روزنامه نگاری و مسئولیت اجتماعی

اطلاعات، نه یك كالای صرف كه نوعی از خیر و منفعت اجتماعی است. از این منظر روزنامه نگاران به عنوان كسانی كه در كار تولید، پردازش، نشر و انتقال اخبار و اطلاعات هستند نمی توانند …

اطلاعات، نه یك كالای صرف كه نوعی از خیر و منفعت اجتماعی است. از این منظر روزنامه نگاران به عنوان كسانی كه در كار تولید، پردازش، نشر و انتقال اخبار و اطلاعات هستند نمی توانند به این حرفه تنها از منظر تأمین منافع شخصی و كوشش برای پیش بردن مقاصد خصوصی و یا حتی تأمین منافع صاحبان و مدیران رسانه نگاه كنند، چراكه در برابر مردم و مصالح و منافع اجتماعی مسئولند.

مسئولیت اجتماعی روزنامه نگاران در قبال اخبار و اطلاعات در زمانه ای كه اطلاعات به عنوان منبع و منشاء قدرت شناخته می شود و دارندگان زمین، ابزار و سرمایه در گذشته تلاش می كنند اطلاعات و نشر و پخش آن را در انحصار خود بگیرند. ناگزیر روزنامه نگاران را در برابر مراجع قدرت قرار خواهد داد و فعالیت روزنامه نگاری را به سیاست و قدرت پیوند می زند.

مروری بر اعلامیه ۱۹۷۸ یونسكو درمورد حقوق مسئولیت های روزنامه نگار، چالش میان روزنامه نگاری با سیاست و قدرت را بیشتر روشن می كند. در بخشی از این اعلامیه آزادی مبادله اخبار و اطلاعات یك حق اساسی تلقی شده است و خبرنگاران باید تلاش كنند اخبار و اطلاعات معتبر را دقیق، صحیح و بدون خدشه در اختیار مردم قرار دهند و نباید هیچ نوع خبر و اطلاعاتی را از مردم پنهان كنند.حق مردم در دستیابی به اطلاعات حقیقی و آزادی ارائه نظرات خود از طریق رسانه ها، دادن تصویر عینی و بدون تحریف از وقایع و حوادث، مسئولیت اجتماعی و اخلاقی روزنامه نگار در برابر مردم، شرافت حرفه ای و خودداری از كار برخلاف اعتقاد شخصی، عدم افشای منبع و حق شركت در روند تصمیم گیری در رسانه ای كه برای آن كار می كند، احترام به حریم خصوصی افراد و تعهد اخلاقی نسبت به ارزش های انسانی و پرهیز از هر نوع توجیه و یا تحریك به جنگ و تجاوز، ازجمله اصول مورد توجه منشور اخلاقی روزنامه نگاری است.

اعلامیه یونسكو و منشور اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری بر ابعاد و اجزایی از مسئولیت اجتماعی روزنامه نگاران تأكید می كنند كه دقیقا نقطه تلاقی و اصطكاك با قدرت است. این نوع از مناسبات امنیت حرفه ای و روانی روزنامه نگاران را شكننده و به تبع آن فشار و سختی كار در این حرفه را صدچندان می كند.

اگرچه ناامنی و استرس و تنش با قدرت جزئی از ماهیت این حرفه است، اما در جوامع توسعه یافته با پذیرش نقش رسانه و روزنامه نگار به عنوان نگهبان منافع و مصالح جامعه كه به نمایندگی از مردم بر حسن اجرای امور از سوی دستگاه های دولتی نظارت می كند، همچنین وضع و تدوین قوانین حمایتی مناسب و نیز حمایت از تشكل های صنفی تلاش می كنند اندكی از ناامنی و دغدغه خاطر روزنامه نگاران بكاهند. این نوع از نگاه ها و نهادهای حمایتی در جامعه ما به رغم سابقه نسبتا طولانی در روزنامه نگاری بسیار كم جان و بی رمق است. مسئولیت بخشی از این مشكل به ناپیگیری و اهمال نهادهای قانونی و حكومتی و بخش دیگر به فقدان روحیه جمعی و تعهد صنفی در بین خود روزنامه نگاران برمی گردد. ۱۷ مرداد روز خبرنگار فرصت مغتنمی است كه همه به این مشكل جدی تر بیندیشیم.

فریبرز بیات