حساسیت غذایی, مانع رشد کودکان

کودک مبتلا به حساسیت غذایی در معرض خطر دریافت ناکافی انرژی, سوءتغذیه و اختلال رشد است

اختلال رشد و سوء‌تغذیه از مشکلات شایع میان کودکان است، اما از آنجا که به صورت تدریجی و به نوعی خاموش بروز می­‌کند، دیر تشخیص داده می‌­شود. به این ترتیب، والدین با تاخیر متوجه این موضوع و مشکل می‌شوند، به گونه‌ای که آثار سوء آن بخصوص در سال­‌های اول، رشد کودک را تحت تاثیر قرار داده و این مشکل ماندگار می‌­شود. بنابراین متخصصان تاکید می‌کنند سوء‌تغذیه و آثار ناشی از آن بر رشد کودک هرچه زودتر باید تشخیص داده شود تا اقدامات درمانی لازم برای مقابله با آن صورت بگیرد.

اما نکته مهم اینجاست یکی از عوامل مهمی که به کمبود دریافت مواد غذایی یا اختلال در روند هضم و جذب مواد غذایی دریافتی و در واقع سوء‌تغذیه در کودکان منجر می‌شود، آلرژی یا حساسیت غذایی است.

دکتر علی‌اکبر سیاری، متخصص کودکان و فوق‌تخصص گوارش در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: محدودیت ایجادشده در رژیم غذایی کودک به دلیل ابتلا به آلرژی غذایی می‌تواند موجب تاخیر رشد یا کمبود دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی و نیز پروتئین، چربی و کربوهیدرات شود. در واقع، براساس مطالعات صورت‌گرفته کودکانی که دچار حساسیت غذایی هستند، در مقایسه با کودکانی که آلرژی غذایی ندارند، مواد‌غذایی ضروری بدن را به میزان کمتری دریافت می‌کنند. به بیان دیگر، کودک مبتلا به آلرژی غذایی در معرض خطر دریافت ناکافی انرژی به دلیل حذف مواد غذایی آلرژی‌زاست، همچنین مشکلات تغذیه‌ای مانند تنفر از غذا و محدودیت پذیرش انواع گوناگون غذا ممکن است در چنین کودکی روی‌داده و به دریافت کم انرژی و مواد مغذی منجر شود.

● نشانه‌های پنهان و آشکار سوء‌تغذیه در کودک

در پی سوء‌تغذیه، ابتدا کودک دچار کمبود وزن می‌شود، ولی با گذشت زمان مراحل رشد قدی او هم دچار مشکل شده که به آن سوء‌تغذیه مزمن گفته می‌شود و چنانچه وزن کاهش یابد و افزایش قد متوقف شود، سوءتغذیه حاد و مزمن اتفاق می‌افتد.

به گفته دکتر سیاری، وقتی کودک مبتلا به حساسیت غذایی است برخی موارد آلرژی‌زای غذایی، او را با بی‌اشتهایی و سیری زودهنگام مواجه می‌کند و همین امر سبب کاهش دریافت انرژی در کودک می‌شود.

این متخصص گوارش کودکان تاکید می‌کند: در کودکانی که دچار حساسیت‌های غذایی هستند با ارزیابی تغذیه‌ای و توصیه‌های تغییر رژیم غذایی باید از دریافت و توزیع مناسب کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها اطمینان حاصل کرد.

به بیان دیگر، بسیاری از منابع خوب پروتئین شامل شیر، تخم‌مرغ، سویا، ماهی، بادام‌زمینی و بادام‌درختی از مواد غذایی حساسیت‌زای شایع است. زمانی که این منابع پروتئینی باکیفیت از رژیم غذایی حذف می‌شود، باید رژیم غذایی بدقت برنامه‌ریزی شود. جالب است بدانید مواردی از کوتاهی قد به دنبال حذف پروتئین، بدون جایگزینی غذایی مناسب دیده شده است.

● کودکان دچار آلرژی و فقر ویتامینی

به گفته متخصصان کودک، رشد کودکان بهترین شاخص دریافت کافی پروتئین و انرژی است. وزن، حساس‌ترین اندازه‌گیری برای دریافت کافی انرژی است و زودتر و بیشتر از قد، تحت تأثیر کمبود انرژی قرار می‌گیرد، اما کمبود پروتئین رژیم غذایی بر قد تأثیر می‌گذارد. پس نه‌تنها بررسی روند رشد کودک روی منحنی رشد حائز اهمیت است، بلکه باید توجه داشت کودکان دچار آلرژی غذایی بیشتر در معرض خطر اختلال رشد هستند.

دکتر سیاری نیز معتقد است: رژیم‌های غذایی جزو ضرور‌ت‌های کنترلی برای کودکان دچار آلرژی غذایی است، اما این رژیم‌ها باید حتما تحت نظارت دقیق انجام شود تا از تأمین تغذیه کافی برای کودک اطمینان حاصل شود، چراکه کمبود تغذیه‌ بر رشد و تکامل کودکان بشدت تأثیر می‌گذارد. به گونه‌ای که کمبود ویتامین و مواد معدنی و تأخیر رشد از عوارض این رژیم‌هاست.

این متخصص اضافه می‌کند: شیر گاو، تخم‌مرغ، گندم، سویا و بادام‌زمینی مواد غذایی حساسیت‌زا در اوایل کودکی است، اما نکته مهم آن است که کودکان مبتلا به آلرژی به پروتئین شیر گاو درمعرض خطر کمبود ویتامین D و کلسیم هستند، زیرا شیر منبع اصلی چربی، پروتئین، کلسیم و ویتامین D، ویتامین‌های B۱۲، A و فسفر را تأمین می‌کند. پس ضروری است تامین این ویتامین‌ها از روش‌های دیگر یعنی مصرف مکمل‌ها یا سایر مواد غذایی صورت بگیرد یا در مورد حساسیت به گندم باید دانست ۲۰ درصد کودکانی که به گندم آلرژی دارند به سایر غلات نیز حساسیت نشان می‌دهند. بنابراین، جایگزینی این محصولات باید برمبنای تحمل بیمار صورت بگیرد تا نیازهای غذایی ناشی از مصرف غلات نیز برای کودک تامین شود.

● جایگزینی تخم‌مرغ

به گفته دکتر سیاری، تخم‌مرغ دارای پروتئین، ویتامین B۱۲ و سایر مواد مغذی است که بسیاری از غذاها از جمله شیر، سویا، گوشت، ماهی و طیور نیز می‌تواند این مواد مغذی و ویتامین‌ها را تامین کند. بنابراین، پرهیز از آن در کودکانی که به تخم‌مرغ حساسیت دارند، تأثیر منفی در دریافت تغذیه‌ای ندارد.

این متخصص به حساسیت به سویا به عنوان یکی از موارد شایع در کودکان اشاره می‌ کند و می‌گوید: سویا حاوی پروتئین، تیامین، اسید فولیک، کلسیم، فسفر، منیزیم، آهن و روی است. با توجه به این‌که مقدار آن در رژیم غذایی کم است، حذف آن بجز مواردی از قبیل آلرژی همزمان به شیر براحتی قابل جایگزینی است. بادام‌زمینی، بادام‌درختی و ماهی نیز ـ که از شایع‌ترین مواد غذایی حساسیت‌زاست‌ـ به مقدار زیاد در رژیم غذایی کودکان و حتی بزرگسالان مصرف نمی‌شود.

● آموزش والدین

متخصصان تاکید می‌کنند بروز علائم حساسیت‌های غذایی در کودکی ممکن است پیش‌درآمد بروز بیماری‌های تنفسی و بخصوص آسم در بزرگسالی باشد. پس آموزش والدین برای توجه به نشانه‌های حساسیت‌های غذایی، تاثیرشان در بروز اختلال رشد در کودکان و جایگزین‌کردن مواد غذایی تحت نظر متخصص بسیار ضروری است. بر این اساس، حتی به مادرانی که کودک شیرخوار دارند توصیه می‌شود مصرف مواد آلرژن را به حداقل برسانند، چراکه کاهش مصرف آلرژن‌ها توسط مادر بی‌شک به بهبود نشانه‌های مزمن و خفیف حساسیت‌های غذایی در کودکان منجر می‌شود.

پونه شیرازی