بررسی جامعه شناختی عوامل موثر بر شادمانی

شادمانی به عنوان یکی از احساسات ریشه یی مثبت, نقش تعیین کننده یی در تامین سلامت فرد و جامعه دارد شادمانی همواره با خرسندی, خوش بینی و امید و اعتماد همراه است و از این رو می تواند به عنوان یک کاتالیزور, نقش تسریع کننده یی در فرآیند توسعه جامعه داشته باشد

شادمانی به عنوان یکی از احساسات ریشه‌یی مثبت، نقش تعیین‌کننده‌یی در تامین سلامت فرد و جامعه دارد. شادمانی همواره با خرسندی،‌ خوش‌بینی و امید و اعتماد همراه است و از این رو می‌تواند به عنوان یک کاتالیزور، نقش تسریع‌کننده‌یی در فرآیند توسعه جامعه داشته باشد. اینگلهارت (۱۳۷۳) در این زمینه اظهار می‌دارد که سطح پایین رضایت از زندگی و احساس خوشبختی، به گرایش‌های منفی نسبت به کل جامعه منجر و دوره‌های طولانی برآورده نشدن آرزوها و انتظارات،‌ موجب ظهور نگرش‌های بدبینانه‌یی می‌شود که این بدبینی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. از همین رو طبق اصل لازم نسبت به سنجش میزان شادی در شهرهای تهران، یزد، اردکان و میبد اقدام شد که نتایج آن نشان داد بین‌ شهرهای مورد بررسی تفاوت چندانی در توزیع پاسخ به گزینه‌های سوال مذکور وجود نداشته و در مجموع شادمانی در بین افراد نمونه پایین است. البته علاوه بر این، باید توجه داشت که در پرسشنامه ترجمه شده اینگلهارت به فارسی، به جای Happiness از «سعادت» استفاده شده که با توجه به تعریف و مفهوم Happiness جایگزین مناسبی به نظر نمی‌رسد.

در تحقیق حاضر اما، شادمانی به وسیله شاخص آکسفورد به دست آمد و ادامه تحلیل‌ها براساس آن انجام شد. این شاخص براساس مجموع نمرات کدگذاری شده گزینه از ۰ تا ۳ براساس ۲۹ سوال پیش گفته حاصل شده است. میانگین شادمانی براساس مقیاس ۰ تا ۱۰۰ برابر ۶۰/۴۸ به دست آمد که این مقدار، کمتر از حد متوسط شادمانی است. همچنین نتایج نشان داد میانگین شادمانی در شهرهای میبد، تهران، یزد و اردکان به ترتیب با مقادیر ۳۴/۵۱، ۸۷/۴۸، ۲۳/۴۸ و ۷۹/۴۵ دارای تفاوت معناداری نیست (۴۰۳/۰= sig). نتیجه تحلیل سوال باز پاسخ در مورد عواملی که موجب شادمانی افراد می‌شوند نشان داد اکثریت افراد (۳۶/۷۲%) عوامل غیرمادی را از قبیل همسر خوب، سلامتی، مطالعه، زیارت، شادی دیگران و... به وجود آورنده شادمانی‌شان می‌دانند و در مقابل ۳۵/۱۶ درصد، عوامل مادی از قبیل مسکن، ثروت، رفاه بیشتر و... و ۳۰/۱۱ درصد نیز پاسخی به این سوال نداده‌اند.همچنین نتایج نشان داد بین جنسیت و احساس شادمانی رابطه معناداری وجود ندارد. البته به میزان بسیار کمی شادمانی مردان بیشتر از زنان است. بین سن و شادمانی نیز رابطه قابل توجهی مشاهده نشد. میانگین شادمانی افراد متاهل بالاتر از افراد مجرد است. نتایج همبستگی بین درآمد و شادمانی نیز نشان داد این رابطه برخلاف تصور بسیاری از مردم عادی، بسیار اندک است. به عبارت دیگر همراه با افزایش درآمد میزان شادمانی افزایش نخواهد یافت.

از بین متغیرهای مستقل نیز انزوای اجتماعی دارای بیشترین همبستگی معکوس با شادمانی است.بررسی‌های بیشتر در مورد این رابطه نشان داد احساس نزدیکی و همدلی با اعضای خانواده نسبت به گروه دوستان و افراد غریبه سهم بیشتری در تامین شادمانی افراد داشته و گروه دوستان پس از خانواده در درجه دوم اهمیت قرار دارد.همان طور که قبلا گفته شد متغیر شادمانی بر اساس مجموع درصد پاسخ به گزینه‌های «خیلی شاد» و «نسبتا شاد» در کشورهای مختلف به تک‌سوال پیمایش ارزش‌های اینگلهارت (۴-wvs) در مورد شادمانی سنجیده شده است که مقادیر این متغیر در دامنه ۰ تا ۱۰۰ قرار دارند. نتایج نشان می‌دهند در مجموع میانگین شادمانی در کشورهای با درآمد بالاتر بیشتر از میانگین شادمانی در کشورهای کم‌درآمدتر است. تنها موارد استثنا کشورهای اندونزی، تانزانیا و ویتنام هستند که با وجود قرار گرفتن در دسته کشورهای کم‌درآمد دارای سطح شادمانی بسیار بالایی در حد کشورهای پردرآمد هستند.نتایج نشان می‌دهند که سطح شادمانی در جامعه ایران پایین و بیش از نیمی از افراد میزان شادمانی‌شان کمتر از حد متوسط است. همچنین با نگاه همزمان به نتایج سطوح خرد و کلان می‌توانند اظهار کرد یکی از عواملی که بدون واسطه دیگر متغیرها شادمانی‌ افراد را تا حد زیادی افزایش می‌دهد روابط اعتمادآمیز است. در مورد تاثیر عوامل مادی بر شادمانی بر اساس نتایج این تحقیق می‌توان اظهار کرد که در سطح خرد همراه با افزایش درآمد، افزایش چندانی در میزان شادمانی افراد به وجود نمی‌آید اما در سطح کلان میانگین شادمانی افراد در کشورهای با سطح توسعه اقتصادی و درآمد بالاتر بیشتر از میانگین شادمانی افراد در کشورهای کم‌درآمدتر است. البته نتایج سطح کلان این تحقیق بر اساس داده‌های کشورهایی حاصل شده است که مقادیر آنها در دسترس بوده و عمدتا شامل کشورهای توسعه‌یافته است.

مسعود چلبی

سیدمحسن موسوی