پایان زندگی در سالروز مرگ آرزو

ایویچ در ۷۷ سالگی درگذشت

● ایویچ مردی که به تیمش وفادار بود

بیژن ذوالفقارنسب (دستیار اسبق ایویچ): به اعتقاد من ایویچ یکی از مربیان صاحب نام و صاحب سبک اروپایی بود که در یک مقطع زمانی برای هدایت تیم ملی که به جام جهانی راه پیدا کرده بود به ایران آمد. ایشان یک مربی بسیار منظم، برنامه‌مدار و جدی در کارش بود که تیمش را از تمامی زوایا، تحت کنترل خودش قرار می‌داد. او در مدت‌زمانی که در ایران بود، یک شناخت فوق‌العاده و خوبی نسبت به فوتبال ایران و وضعیت اخلاقی بازیکنان و جامعه ما پیدا کرده بود. ایشان در آخرین مرحله اردوها در اروپا شاید روزی ۱۸ ساعت کار و تلاش فکری فیزیکی برای موفقیت تیم انجام می‌داد اما در یک بازی دوستانه مقابل رم با یک شکست باورنکردنی ناخواسته از تیم ملی ایران جدا (اخراج) شد. من فکر می‌کنم جدا شدن از ایران و حضور پیدا نکردن در جام جهانی یک تجربه تلخ برای او بود که در عرصه بین‌المللی فرصت جبران آن را پیدا نکرد. وی بسیار به تیمش اعتقاد داشت. شدیدا روی کار روانی و کار فیزیکی تاکید داشت و مساله فنی نسبت به این دو فاکتور در درجه سوم قرار می‌گرفت. او آنقدر به تیمش اعتقاد داشت که در آخرین بازی‌ای که همراه ایران بود بعد از آن باخت فاحش در رختکن گفت: «بگذاریم حریفان‌مان فکر کنند ما یک تیم ضعیف‌ایم. این نتیجه به نفع ما می‌شود.» ایویچ مردی بود که به آینده و تلاش اعتقاد داشت و من به شخصه کسی را ندیده بودم که تا به این حد مصمم و به تیمش وفادار باشد. به هر صورت درگذشت این مرد بزرگ برای همه ایرانی‌ها که او را از نزدیک می‌شناختند، باعث تاسف و تالم است.

چهارم تیر ۱۳۷۷ ایران با شکست صفر- ۲ در برابر آلمان به کار خود در جام‌جهانی فرانسه پایان داد. در آن روز اگر ایران کمی جاه‌طلب بود، می‌توانست ژرمن‌های پیر را شکست دهد و برای اولین بار راهی مرحله دوم جام‌جهانی شود، اما تیم جلال طالبی شهامت این کار را نداشت و بعد از بازی در مون‌پلیه چمدان‌هایش را بست و به خانه بازگشت. این شکست نه تنها پایانی بود بر رویای ایرانی‌ها بلکه حسرتی هم بود برای یک پیرمرد کروات. تومیسلاو ایویچ ماه‌ها برای بازی چهارم تیر مقابل آلمان نقشه کشیده بود و قصد داشت در آن روز صعود ایران به دور بعدی را جشن بگیرد، اما اتفاقات عجیب فوتبال ایران باعث شد تا در زمان برگزاری جام‌جهانی اثری از تئوریسین بزرگ فوتبال شرق اروپا روی نیمکت ایران نباشد. بعد از جام‌جهانی تمامی ستاره‌های تیم ملی ایران اعتراف کردند اگر آن روز ایویچ روی نیمکت ایران می‌نشست سرنوشت دیگری برای ایران رقم می‌خورد. ۱۳ سال بعد در چهارم تیر ۱۳۹۰ باز هم نام ایویچ در رسانه‌های ایرانی خودنمایی کرد؛ سرمربی اسبق تیم ملی ایران در ۲۴ ژوئن ۲۰۱۱ (سوم تیر ۱۳۹۰) در ۷۷ سالگی درگذشت.

ایویچ تنها یک مربی شناخته‌شده برای ایران نیست بلکه سوابق او نشان می‌دهد که او یکی از مربیان مطرح عصر خودش بود. ایویچ از سال ۱۹۶۷ مربیگری را شروع کرد و در طول ۳۷ سال مربیگری، در ۱۴ کشور مختلف به فعالیت پرداخت. او در شش کشور (یوگسلاوی، هلند، بلغارستان، یونان، پرتغال و فرانسه) به قهرمانی دست پیدا کرد و در این زمینه یک رکورد منحصر‌به‌فرد از خودش به جا گذاشت. ایویچ در طول دوران فعالیتش روی نیمکت تیم‌های ملی یوگسلاوی، کرواسی، امارات و ایران نشست و در باشگاه‌های مختلف مربیگری کرد. هایدوک اشپیلت، دینامو زاگرب کرواسی، آژاکس هلند، اندرلشت و استاندارد لیژ بلژیک، گالاتاسرای و فنرباغچه ترکیه، اویلینو ایتالیا، پاناتینایکوس یونان، پورتو و بنفیکا پرتغال، مارسی و پاریسن ژرمن فرانسه، اتلتیکو مادرید اسپانیا و الوصل امارات از جمله تیم‌های ایویچ بودند. او در این باشگاه‌ها هشت بار قهرمان لیگ شد و شش بار جام حذفی را فتح کرد.

● سقوط در رم

سوابق تومیسلاو ایویچ نشان می‌دهد زمانی که او برای هدایت تیم ملی ایران در جام‌جهانی ۱۹۹۸ پا به ایران گذاشت یک مربی سرشناس در فوتبال جهان به شمار می‌رفت و استخدام او یک موفقیت بزرگ برای فدراسیون محسن صفایی‌فراهانی محسوب می‌شد. تیم ملی در مسیر پر فراز و نشیب‌اش به سمت جام‌جهانی فرانسه پس از برکناری محمد مایلی‌کهن با والدیر ویرای برزیلی موفق شد به طور معجزه‌آسایی به جام‌جهانی صعود کند. با اینکه صعود به جام‌جهانی باعث شده بود ویرا تبدیل به یک مربی محبوب در ایران شود، اما صفایی‌فراهانی پس از رسیدن به ریاست فدراسیون فوتبال در اولین گام ایویچ را جانشین ویرا کرد. این مربی بزرگ در چند ماه حضورش در ایران سعی داشت نحوه بازی تیم ملی ایران را اصلاح کند. او می‌دانست ایراد اصلی تیم ملی ایران ضعف دفاعی است و هدف اصلی خود را بهبود ساختار دفاعی ایران قرار داد. ایویچ برای این کار سیستم تیم ملی را از ۲-۵-۳ به ۲-۴-۴ تغییر داد و دو بازیکن باتجربه به نام‌های جواد زرینچه و نادر محمدخانی را به تیم ملی دعوت کرد. نتایج در بازی‌های دوستانه چندان رضایت مردم را فراهم نکرد. با این حال ایویچ به فکر خلق یک شگفتی در جام‌جهانی بود. تیم ملی مانند یک باشگاه در اختیار ایویچ قرار گرفت. بعد از چندین بازی تدارکاتی در هنگ‌کنک، ایران و فرانسه یک دوره بدنسازی سنگین در بروجرد برگزار شد.

در همان روزها خیلی‌ها از سیستم بازی تیم ملی و نفرات دعوتی تیم ملی انتقاد می‌کردند و ایویچ هرگز تبدیل به یک مربی محبوب در ایران نشد. در آستانه جام‌جهانی در حالی که تیم ملی ایران آخرین اردوی خود را در ایتالیا برگزار می‌کرد، برای تیم ملی دو بازی دوستانه در نظر گرفته شده بود؛ ابتدا در برابر رم و سپس اینتر. البته این دو تیم ملی‌پوشان‌شان را در اختیار نداشتند و به نظر نمی‌رسید با تمام قوا برابر ایران صف‌آرایی کنند. با این وجود، ایران به صورت ناباورانه یک بر ۷ مغلوب رم شد. این نتیجه باورنکردنی بود، اما اتفاق عجیب‌تر بعد این بازی رخ داد؛ زمانی که در فاصله چند روز مانده به شروع جام‌جهانی ایویچ برکنار شد و جلال طالبی جای او را گرفت. ایران با طالبی اینتر را ۴ بر یک برد و بعد مقابل کرواسی قرار گرفت. صحنه جالب آن دیدار زمانی به تصویر کشیده شد که تلویزیون کرواسی، ایویچ را در گوشه‌ای از ورزشگاه در حال تماشای بازی ایران نشان داد. پیرمرد کروات با شوق و حسرت در حال تماشای نمایش تحسین‌برانگیز تیمی بود که آن را برای تاریخ‌سازی در جام‌جهانی آماده کرده بود. تیم ملی بدون ایویچ به فرانسه رفت و آمریکا را شکست داد تا همه با موفقیت از عمکلرد ایران در جام‌جهانی در آن روزها یاد کنند. افسوس‌ها از مدتی بعد شروع شد.

تمامی بازیکنان حاضر در آن تیم هنوز هم تاکید می‌کنند که بازی‌های خوب ایران در فرانسه نتیجه تمرین‌های ایویچ و شناخت این مربی از سه حریف تیم ملی بود. خیلی‌ها هنوز هم می‌گویند اگر ایویچ بود تیم ملی در جام‌جهانی ۱۹۹۸ نتایج بهتری می‌گرفت. در این میان بازی با رم هنوز هم یک راز بزرگ است. ایویچ به آن بازی اهمیت نمی‌داد و برای همین صبح همان بازی بازیکنان را تمرین داده بود و از آنجا که می‌دانست که حریفان در حال تماشای این بازی‌اند از بازیکنان در پست‌های عجیبی استفاده کرد. باخت ۷ بر یک اصلا او را ناراحت نکرد، چرا که هدفش پیروزی بر رم نبود بلکه او می‌خواست در جام‌جهانی همه را غافلگیر کند، اما فوتبال ایران این فرصت طلایی را از خودش و ایویچ گرفت. این مربی پس از ترک ایران سال‌های کمی مربیگری کرد و مارسی تنها تیم شاخص او پس از سال ۹۸ به شمار می‌رود. ایویچ پس از جام‌جهانی برای مشاوره دادن به باشگاه پرسپولیس باز هم به ایران آمد و با حسرت از اخراجش از تیم ملی صحبت کرد. او در هفت سال گذشته جایی کار نکرد و در چند سال اخیر با بیماری‌های مختلف دست و پنجه نرم می‌کرد.

مهدی زعیم‌زاده