توان خود چه پیش و چه پس از انقلاب از آنان در برابر سرکوب های صدام حسین، پشتیبانی مادی و معنوی کرده است. با چنین جایگاه تاریخی، ایران می تواند در برقراری ثبات و صلح پایدار در عراق نقش مهمی ایفا کند -چیزی که همواره دولتمردان جمهوری اسلامی بر آن تاکید کرده اند- نقشی که می تواند هم اکنون با رایزنی و دور هم نشاندن گروه های مختلف عراقی برای رسیدن به تفاهم و آشتی ملی برای حل بحران کنونی عراق، آغازگر نقش های سازنده آتی باشد; وگرنه نفوذ کشورهای عربی بر عراق و گسترش جریان های افراطی وهابی و سلفی نه تنها بحران عراق را گسترش خواهد داد، حتی در آتیه دامن ایران را نیز خواهد گرفت. در این خصوص حسن دانایی فر در گفت وگو با مهر، در خصوص تحولا ت جاری عراق در زمینه تشکیل دولت در این کشور تصریح کرد: در عراق براساس اخبار موجود احتمالا ظرف دو هفته آینده پارلمان جهت تعیین دولت تشکیل خواهد شد.

● دیدار نوری مالکی با احمدی نژاد

نوری المالکی در سفرش به ایران، با محمود احمدی نژاد نیز دیدار کرد. محمود احمدی نژاد عصر دیروز در دیدار نوری مالکی نخست وزیر عراق با بیان این که شرایط منطقه و جهان بسرعت در حال تغییر است، اظهارداشت: کشورها و دولت های منطقه دست در دست یکدیگر می توانند کشورهای خود و منطقه را به خوبی اداره کرده و با تامین نیازهای خود، حامی و پشتیبان هم باشند. احمدی نژاد اظهار امیدواری کرد; با تشکیل دولت عراق دوره طولانی سختی مردم این کشور به پایان برسد و با همکاری همه گروه های عراقی ویرانی های عراق برطرف شده و مردم به رفاه و آسایش برسند. نوری مالکی نخست وزیر عراق نیز در این دیدار با بیان این که تصمیمات بسیار ثمربخش و مفیدی به نفع دو ملت ایران و عراق اتخاذ شده است،اظهار داشت: عراق با نگاه راهبردی افزایش روابط با ایران را در همه زمینه ها پیگیری می کند. نخست وزیر عراق با بیان این که با تشکیل دولت عراق به دنبال ایجاد اتحاد، پیشرفت و استقلال عراق خواهد بود، اظهار داشت: اولین ماموریت دولت عراق بازسازی خرابی های این کشور و ایجاد روابط مثبت و سازنده با کشورهای همسایه و اصلاح و تغییر کلیه مسایلی است که رژیم فاسد گذشته عراق با کشورهای همسایه ایجاد کرده است.

مسعود لقمان