مهارت‌های لازم برای درمان دارویی صرع

درمان دارویی صرع و بویژه تشنج‌های مقاوم یک هنر است. تجربه و مهارت یک متخصص مغز و اعصاب بیشتر از علم او در این زمینه کاربرد دارد. در اینجا چهارده نکته و مهارت را برای کنترل دارویی …

درمان دارویی صرع و بویژه تشنج‌های مقاوم یک هنر است. تجربه و مهارت یک متخصص مغز و اعصاب بیشتر از علم او در این زمینه کاربرد دارد. در اینجا چهارده نکته و مهارت را برای کنترل دارویی تشنجات صرعی که برای پزشکان و بیماران صرعی کاربرد دارند ذکر می‌کنیم.

مهارت اول) درمان برای هر نوع از صرع با داروی انتخابی آن شروع شود. داروی انتخابی در تمامی تشنجات فوکال ساده یا با انتشار ثانویه یا سایکوموتور کاربامازپین است. داروی انتخابی در تمامی تشنجات با شروع منتشر در مغز مانند آبسانس، تونیک کلونیک، میوکلونیک و آتونیک سدیم والپروات است.

مهارت دوم) در هر بیمار با یک نوع دارو درمان شروع شود. این روش منجر به کاهش عوارض جانبی دارو و ارزیابی بهتر تأثیر درمانی آن دارو می‌شود. بیمار صرعی مصرف یک دارو را بهتر از چند دارو تحمل می‌کند.

مهارت سوم) در هر بیمار درمان با تجویز مقدار کم دارو شروع شود و چنانچه تشنجات به‌طور کامل قطع نشد مقدار آن به‌تدریج افزایش یابد.

مهارت چهارم) پس از شروع مقدار مشخصی از یک داروی ضدصرع و گذشت زمانی معادل پنج نیمه عمر دارو، سطح سرمی آن به حد ثابت آن می‌رسد. بروز تشنج بعد از گذشت این زمان، مؤید مؤثر نبودن این مقدار از داروی ضدصرع است. ولی بروز تشنج قبل از گذشت این زمان نشانه مؤثر نبودن دارو با مقدار فوق نیست.

مهارت پنجم) در تقسیم مقدار داروی مصرفی به نیمه عمر آن توجه شود. فقط فنوباربیتال را می‌توان یک بار در شبانه‌‌روز مصرف کرد. بقیه داروها به‌جز انواع آهسته رهش آنها، باید حداقل دو بار در شبانه‌روز مصرف شوند.

مهارت ششم) چنانچه با مقدار کمی از دارو تشنجات بیمار به‌طور کامل کنترل شد، مقدار آن را به منظور رسیدن به سطح سرمی درمانی افزایش نمی‌دهیم؛ زیرا قبلاً به هدفمان یعنی کنترل کامل صرع رسیده‌ایم و با این کار فقط عوارض دارو را افزایش می‌دهیم.

مهارت هفتم ) چنانچه تشنجات بیمار با حداکثر مقدار درمانی دارو کنترل نشدند، باید این دارو را به‌تدریج در مدت چند هفته قطع کرده و داروی دیگری را به‌تدریج در همین مدت جایگزین کنیم.

مهارت هشتم) چنانچه تشنجات بیمار با تجربه انواع مختلف داروی ضدصرع به تنهایی کنترل نشد، از دو دارو یا بیشتر به‌طور همزمان استفاده شود. گرچه عوارض جانبی داروهای ضدصرع در زمان درمان با چند دارو، بیشتر از یک دارو است.

مهارت نهم) چنانچه تشنجات بیمار در زمان خاصی از شبانه‌روز بیشتر رخ می‌دهند مقدار مصرفی دارو به نحوی تقسیم شود، تا در آن زمان بیشترین سطح سرمی و تأثیر درمانی را داشته باشد.

مهارت دهم) در انتخاب داروی ضدصرع وضعیت اجتماعی و اقتصادی بیمار را در نظر بگیریم.

به‌عنوان مثال در یک بیمار روستایی با درآمد اندک و تحصیلات کم، تکرار آزمایشات خونی و آنزیم‌های کبدی در صورت تجویز سدیم والپروات و کاربامازپین میسر نیست. در این‌گونه بیماران فنوباربیتال یا فنی توئین می‌تواند انتخاب منطقی باشد.

مهارت یازدهم) داروهای کمکی و جدید ضد صرع مانند توپیرامات و لاموتریژین و ویگاباترین و گاباپنتین و لوتیراستام انتخاب اول در درمان صرع نیستند. این داروها گران‌قیمت بوده و همیشه در دسترس بیماران نمی‌باشند. گرچه این داروها در عده‌ای از بیماران با صرع مقاوم مفیدند؛ ولی در عده‌ای دیگر از این بیماران نیز تأثیر درمانی قابل توجهی ندارند. از این داروها باید به‌عنوان داروی کمکی در صرع‌های مقاوم به درمان استفاده شود.

مهارت دوازدهم) چنانچه یک نوبت مصرف داروی ضدصرع در بیمار صرعی فراموش شود و یا به هر دلیل دیگری مصرف نشود، بلافاصله بعد از به خاطر آوردن بیمار و یا تهیه دارو، مقدار فراموش شده آن قبل از نوبت بعدی مصرف شود.

مهارت سیزدهم) درمان انتخابی صرع در زن باردار و یا خانمی که قصد باردار شدن دارد کاربامازپین و لاموتریژین است چون حداقل عوارض را بر روی جنین دارد. مهارت چهاردهم) وقایع اضطراب‌آور و مهیج و مشاجرات خانوادگی و شغلی و کم‌خوابی می‌توانند تشنجات بیمار را تشدید کنند. در این صورت نیاز به تغییر در نوع و یا مقدار داروی ضدتشنج نیست، بلکه باید مسایل فوق برطرف شوند.

دکتر کاویان قندهاری – دانشیار بیماری‌های مغز و اعصاب