خراسان رضوی کانون شیفتگان اهل بیت ع

نوروز گام به گام نزدیکتر می شود وقتی پنجره اتاقت را باز می کنی, نسیم دلنواز بهار را با همه وجودت احساس می کنی, سبزه های نورسته حاشیه جاده و قامت وارسته درختان کنار آبادی همه نشان از رسیدن نوروز دارد

‌نوروز گام به گام نزدیکتر می‌شود. وقتی پنجره اتاقت را باز می‌کنی، نسیم دلنواز بهار را با همه وجودت احساس می‌کنی، سبزه‌های نورسته حاشیه جاده و قامت وارسته درختان کنار آبادی همه نشان از رسیدن نوروز دارد.

خراسان رضوی دیار پرقدمت مام وطن و سرزمین زایش تمدن‌ها و رویش فرهنگ‌ها و آداب و رسوم ایران است. در شهرها و روستاهای این خطه گویش‌ها و روش‌ها و سنت‌های متنوع از سرشار بودن و غنای فرهنگی حکایت دارد.

خراسان رضوی در گذر زمان همواره ستاره‌ای درخشان در سپهر ایران زمین بوده است. تاریخ به مشاهیر و بزرگان آن بالیده است و قرن‌ها در پی هم جوشش و کوشش مردان و زنان آن را ستوده‌اند. خراسان رضوی گنجینه‌ای از همه داشته‌های سرزمین پارسی است و نمادی از بضاعت‌های گرانسنگ که افتخار و تحسین را به همراه دارد. این استان از ۱۳۰۰ سال پیش که ذریه آخرین پیامبر خدا و هشتمین امام معصوم حضرت امام رضا(ع) را میزبانی کرد، ارج و قرب مضاعفی یافته و به قطب توجه ارادتمندان اهل‌بیت(ع) تبدیل شده است. نوروز هر سال فرصت مغتنمی است تا میلیون‌ها عاشق سیاحت و زیارت جاده‌های منتهی به این استان و به‌ویژه شهر نام‌آشنای مشهد را بپیمایند و روزهایی را به پالایش روح، استراحت جسم و بهره‌مندی از زیبایی‌های طبیعت بپردازند.

گرچه مشهد، مشهورترین عبارت در صنعت ایرانگردی ایران است، اما خراسان رضوی به مدد کسوتی که در تاریخ دارد، مهد پرورش بزرگان قابل تکریم زیادی است که هریک در قطعه‌ای از این تربت پاک خفته‌اند. از دهه‌های پیش که روند حضور مسافران به مشهد و دیگر شهرهای استان شتاب بیشتری گرفته است. ستاد تسهیلات زائران در مرکز و دیگر شهرهای خراسان رضوی پایه‌گذاری و مسئولیت ارائه خدمت به مسافران و تازه‌واردان را برعهده دارد. این ستاد امسال برای پذیرایی مناسب از ۵ میلیون گردشگر در شهرهای مختلف استان آماده شده است.

در مشهد آنچه در حوزه کاری این ستاد قرار می‌گیرد، تأمین مواد غذایی مورد نیاز و نظارت بر قیمت و کیفیت آن، برنامه‌ریزی برای اسکان و توجه به امنیت و بهداشت، آماده‌سازی فضای بهداشتی و درمانی و کنترل و نظارت خدمات این مجموعه‌ها است که با آماده شدن بیش از ۲۵۰ واحد هتل و هتل آپارتمان، بیش از ۱۵۰۰ واحد مسکونی و صدها مسجد و مدرسه و همچنین اختصاص سهمیه مناسب آرد و مواد پروتئینی از هم‌اکنون این نیت محقق و شرایط برای گذران روزهایی خوب در این شهر زیارتی فراهم شده است.

● موقعیت جغرافیایی

استان خراسان رضوی در شمال شرق ایران واقع است و چهارمین استان وسیع کشور است. این استان با ۱۲۷هزار و ۶۰۰ کیلومتر مربع مساحت، ۷/۷درصد از مساحت ایران را شامل می‌شود. خراسان رضوی ۵میلیون و ۲۰۰هزار نفر جمعیت دارد و با کشورهای ترکمنستان و افغانستان دارای مرز مشترک است. در بخش شمالی خراسان رضوی، قسمت قابل‌توجهی از دو رشته‌کوه کپه‌داغ هزارمسجد و آلاداغ و بینالود قرار گرفته است.

رشته‌کوه‌های هزارمسجد با حدود ۳۰۴۰متر ارتفاع از جهت شمال غرب به جنوب شرق امتداد یافته است و ارتفاع آن در اطراف سرخس کاهش می‌یابد. رشته کوه‌های بینالود در امتداد البرز شرقی قرار گرفته است و بلندترین قله این رشته‌کوه (بام خراسان) بیش از ۳۲۰۰متر ارتفاع دارد. بیشتر دشت‌ها و سرزمین‌های هموار این استان بر اثر فرسایش شکل گرفته‌اند. دشت مشهد با طول تقریبی ۱۴۰ و عرض ۲۰کیلومتر یکی از وسیع‌ترین دشت‌های خراسان رضوی است. این پهنه وسیع که بین ارتفاعات هزارمسجد و بینالود محصور شده بر اثر حرکات چند گسل موازی شکل گرفته است.

● آب و هوا

اگر به نواحی مختلف خراسان رضوی سفر کنیم، با چشم‌اندازهای متفاوتی که نشان‌دهنده تنوع آب و هوایی در سطح استان است، مواجه می‌شویم. استان خراسان رضوی از مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور به‌شمار می‌رود، اما تحت‌تأثیر عوامل جغرافیایی مختلف از تنوع اقلیمی برخوردار است.

نواحی مرتفع زمستان‌های سرد و تابستان معتدل و نواحی کم‌ارتفاع زمستان‌های نسبتاً سرد و تابستان‌های گرم و خشک دارند.

بادهای ۱۲۰روزه نیز که در بعضی نواحی با گردوغبار همراه است بر تغییرات جوی مناطقی از استان تأثیر می‌گذارند و باعث افزایش دما و خشکی هوا می‌شوند.

بیشتر رودهای دائمی در خراسان رضوی از کوه‌های شمالی و شمال غرب سرچشمه می‌گیرند. رودهای مهم استان عبارتند از: اترک، که مهمترین رود در شمال غرب استان است، کشف‌رود یکی دیگر از رودهای مهم استان است که از کوه‌های هزارمسجد سرچشمه گرفته و در شمال شرق استان و دشت مشهد جاری است.

خراسان رضوی دارای ۲۰ شهرستان، ۶۲بخش، ۶۵شهر و ۱۵۸ دهستان است. این استان از نظر تولید محصولات کشاورزی در رتبه دوم قرار دارد و از نظر صنعت دارای جایگاه مناسبی در سطح کشور است. درآمد مردم این سامان در شهرهای کوچک از طریق کشاورزی و در مشهد وابسته به حضور ایرانگردان است. سالانه ۲۵ میلیون زائر به مشهد سفر می‌کنند، این فرصت شرایطی پدید آورده است تا ۷۰درصد اشتغال مرکز استان را پوشش دهد، سالانه ۲۵۰ میلیارد تومان توسط زائران داخلی و خارجی در هتل‌ها، مراکز خرید و رستوران‌های مشهد خرج می‌شود که این درآمد زمینه‌ساز رونق در بازار دادوستد و توسعه روز‌افزون صنعت هتلداری در مشهد است.

● کتاب تاریخ

به اعتقاد باستان‌شناسان و براساس یافته‌های موجود عمر خراسان در صحنه تاریخ بشر به هزاران سال می‌رسد. از این رو استان در زمره کهن‌ترین مراکز تمدن پیش از تاریخ قرار دارد. این سرزمین در عصر اشکانیان و ساسانیان یکی از چهار ولایت بزرگ ایران‌زمین به شمار می‌رفت. این تقسیمات در دوران اسلامی نیز حفظ شد و به همین دلیل علاوه بر مشهد که آوازه آن از مرزها فراتر رفته است، بسیاری از شهرهای دیگر استان نیز مناطق خوشنام در نزد اهل ذوق و سیاحت هستند.

نیشابور در هزاره سوم پیش از میلاد از وجهه فرهنگی و تجاری قابل‌توجهی برخوردار بود. سبزوار شهر مقاوم سربداران، گناباد سرزمین قنات‌های همیشه جاری، کلات محل فرود سیاوش در نقل فردوسی، تربت‌حیدریه شهر قطب‌الدین حیدر، تایباد، درگز، فریمان، کاشمر و بردسکن و قوچان هریک ورق‌های طلایی از کتاب تاریخ ایران هستند که با جاذبه‌های خود همچنان نور می‌پاشند.

● نقاط دیدنی

در خراسان رضوی که از روزگاران قدیم مهد و خاستگاه مردان بزرگ و فرزانه بوده است، برای اهل ادب و شعر و سیر در معنویت نقاط دیدنی فراوان است.

در مشهد آنجا که نگین ایران اسلامی،‌ حرم مطهر رضوی قرار دارد، علاوه بر بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) و صحن و سرای ملکوتی آن، وجود مشایخ و امامزادگانی مثل یاسر و ناصر، خواجه اباصلت، خواجه ربیع، آرامگاه سخن‌سرای نامی و خالق شاهنامه فردوسی توسی نقطه توقف مطلوبی محسوس می‌شود.

در نیشابور وجود عطار و خیام و کمال‌الملک، در سبزوار مقبره حاج ملا هادی سبزواری از مقصدهای دلچسبی است که می‌تواند ساعات سفر را خاطره‌انگیزتر کند.

به گفته محمد ضرابی مدیرکل روابط آستان قدس رضوی برای بهره‌گیری مناسب زائران از حال و هوای حرم مطهر رضوی، امسال تدارک ویژه‌ای در این مجموعه دیده شده است.

وی می‌گوید: تمامی خادمان، فراشان، کفشداران در روزهای نوروز برای خدمت‌رسانی به زوار آماده هستند و همه صحن‌ها و رواق‌ها بر روی ارادتمندان گشوده است.

ضرابی ارائه غذای متبرک به زائران که از طریق مراجعه به مراکز اقامتی صورت می‌گیرد و فراهم کردن امکانات فرهنگی برای اوقات فراغت زائران را از دیگر برنامه‌های پیش‌بینی شده آستان قدس رضوی در ایام نوروز ذکر کرد و گفت: آستان قدس توان خود را به طور کامل به کار گرفته است تا زائران حرم علی‌بن موسی‌الرضا(ع) با خاطره‌ای دلپذیر مشهد را ترک کنند.

● مناطق تفریحی

خراسان رضوی در طبیعت خود لبریز از نقاط تفریحی است. در مشهد، طرقبه معروف‌ترین و کوهسنگی قدیمی‌ترین منطقه تفریحی شهر است. طرقبه در ۱۸کیلومتری جنوب غرب مشهد قرار گرفته است. باغ‌های فراوان با میوه‌های متنوع و چشمه‌سارهای زیبا و رودخانه‌های خروشان از جاذبه‌های طرقبه است.

صفی طولانی از رستوران‌های عرضه‌کننده غذا نیز در این شهر وجود دارد که باعث حضور بیشتر زائران می‌شود. در مسیر طرقبه، شاندیز به عنوان گردشگاهی مهم و پر از صنایع‌دستی خودنمایی می‌کند. این منطقه قطب صنایع چرم و پوست کشور است. هرچند اشیای چوبی آن هم مشتریان فراوانی دارد.

روستاهای ازغد، ارچنگ، خادر، ابرده و زشک در این ناحیه پوشیده از درخت و سرسبز است.

وکیل‌آباد که بزرگترین باغ ایران است در جاده منتهی به طرقبه قرار دارد. باغ‌وحش متنوع این تفرجگاه، شهربازی کوهستان پارک زنجیره دیدنی‌های غرب مشهد را تکمیل می‌کنند.

جاغرق در ۲۱کیلومتری جنوب غرب مشهد، عنبران، طرقدر، کردینه، تغاره با آبشارهای زیبا و فضای بهشتی و مفرح، نغندر طبیعت دیدنی و کنگ، عنبران، حصار و اخلمد از دیگر تفریحگاه‌های مشهد است که هر روز هزاران نفر را به سوی خود جذب می‌کند.

اگر مسافری قصد تجدید دیدار با فرزانه توس را داشته باشد، حرکت در مسیر جاده مشهد ـ قوچان او را به مقصد می‌رساند. هر سال حدود یک میلیون و ۵۰۰هزار نفر از آرامگاه فردوسی دیدن می‌کنند.

در خارج از مشهد، باغرود، درود و خرو در نیشابور، ارزنه تایباد، دره چلمیر درگز، شارک قوچان، کوهسرخ کاشمر، لابین‌کلات، گرماب رشتخوار، چشمه سبز چناران، شاهان گرماب فریمان و رود معجن تربت‌حیدریه نیز از جاهایی است که دیدن آن خالی از لطف نیست.

زیبایی‌های طبیعی خراسان رضوی، تابلویی سحرآمیز از آفرینش‌های خارق‌العاده خداوندی است که چشم و دل را یکجا صفا می‌بخشد.

● سوغات

خراسان رضوی و به‌ویژه مشهد، از کانون‌های سوغات ایران است. ۱۰۰هزار واحد صنفی در بازارها و پاساژهای متعدد این شهر سوغات استان را به زائران علاقه‌مند عرضه می‌کنند.

▪ عطر، از قدیمی‌ترین سوغات مشهد است. مغازه‌های عطرفروشی در همه خیابان‌های اطراف حرم پراکنده‌اند، اما بیشتر آنان در بزرگترین بازار نزدیک حرم یعنی «بازار رضا» مستقر هستند. بازار عطاران مشهد در تمامی فصول گرم است و بوی خوش و شمیم نیکو در سراسر بازار پیچیده است.

در این بازارها عطرها فله هستند و اندازه آن به خواست مشتری تعیین و در شیشه ریخته می‌شود.

عطرهای شب‌بو، رز، گل محمدی، گل یخ و گل یاس از آن جمله‌اند. در بازار مشهد عطرهای خارجی و عطرهای بی‌کیفیت هم عرضه می‌شود، لذا لازم است دقت کافی در تعیین محل خرید به عمل آید تا عطرهای «دم‌بست» نصیب زائران نشود.

نبات مشهد نیز از سوغات‌های معروف این شهر است. نبات شاخه و کاسه که از نظر شکلی در دو نوع متفاوت هستند به شکل‌های سفید و زعفرانی عرضه می‌شود.

سجاده، جانماز، مهر و تسبیح به دلیل پیوندش با عبادت، از پرطرفدارترین سوغات مشهد است. انواع جانماز و سجاده در رنگ‌ها و طرح‌های مختلف در مشهد عرضه می‌شود.

اما حقیقت آن است که زرشک و زعفران اصلی‌ترین سوغات مشهد است. خراسان رضوی مرکز تولید اصلی زعفران در جهان و کانون مرغوبترین زعفران در همه دنیا است. هرچند بخش زیادی از زعفران خراسان رضوی به اروپا صادر می‌شود و ارزآوری دارد، اما بازار مشهد نیز به علت کشش اقتصادی از مکان‌های فروش زعفران است. هر سال ۱۷۰تن زعفران در استان تولید می‌شود که بخشی از آن در بسته‌بندی‌های متنوع دراختیار زائران حرم امام رضا(ع) قرار می‌گیرد. زرشک نیز محصول نواحی جنوبی استان است و همپای زعفران مشتری دارد.

در خراسان رضوی انگشترسازی، پوستین‌دوزی، حکاکی روی سنگ، سفالکاری، فیروزه‌تراشی، ابریشم‌بافی و گلیم‌بافی نیز وجود دارد که در سطح شهرهای قوچان، گناباد، نیشابور پراکنده‌اند و مخاطبان خاص خود را دارند.

● نوروز در خراسان رضوی

در این استان همه به آداب و رسوم نوروز پایبند و علاقه‌مند هستند و در اجرای سنت‌های باستانی این عید ملی سخت می‌کوشند. برای این ایام مردم استان تدارک ویژه‌ای می‌بینند که صله‌رحم شاخص‌ترین و نظافت منزل و تهیه لباس نو متداول‌ترین آنها است.

در خراسان رضوی مثل همه ایران هفت‌سین و سیزده‌بدر جایگاه خاصی دارد و مردم با توجه به تعطیلات این روزها به آشتی و رفاقت و همدلی رو می‌آورند.

مشهد ـ محمد ابراهیمی فاروجی (خبرنگار اطلاعات)