اوپک گازی برنامه ها و چالش های پیش رو

فدراسیون کشورهای صادرکننده گاز GECF در سال ۲۰۰۱ با حضور الجزایر, بولیوی, برمه, مصر, اندونزی, ایران, لیبی, مالزی, عمان, قطر, روسیه, تیرینیداد و توباگو, امارات متحده عربی و ونزوئلا بنیان گذاری شد

ژانویه سال گذشته آیت الله علی خامنه ای رهبر کبیر ایران با اشاره به نیاز روز افزون جهان به گاز طبیعی، خواستار تشکیل کارتل گازی مشترک بین ایران و روسیه شد. ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه که خود در سال ۲۰۰۲ فروش گاز طبیعی از طریق سازمانی مشابه سازمان OPEC را برای نخستین بار مطرح نموده بود، با مشاهده آمادگی همه جانبه ایران برای ایجاد کارتل گاز طبیعی، با قدرت سوم گاز طبیعی جهان یعنی قطر وارد مذاکره شد و سرانجام پوتین و شیخ حمد بن خلیفه ال ثانی امیر قطر بر سر کلیات طرح ایجاد کارتل گازی انحصاری بین ۳ کشور روسیه، ایران و قطر موافقت کردند.

فدراسیون کشورهای صادرکننده گاز ( GECF ) در سال ۲۰۰۱ با حضور الجزایر، بولیوی، برمه، مصر، اندونزی، ایران، لیبی، مالزی، عمان، قطر، روسیه، تیرینیداد و توباگو، امارات متحده عربی و ونزوئلا بنیان گذاری شد. این کشورها صاحب ۷۳ درصد کل ذخائر شناخته شده و ۴۲ درصد تولید جهانی می باشند.

روسیه با ۸/۴۷ میلیارد متر مکعب، ایران با ۷/۲۶ میلیارد متر مکعب و قطر با ۷/۲۳۷ میلیارد متر مکعب ذخایر گاز طبیعی قدرت های اصلی GECF هستند. روسیه بزرگ ترین تولید کننده و مصرف کننده گاز طبیعی در جهان است. این کشور به تنهایی ۶/۲۱ درصد نیاز جهانی را تولید می کند و ۲/۷ درصد مصرف جهانی را نیز دارد. یعنی روسیه یک سوم تولید خود را به مصارف داخلی می رساند.

در حالی که اعضای GECF هنوز در خصوص آغاز کار رسمی کارتل گازی هیچ اظهار نظری نکرده اند و مذاکرات کارتل گازی GECF تنها به دیدارهای غیر رسمی در حاشیه نشست اخیر کشورهای عضو GECF محدود می شود، غرب به شدت نگران آینده بازار گاز طبیعی جهان شده و خود را برای مقابله با هر گونه همکاری و اتحاد میان تولید کنندگان عمده گاز طبیعی آماده کرده است.

سنای آمریکا در نخستین واکنش خود نسبت به طرح کارتل گازی کشورهای تولید کننده، تاسیس هر گونه سازمان انحصاری نفتی و گازی همچون OPEC و GECF را مغایر با قوانین تجارت جهانی و غیر قانونی اعلام کرده است. سنا با تحریم هر گونه همکاری و اتحاد میان کشورهای تولید کننده گاز، تاسیس سازمانی مشابه OPEC برای گاز طبیعی را خطری برای کشورهای مصرف کننده می داند و جلوگیری از تاسیس چنین سازمان هایی را حمایت از حقوق مصرف کنندگان اعلام کرده است.

جورج بوش رئیس جمهور آمریکا در واکنش به تصمیم تولید کنندگان بزرگ گاز جهت اتحاد و تاسیس سازمان انحصاری فروش گاز می گوید : ما تاسیس هر گونه سازمان انحصاری فروش گاز طبیعی را مغایر با قوانین بین الملل می دانیم و تمامی فعالیت ها و تصمیم ها در این زمینه را وتو خواهیم کرد.

اما کارشناسان سیاسی مخالفت های آمریکا را سدی در برابر عزم کشورهای تولید کننده برای تشکیل کارتل انحصاری گاز نمی دانند. روسیه، ایران و ونزوئلا که از اعضای اصلی GECF هستند، رابطه سیاسی مناسبی با آمریکا ندارند و کاخ سفید برای جلوگیری از اجرای طرح تاسیس سازمان انحصاری فروش گاز در GECF هرگز نمی تواند از نفوذ و قدرت این کشورها استفاده کند.

قطر و الجزایر تنها هم پیمانان سیاسی آمریکا در GECF هستند که از موقعیت مناسبی در GECF برخوردارند. از طرفی کشمکش های سیاسی میان قطر و روسیه به دنبال قتل زلیم خان یاندار بیف رئیس جمهور سابق چچن در دوحه به دست ۳ مامور سازمان های اطلاعاتی روسیه در سال ۲۰۰۴ بالا گرفته است و دو کشور رابطه سیاسی مناسبی ندارند.

آمریکا امیدوار است با اعمال فشار از طریق قطر و الجزایر، نظرات و سیاست های جاه طلبانه خود را بر GECF تحمیل کرده و اعضای ان را به انصراف از تاسیس سازمان انحصاری فروش گاز متقاعد گرداند.

اما آمریکا از واقعیت های جهان گاز طبیعی بدور مانده است. اول آنکه GECF تنها موسسه ای تشریفاتی میان کشورهای تولید کننده گاز است و هیچ نوع قدرت اجرایی ندارد. مهم تر این که، طرح تاسیس سازمان انحصاری فروش گاز، طرحی جمعی میان اعضای GECF نیست، بلکه این طرح میان قدرت های بزرگ گاز طبیعی جهان مطرح گردیده است که از نظر سیاسی بطور کامل از آمریکا مستقل هستند و یا برخی از آنها مخالف سیاست های یک جانبه واشنگتن می باشند. حتی وتو کردن سازمانی مشابه OPEC برای گاز طبیعی، روسیه و ایران را از اجرای تصمیم خود منصرف نخواهد کرد. چراکه روسیه خود حق وتو دارد و ایران نیز با وجود فشارها و تحریم های غرب و بخصوص آمریکا، هیچگاه از منافع ملی خود دست بر نداشته است.

آنچه مسلم است افزایش روز افزون نیاز جهان به گاز طبیعی و گاز طبیعی مایع ( LNG ) است. به گزارش سازمان های آماری رسمی جهان، مصرف گاز طبیعی مایع تنها در ۳ سال گذشته با افزایش ۱۰۰ درصدی روبرو بوده است. امروز گاز طبیعی بیش از ۲۳ درصد انرژی مورد نیاز جهان را تامین می کند و با افزایش قیمت نفت و بنزین، پیش بینی می شود در آینده نزدیک ۵۰ درصد انرژی مورد نیاز جهان از گاز طبیعی تامین شود. بنابر این تصمیم کشورهای تولید کننده گاز طبیعی برای تشکیل سازمانی انحصاری همچون سازمان OPEC منطقی و قابل قبول می نماید.

حتی بسیاری از کارشناسان سیاسی، تاسیس چنین سازمانی را برای برقراری صلح و ثبات در جهان الزامی دانسته و تنها راه ایجاد نظم و انظباط در بازار انرژی آینده را وجود سازمانی قدرتمند و چند ملیتی برای اداره منابع و تولید گاز طبیعی در جهان اعلام کرده اند.

مسعود طلوعی