چشم زخم. طلسم

طلسم یا تلسما (Telesma) نقوش سحری یا تنجیمی یا شیء منقش به این نقوش که برای دفع آفتها یا چشم زخم یا حوادث مختلف دیگر تهیه می شود. از بعضی کتب دریافت شده که طلسم از اجزای ارضی وسماوی ساخته …

طلسم یا تلسما (Telesma) نقوش سحری یا تنجیمی یا شیء منقش به این نقوش که برای دفع آفتها یا چشم زخم یا حوادث مختلف دیگر تهیه می شود. از بعضی کتب دریافت شده که طلسم از اجزای ارضی وسماوی ساخته می‌شود, یعنی از بعضی ادویه و ساعت مخصوصه و گاهی این صورت از آبگینه نیز سازند. طلسم, عبارت از تمزیج قوای فعاله سماوی به قوای منفعله ارضی است به وسیله خطوط مخصوص که اهل این فن و همی به کار می‌برند تا بدان هر موذی را دفع کنند و چه بسا که این کلمه را برخود خطوط اطلاق می‌کنند(اقرب الموارد) قطعه فلزی که بر روی آن نقشهای چند در ساعات برای حوایج معین رسم کنند.

چشم زخم(Cesm Zaxm) چشم + زخم (= صدمه , آسیب)

مخفف آن چشزخم (Cas Zaxm) یا چشزخ (Cas Zax) در فرهنگ عامه, آزار و گزندی که گمان می‌رود از تأثیر نگاه کسی به انسان می‌رسد.

نظر دشمن, نظر حسود, و نظر کسی که فاقدو طالب چیزی است و گاه هر گونه نظر تحسین, در اعتقاد عامه ممکن است چنین تأثیری داشته باشد, اعتقاد به چشم زخم با این صورت مخصوص در ایران از تأثیر اسلام و اعراب وارد شده است.

پیشگویی و فالگیری و تعیین ساعات خجسته و ناخجسته کارهای گوناگون همیشه مورد استفاد و علاقه ایرانیان قدیمی مآب بوده است. طلسمهایی به صورت دست انسان و ماهی و شیر وجود دارند که بیشتر آنها کوچک هستند و زائر می‌تواند آنها را بر حسب رواج عامیانه هنگام استمداد از امام زادگان و اولیا به درون ضریح آنان بیندازد. جنس معمولی این طلسمها برنج است.

به روی این طلسمها انواع ادعیه و اوراد و نیز آرزوهای دارنده, نوشته می‌شد و چون این آرزوها جنبه شخصی داشت می‌کوشیدند تا معنای کلمات آن را از دیگران پنهان بماند و از این رو آنها را مطابق حساب حروف ابجد, به اعداد می‌نوشتند.

یک نکته را باید یاد آور شویم و آن این که عوام می‌پنداشتند که فلزها نیرویی ذاتی دارند. اثر بخش‌ترین فلز, فولاد و پس از آن نقره و سرانجام برنج شناخته می‌شد.

شگفت نیست که بیشتر علایم قربانیها و طلسمهایی که در ایران دیده شده, از فلز است. علاوه بر قفل, بسیاری از طلسمها مدورند, مانند سه طلسم نقره‌ای که در تصویر دیده می‌شود.

قدیمی‌ترین اینها متعلق به اوایل سده نوزدهم است که حاوی نوشته‌ای کتیبه مانند, مرکب از اعداد و حروف و کلمات است, به روی حاشیه بیرونی اش دعایی نوشته شده است. در دو سوی کتیبه, چهره یک زن و یک مرد بر بالای آن چهره خورشید بالدار یا خورشید خانم منقوش است.

در طلسم دیگر که شاید متعلق به اواخر سده نوزدهم باشد, خورشید در کنار شیرنمایان شده است.این طلسمها را به شیوه‌های گوناگون به خود می‌بستند, به این ترتیب که آنها حلقه‌هایی داشتند تا بتوان آنها را به بازوی یا جامه بست.