مدیریت خطرات احتمالی در بهداشت و درمان

در سیستم‌های‌ بهداشتی‌ و درمانی‌ به‌ خصوص‌ در بیمارستان‌ها مسایل‌ و مشکلات‌ ناشی‌ از سهل‌انگاری‌ها و عملکرد نامناسب‌ کارکنان‌ همواره‌ دامنگیر مدیریت‌ بوده‌ است‌. این‌ مشکلات‌ شامل‌ موارد زیر می‌باشند درمان‌ اشتباه‌، تشخیص‌ نادرست‌ قطع‌ اشتباه‌ عضو، صدمات‌ عصبی‌ به‌ نوزادان‌ به‌ هنگام‌ وضع‌ حمل‌، کارکرد نادرست‌ تجهیزات‌، درآوردن‌ اشتباه‌ یک‌ عضو، جای‌ گذاشتن‌ اسفنج‌ در محل‌ جراحی‌، عفونت‌های‌ مکتسبه‌ بیمارستانی‌ و...

سؤال‌های‌ مهمی‌ که‌ نیاز به‌ پاسخ‌ دارد عبارتند از:

▪ چرا؟

▪ چگونه‌؟

▪ کجا؟

▪ چه‌ وقت‌؟

▪ چه‌ کسی‌؟

▪ چه‌ چیزی‌؟

مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌ برای‌ سازمان‌های‌ بهداشتی‌ و درمانی‌، چیزی‌ نیست‌ که‌ تازه‌ مورد توجه‌ قرار گرفته‌ باشد. حدود چهار هزار سال‌ پیش‌، حمورابی‌ پادشاه‌ بابل‌ قوانین‌ تنبیهی‌ شدیدی‌ را برای‌ پزشکانی‌ که‌ موجب‌ مرگ‌ یا صدمه‌ بیماران‌ در اثر سهل‌ انگاری‌ می‌شدند، در نظر گرفته‌ بود. به‌ عنوان‌ مثال‌ اگر پزشکی‌ در اثر سهل‌ انگاری‌ موجب‌ آسیب‌ رساندن‌ به‌ چشم‌ بیماری‌ شود باید انگشتان‌ دست‌ وی‌ بریده‌ شود.

مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌ برنامه‌ای‌ برای‌ کاهش‌ وقوع‌ و شیوع‌ حوادث‌ قابل‌ پیشگیری‌ می‌باشد. مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌ عبارتست‌ از حصول‌ اطمینان‌ از اینکه‌ بیماران‌ خدمات‌ مورد نیازشان‌ را به‌ صورت‌ کافی‌(نه‌ زیاد و نه‌ کم‌) در سطح‌ مطلوب‌ هزینه‌- اثر بخشی‌ از طریق‌ کاهش‌ یا حذف‌ حوادث‌ ناخواسته‌ بدست‌ می‌آورند.

مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌ شامل‌ طراحی‌، سازماندهی‌، هدایت‌ و ارزیابی‌ یک‌ برنامه‌ جامع‌ برای‌ تشخیص‌ و تصحیح‌ فعالیت‌ها در مقابل‌ خطراتی‌ است‌ که‌ ممکن‌ است‌ باعث‌ صدمه‌ به‌ بیمار، کارکنان‌ و یا منابع‌ سازمان‌ گردد و یا باعث‌ مسئولیت‌ قانونی‌ شود. هدف‌ این‌ فعالیّت‌ عبارتست‌ از پیشگیری‌ از مشکلات‌ درمان‌ نظیر نتایج‌ ناخواسته‌ درمان‌، اشتباه‌ در تجویز دارو، کاربرد نادرست‌ ابزار و تجهیزات‌، سقوط‌ بیمار، سرقت‌ اشیاء شخصی‌ بیمار و... می‌باشد.

● مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌ و کیفیت‌ درمان‌

سازمان‌های‌ بهداشتی‌ و درمانی‌ دولتی‌ باید در یک‌ بازار رقابت‌ آزاد با سایر سازمان‌های‌ بهداشتی‌ و درمانی‌ خصوصی‌ به‌ رقابت‌ سالم‌ بپردازند. چنین‌ رقابتی‌ موجب‌ تشویق‌ مدیران‌ و سهامداران‌ سازمان‌های‌ بهداشتی‌ و درمانی‌ برای‌ کاهش‌ هزینه‌ها و جذب‌ بیماران‌ برای‌ ارائه‌ خدمات‌ با کیفتی‌ بهتر می‌گردد. مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌ نیز به‌ عنوان‌ یک‌ ابزار مکمل‌ در عرصه‌ مدیریت‌ بیمارستان‌ها کاربرد دارد. مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌ تنها نباید بر جنبه‌های‌ مالی‌ سازمان‌های‌ بهداشتی‌ و درمانی‌ تأکید ورزد، بلکه‌ اثربخشی‌ آن‌ باید شامل‌ ارائه‌ خدمات‌ کیفی‌ به‌ افراد نیازمند در زمان‌ و مکان‌ مناسب‌ باشد.،

● وظایف‌ و مسئولیت‌های‌ مدیر خطرات‌ احتمالی‌

وظایف‌ کلی‌ مدیر خطرات‌ احتمالی‌ عبارتست‌ از:

۱) ایجاد هماهنگی‌ و انجام‌ فعالیت‌های‌ مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌ در راستای‌ اهداف‌ برنامه‌

۲) انتشار بیانیه‌های‌ کتبی‌ که‌ مؤید حمایت‌ و پشتیبانی‌ هیأت‌ مدیره‌ و مدیر اجرایی‌ بیمارستان‌ از برنامه‌های‌ مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌ می‌باشد.

۳) تعیین‌ خطوط‌ گزارش‌ دهی‌ چارت‌ مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌ و تعیین‌ روابط‌ بین‌ مدیر خطرات‌ احتمالی‌ و سایر بخش‌های‌ سازمان‌.

۴) تعیین‌ شرح‌ وظایف‌ و مسئولیت‌های‌ مرتبط‌ با مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌ برای‌ هر بخش‌

۵) بررسی‌ و پیگیری‌ حوادث‌ مرتبط‌ بابیماران‌

۶) همکاری‌ با تضمین‌ کیفیت‌ برای‌ تبادل‌ داده‌های‌ اطلاعاتی‌ مرتبط‌ با مراقبت‌ از بیماران‌

۷) انجام‌ اقدامات‌ اصلاحی‌

۸) حصول‌ اطمینان‌ از محرمانه‌ بودن‌ کلیه‌ اطلاعات‌ جمع‌ آوری‌ شده‌ برای‌ برنامه‌ مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی

● کمیته‌ مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌

وجود کمیته‌ مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌ برای‌ اولویت‌ بندی‌ فعالیت‌ها، کاهش‌ و یا حذف‌ خطرات‌ احتمالی‌ و اتخاذ تصمیمات‌ کاربردی‌ در این‌ زمینه‌ لازم‌ می‌باشد.

کمیته‌ مزبور به‌ بررسی‌ گزارشهای‌ وقوع‌ حوادث‌ و تجزیه‌ و تحلیل‌ آن‌ می‌پردازد. با استفاده‌ از نیروی‌ فکری‌ کارکنان‌ بالینی‌ وغیر بالینی‌ عضو کمیته‌ می‌توان‌ به‌ پیشنهادهای‌ مفیدی‌ در مورد نحوه‌ کاهش‌ خطرات‌ احتمالی‌ دست‌ یافت‌. دعاوی‌ و دادخواهی‌های‌ بوجود آمده‌ مورد بررسی‌ قرار می‌گیرد و اطلاعات‌ لازم‌ با وکیل‌ دعاوی‌ بیمارستان‌ تبادل‌ می‌شود، کمیته‌ فوق‌ نقش‌ مهمی‌ در آموزش‌ و پیشگیری‌ از خطرات‌ احتمالی‌ به‌ عهده‌ دارد.

وظایف‌ کمیته‌ مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌ عبارتند از:

۱) بررسی‌ کلیه‌ گزارشات‌ وقوع‌ حوادث‌ که‌ توسط‌ مدیر خطرات‌ احتمالی‌ جمع‌ آوری‌ و پیگیری‌ شده‌ است‌.

۲) بررسی‌ کلیه‌ شکایات‌ و دعاوی‌ صورت‌ گرفته‌ از جانب‌ بیماران‌، ملاقات‌ کنندگان‌ و همراهان‌

۳) تعیین‌ سیاست‌ها و دستورالعمل‌های‌ مدیریت‌ خطرات‌ احتمالی‌ و تجدید نظر ادواری‌ آن‌

۴) نظارت‌ بر کلیه‌ فعالیت‌های‌ خطرات‌ احتمالی‌ در داخل‌ بیمارستان‌

کمیته‌ به‌صورت‌ ماهانه‌ تشکیل‌ جلسه‌ می‌دهد و گزارش‌های‌ کمیته‌ باید برای‌ مدیر بیمارستان‌ و هیأت‌ مدیره‌ ارسال‌ شود.

حجة الاسلام و المسلمین غلامرضا بهروزلک

پی‏نوشت‏ها:

۱. Hamid Dabashi, Authority in Islam, (New Brunswick, Transaction Pubishers,۱۹۸۰)

۲. ر.ک: ویلیام مونتگمری وات، فلسفه و کلام اسلامی، ترجمه ابوالفضل عزتی (تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۰) ص ۱۹ - ۵۴; برایاترنر، ماکس وبر و اسلام، ترجمه سعید وصالی (تهران: نشر مرکز، ۱۳۷۹) ص ۳۷ - ۶۷.

۳. ماکس وبر، اقتصاد و جامعه، ترجمه عباس منوچهری و دیگران (تهران: انتشارات مولی، ۱۳۷۴) ص ۴۰۲ - ۴۵۰.

۴. See:A Sayer, Method in Social Science: Arealistic Approach (London: Routledge,۱۹۹۶).

۵. P.Hitti, History of the Arabs (New york: St.Martin`s Press,۱۹۷۰)P.۸, CitedFrom;H.Dabashi,op.eit,P.۱۸.

۶. در مورد قصی بن کلاب و اقدامات او ر.ک: احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی (تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم، ۱۳۶۲) ج‏۱، ص ۳۰۴ - ۳۱۱.

۷. برایان ترنر، پیشین، ص ۴۸.

۸. حجرات (۴۹) آیه ۱۳.

۹. همان، آیه ۱۰.

۱۰. ماکس وبر، پیشین، ص ۴۰۲.

۱۱. H.Dabashi,op.cit,P.۸۴.

۱۲. حاتم قادری، تحول مبانی مشروعیت‏خلافت (تهران: انتشارات بنیان، ۱۳۷۵).

۱۳. H.Dabashi,op.cit,P.۱۲۰.

۱۴. ویلیام مونتگمری وات، پیشین، ص ۴۱.

۱۵. ر.ک: ابوالقاسم فنایی، درآمدی بر کلام جدید و فلسفه دین (قم: نشر معارف، ۱۳۷۷) ص ۸۵ - ۱۰۰.

۱۶. حسین بشیریه، جامعه‏شناسی سیاسی (تهران: نشر نی، ۱۳۷۴) ص ۹۵ - ۹۹.

۱۷. شیخ مفید، الجمل (قم: مکتبة الداوری، بی تا) ص ۱۲۱.

توسط مهدی یاراحمدی خراسانی