پته‌دوزی، نماد صبر بانوان کرمانی

پته از جمله هنرهای دستی اصیل و اختصاصی مردم کرمان است که ریشه در تاریخ و گذشته فرهنگی آنها داشته و به راحتی نمی‌توان از ویژگی‌های آن گذشت. زنان هنرمند کرمانی با نخ‌های رنگارنگ …

پته از جمله هنرهای دستی اصیل و اختصاصی مردم کرمان است که ریشه در تاریخ و گذشته فرهنگی آنها داشته و به راحتی نمی‌توان از ویژگی‌های آن گذشت. زنان هنرمند کرمانی با نخ‌های رنگارنگ روی پارچه مخصوصی که به آن عریض می‌گویند و نوعی شال به شمار می‌رود، نقش‌های بسیار زیبا و چشم‌نواز می‌دوزند که هر هنرشناسی را به وجد می‌آورد.

پته تصویری از صبوری و حوصله زنان کرمانی است، زیرا روزها طول می‌کشد تا آنها با سرپنجه هنر آفرین خود، تارهای رنگین را بر پود شال نشانده و نگارستانی از بته جقه، شاخ و برگ، پرنده و تصویرهای بدیع دیگر را جان بخشند. پته کرمان از جمله صنایع دستی ارزشمندی است که همواره به عنوان ارزشمندترین سوغات و هنر دستی کرمان محسوب می‌شده است. قدیمی‌ترین، ارزشمندترین و زیباترین نوع پته حاصل تلاش قریب ۴۰ دختر کرمانی در طول ۴ سال است. این پته که بیش از یک قرن از عمر آن می‌گذرد، در گذشته پوشش مقبره شاه نعمت‌‌الله ولی، شاعر و عارف نامدار کرمانی بود که به دلیل ارزش هنری بالای آن به موزه انتقال یافت تا از آن مراقبت بیشتری صورت گیرد. نقش‌های درختی،بته جقه‌ای،سروی،طاووسی،بازوبندی،نقوش حیوانات و پرندگان و پیچک ترنج از معروف‌ترین نقوشی است که در دوخت پته استفاده می‌شود.

این هنر دستی نفیس انواع گوناگونی دارد: نوع بقچه‌ای برای قراردادن لباس و جهیزیه عروس، سوزنی برای زیرانداز در حمام، بقچه مربع به عنوان جانماز، چارتیکه و مستطیل آن به عنوان پرده و نوع بزرگتر آن به عنوان رولحافی استفاده می‌شود.

روش دوخت پته

زنان هنرمند کرمانی برای دوخت پته ابتدا عریض را به ابعاد لازم بریده و آن را به‌دست طراح می‌سپارند. در مرحله طراحی، ابتدا طرح روی کاغذ کالک ترسیم می‌شود. پس از آن خطوط طرح را متناسب با سوزن سوراخ کرده و روی عریض مورد نظر منطبق می‌سازند و روی آن را متناسب با روشن و تیره بودن رنگ آن، پودر گچ یا خاکه زغال می‌ریزند که این عمل را «گرته‌زنی» می‌‌نامند. سپس نقاطی که بوسیله گچ یا خاکه زغال مشخص شده را با قلم و مرکب روی پارچه مشخص می‌سازند. پس از طراحی، انتخاب نخ و رنگ مطرح است. رنگ‌های روشن ظرف سال‌های اخیر به پته دوزی راه یافته و رنگ‌های اصیل اغلب تیره است. از آنجا که طرح‌های پته نه شلوغ است و نه هندسی، رنگ‌های روشن چندان جذابیتی به محصول نمی‌دهد و تیره بودن رنگ‌ها ارتباط نقوش را منطقی‌تر و قابل قبول‌تر می‌سازد.پس از انتخاب و تهیه نخ، پته دوز ابتدا جای خطوط اصلی را سوزن می‌زند.این مرحله به دلیل آن که نقوش به طور خطی دوخته می‌شود، به مرحله ساق‌دوزی معروف است. سپس داخل نقوش و متن با اسلوب خاصی سوزن‌دوزی و پر می‌شود که این قسمت را به اصطلاح «آب دوزی» یا «متن‌دوزی» می‌گویند.پس از اتمام دوخت، پته را شسته و با کمک دستگاه مخصوصی به نام نورد اتو زده و آماده فروش می‌کنند.