کاپیتالیسم و مالکیت خصوصی سرمایه

سرمایه داری یا کاپیتالیسم Capitalism ، نظام اقتصادی ای است که با انقلاب صنعتی نخست در اروپای غربی و آمریکا پدید آمد و سپس به کشورهای غیر غربی نیز راه یافته و در آنها رشد کرده است.
در این …

سرمایه داری یا کاپیتالیسم Capitalism ، نظام اقتصادی ای است که با انقلاب صنعتی نخست در اروپای غربی و آمریکا پدید آمد و سپس به کشورهای غیر غربی نیز راه یافته و در آنها رشد کرده است.

در این نظام، از نظر ابزارهای تولید، وسایل مکانیکی (ماشین)- به جای نیروی کار انسان و حیوان در شیوه های ساده تر تولید- نقش درجه اول دارد و بخش عمدهای از نظام زندگی اجتماعی برگرد ضروریات تولید صنعتی سامان می یابد؛ و از نظر حقوقی بخش عمده فعالیت اقتصادی- بویژه مالکیت و سرمایه گذاری برای تولید کالا- در دست افراد و موسسه های خصوصی (غیر دولتی است) که از راه رقابت اقتصادی در جهت کسب سود رهبری می شوند. عنوان کاپیتالیسم را بیشتر سوسیالیست ها و بخصوص مارکسیست ها رواج دادند و مراد آنها از آن سیستمی است که در آن مالکیت خصوصی سرمایه تعیین کننده چهره اقتصادی و سیاسی آن و همچنین پدید آورنده نوعی نظم اجتماعی خاص است که در آن طبقه حاکم، که سرمایه داری یا بورژوازی نامیده می شود، از نیروی تولیدی جامعه به سود خود بهره گیری می کند. این سود از راه کمتر پرداختن به کارگران به دست

می آید، یعنی کمتر از مبلغی که، به نظر سوسیالیست ها تمام ارزش تولید کارگران است؛ اما مبلغی که پرداخت می شود برابر است با ارزش نیروی کار کارگر در شرایط مالکیت خصوصی، ابزار های تولید و بازار کار. اما، اقتصاد دانان غیر مارکسیست، سرمایه داری را سیستمی می دانند که در آن تولید میان عوامل تولید (کار، زمین، سرمایه) بر حسب تولیگری نهایی آنها توزیع می شود و در نتیجه، نظامی است عادلانه.

این نظریه، مالکیت خصوصی وسایل تولید را مشروع و منبع تولید می داند، برخلاف مارکسیست ها که کار را تنها منبع ارزش می شمارند؛ و در نتیجه، سود سرمایه را برداشت نامشروع از تولید، به زیان جامعه و به نفع طبقهسرمایه دار می دانند؛ سرمایه داری، چنان که از کاربرد کلمه بر می آید، اغلب به معنای نظامی است که در آن مالکان سرمایه های بزرگ وجود دارند و واحدهای بزرگ تولیدی و سرمایه ای (مانند بانک ها) به آنان تعلق دارد. بنا بر این، جامعه ای را که در آن عمدهصنایع در دست تولید کنندگان کوچک باشد- که مارکس آنان را خرده بورژوازی می نامد و از بورژوازی جدا می کند- به دشواری می توان “سرمایه داری” نامید. سرمایه داری، به عنوان ایدئولوژی، پشتیبان نا برابری های درآمد و ثروت است، و این نا برابری را ناشی از مقدار کمی می داند که افراد با صرف انرژی و منابع خود (کار، زمین، سرمایه) به جریان تولید می کنند و به همان نسبت از آن بهرهمند می شوند. سرمایهداری، هوادار لیبرالیسم اقتصادی است و بازار آزاد اقتصادی را که در آن همهتولید کنندگان و مصرف کنندگان آزادانه و با امکان انتخاب با هم روبرو شوند، شرط لازم نمایان شدن توانمندی های تولیدی تولیدی و پیشرفت اقتصادی می داند. دوران های تکامل سرمایه داری را اغلب به سه بخش کرده اند: رشد سرمایه داری با رشد بازرگانی آغاز می شود که در آن سرمایه داران بزرگ بر جریان داد و ستد مسلط می شوند.

محمد قربانی گلشن آبادی