کشاورزی زیر سایه نفت

در حال حاضر تولید مواد غذایی به کودهایی که خواص غذایی لازم را به خاک می دهند بستگی دارد و در نتیجه به نفت که برای تولید و جابجایی کود نیازمند است, وابسته است

در دنیای مدرن امروز تهیه غذا از اولین مراحل تولید در مزرعه تا آخرین حلقه این زنجیره، شدیداً به نفت ارزان قیمت متکی است و شرایطی که تامین نفت را تهدید کند، به همان میزان تامین مواد غذایی را نیز تهدید می کند.

از آنجایی که برای تهیه مواد غذایی میزان فرآوری های به کار رفته به طور روزافزون گسترش می یابد و مسافت های جابجایی این مواد نیز افزایش می یابد، سیستم مواد غذایی هر سال انرژی بیشتری مصرف می کند.

سیستم حمل و نقل مواد غذایی آمریکا هر سال ده ها میلیارد دلار انرژی مصرف می کند و میزان آن برابر با کل انرژی مصرفی فرانسه در طول یکسال است. یک پنجم انرژی ذکر شده برای تولید مواد خوراکی مصرف می شود و بقیه آن برای فرآیندهای بعدی همچون جابجایی، فرآوری، بسته بندی، فروش و ذخیره به کار می رود. از کل انرژی فوق که در فرآیند کشاورزی استفاده می شود حدود ۲۸ درصد در تولید کود، ۷ درصد در آبیاری و ۳۴ درصد برای تامین سوخت وسایل نقلیه کاشت، داشت و برداشت محصول به کار می رود و بقیه انرژی مصرفی (۶۹ درصد) نیز برای تامین سموم ضد آفات مورد استفاده قرار می گیرد.

تولید دانه های خوراکی در نیم قرن اخیر بیش از ۳ برابر شده است. (۶۳۱ میلیون تن در سال ۱۹۵۰ و ۲۰۲۹ میلیون تن در سال ۲۰۰۴) با این که ۸۰ درصد این افزایش به خاطر رشد جمعیت است، ولی بقیه آن را می توان به استفاده بیشتر انسان از چرخه مواد غذایی دانست، به نحوی که مصرف سرانه در حدود ۲۴ درصد رشد کرده است. برای پاسخگویی به این نیاز، سعی شده به جای توسعه مزارع، اقدامات اساسی برای افزایش بهره وری زمین از طرق مختلف از جمله، استفاده از دانه های اصلاح شده با محصول بیشتر، استفاده از سیستم های مکانیزه و۰۰۰ انجام می شود.

در حال حاضر تولید مواد غذایی به کودهایی که خواص غذایی لازم را به خاک می دهند بستگی دارد و در نتیجه به نفت که برای تولید و جابجایی کود نیازمند است، وابسته است. دو سوم کودهای فسفات مورد نیاز در آمریکا، مراکش، چین و روسیه قرار دارد، در حالی که نیمی از تولید پتاس در جهان توسط کانادا، روسیه و بلاروس صورت می گیرد، کودهای نیتروژنی هم که تولیدشان به گاز طبیعی وابسته است تا بانیتروژن هوا ترکیب شوند، از گستردگی زیادی برخوردارند. استفاده از کودها از دهه ۱۹۵۰ به طور جدی در جهان افزایش یافت. چین با مصرف بیش از ۴۰ میلیون تن در سال ۲۰۰۴ بزرگترین مصرف کننده بود و آمریکا نیز که مصرف سالیانه خود را از سال ۱۹۸۴ نزدیک ۱۹ میلیون تن حفظ کرده است، پس از چین قرار دارد و پس از آنها هند که از سال ۱۹۹۸ سالیانه ۱۶ میلیون تن کود مصرف کرده است، قرار دارد.

استفاده از فناوری هایی با بازدهی انرژی بهتر در کودها و بررسی و نظارت دقیق در مورد موارد مورد نیاز خاک به میزان زیادی انرژی مصرفی برای تامین کود مورد نیاز مواد غذایی و حاصلخیز کردن آن را کاهش داده است.

افزایش قیمت نفت و در مقابل افزایش قیمت مواد حاصلخیز کننده (کودها) نهایتاً استفاده از کودهایی ترکیبی حاصل از باطله های آلی را افزایش می دهد. استفاده از پمپ های مکانیکی برای آبیاری محصولات کشاورزی، امکان توسعه مزارع را حتی در وسط بیابان نیز فراهم کرده است که البته میزان مصرف انرژی نیز افزایش پیدا خواهد کرد، چرا که برداشت آب بیشتری را ممکن ساخته و به تخلیه بیشتر سفره های آب زیرزمینی منجر می شود. با کاهش سطح آب های زیرزمینی باید از پمپ های قویتری استفاده کرد که به نظر می رسد استفاده از منابع نفتی برای آبیاری نیز به طور روزافزون افزایش پیدا می کند.

روش های آبیاری با بهره وری بالا از قبیل آبیاری کم فشار و آبیاری قطره ای از یک سو و انجام آزمایش های رطوبتی خاک از سوی دیگر می تواند نیاز کشاورزی به آب و در مقابل انرژی لازم برای تامین آن را کاهش دهد. اما در بیشتر کشورها، یارانه های دولتی قیمت آب را در حد غیر واقعی و ارزان نگه داشته است. در مقابل روند تاریخی افزایش مصرف انرژی، روشهای مکانیزه جدید بعضی از مدل های قدیمی را برای بهبود روند کار مورد استفاده قرار می دهد که از جمله می توان به باقی گذاشتن ضایعات محصول بر روی زمین اشاره کرد که بر اثر آن فرسایش خاک توسط باد و کاهش رطوبت زمین به مقدار زیادی کاهش پیدا می کند و در نتیجه تکنیک کیفیت خاک بهبود یافته و مصرف سوخت و میزان آبیاری کاهش پیدا می کند.

بیش از ۹۰ میلیون هکتار از مزارع جهان، مرحله داشت محصول را به صفر رسانده اند تا شرایط فوق به وجود آید. نیمی از مزارع مذکور در آمریکا و برزیل است. در حال حاضر استفاده از کشاورزی با مرحله داشت محدود در ۴۱ درصد از مزارع آمریکا کاربرد دارد. اگر چه صنعت کشاورزی در حال یافتن راه هایی برای کاهش مصرف انرژی است ولی میزان انرژی مصرفی از مزرعه تا میز آشپزخانه در حال افزایش است.

در حالی که حمل و نقل مواد غذایی ۱۴ درصد، فرآوری آن ۱۶ درصد، بسته بندی ۷ درصد، عرضه به مصرف کننده ۴ درصد، رستوران ها و تامین کنندگان مواد غذایی ۷ درصد، آماده سازی و نگهداری آنها در خانه ۳۲ درصد از کل انرژی مصرفی در این فرآیند را به خود اختصاص می دهد، سهم انرژی مصرفی در بخش کشاورزی کمتر از ۲۱ درصد است. در دنیای امروز مواد خوراکی بیشتر جابه جا می شوند و مسافت های طولانی تری را طی می کنند، به عنوان مثال در کشورهای صنعتی غربی، میوه ها و سبزیجات برای رسیدن از مزرعه به مغازه ۲۵۰۰ تا ۴۰۰۰ کیلومتر راه طی می کنند. بازار باز جهانی در کنار قیمت کم سوخت، امکان واردات هر محصولی را در کل سال و بدون توجه به فصل و مکان افزایش داده است. اما هر چه جابه جایی مواد غذایی بیشتر شود، مصرف انرژی نیز افزایش پیدا می کند.

وسایل حمل و نقل جاده ای (تریلی، کامیون و غیره) قسمت عمده ای از این جابه جایی را بر عهده دارند، هر چند که ده برابر بیشتر از قطار انرژی مصرف می کنند. استفاده از حمل و نقل هوایی و دریایی تامین بخش کوچک و البته روبه رشدی را از مواد غذایی تازه مورد نیاز نیم کره شمالی بر عهده کشورهایی مانند شیلی، آفریقای جنوبی و نیوزیلند قرار داده است. البته مصرف انرژی حمل و نقل هوایی ۶۰ برابر حمل و نقل دریایی است.

در حال حاضر سه چهارم فروش مواد غذایی در جهان مربوط به مواد خوراکی فرآوری شده است. یک پوند (۴۵۰ گرم) مواد غذایی یا سبزیجات منجمد ۸۲۵ کیلوکالری انرژی برای فرآوری و تهیه نیاز دارد و ۵۵۹ کیلوکالری برای بسته بندی که به این میزان باید انرژی مورد نیاز سرمایش در هنگام جابه جایی در فروشگاه و منازل نیز به آن اضافه شود.

دولت ها می توانند به جای تخصیص سوبسید به موارد مختلف از قبیل یارانه در آبیاری و حمل و نقل مواد خوراکی ، فعالیت خود را در جهت توسعه پایدار کشاورزی، تامین محلی مواد خوراکی و حمل و نقل با مصرف بهینه انرژی متمرکز کرده و گسترش دهند. استفاده از روش های کشاورزی سازگار با محیط زیست نیز می تواند مصرف انرژی در مزارع را بسیار کاهش دهد. استفاده از تجهیزات و روش هایی که مصرف انرژی در آنها بهینه باشد در قسمت های مختلف چرخه مواد غذایی از مزرعه تا منازل می تواند مصرف انرژی را کاهش دهد.

همچنین در نظر گرفتن تمهیداتی که بتواند بسته بندی های غیرضروری را حذف کند. علاوه بر کاهش مصرف انرژی، مقدار زیادی از زباله های تولیدی ما را نیز کاهش خواهد داد. با عرضه مستقیم محصولات کشاورزی ضمن حذف سیستم های بزرگ توزیع مواد غذایی می توان علاوه بر کاهش جابجایی این مواد برای تولید مواد غذایی داخلی نیز امنیت ایجاد کرد.

خرید مواد غذایی که کمتر فرآوری شده و استفاده نکردن از مواد غذایی منجمد نیز مصرف انرژی را کاهش دهد و در این حالت می توان از یخچال های کوچکتری نیز در منازل استفاده کرد که خود عامل کاهش دهنده مصرف انرژی است.

وابستگی زنجیره های مختلف چرخه نوین تامین مواد غذایی به نفت بزرگ ترین معضل این سیستم است. هر گونه مشکل در تامین نفت و یا افزایش قیمت آن می تواند شدیداً قیمت مواد غذایی را افزایش دهد. جدا کردن سیستم غذایی از صنعت نفت اصلی ترین عامل در توسعه امنیت غذایی است.