لطفا احساساتی نشوید

نگاهی به علل اعتیاد زنان

بر اساس برخی پژوهش‌ها ۶/۹ درصد از معتادان کشور را زنان تشکیل می‌دهند.

وزارت بهداشت نیز در آمار خود در مورد زنان معتاد از رقم ۱ زن معتاد به ازای ۸ مرد معتاد گزارش می‌دهد. برخی گزارش‌ها هم بر این امر تاکید دارد که در مقابل هر ۱۰۰ مرد معتاد ۷ زن معتاد در کشور وجود دارد. از سوی دیگر به گفته مسوولان زندان‌های کشور در حال حاضر ۵۰ درصد زندانیان زن در رابطه با مواد مخدر و اعتیاد در زندان هستند که به نقل از همین مسوولان این آمار در سال‌های اخیر افزایش نیز داشته است.

البته به علت پراکندگی اطلاعات در این باره و همچنین ضد و نقیض بودن آمار موجود شاید نتوان به آنها استناد کرد و آنها را مبنای قضاوت قرار داد.

با این حال وجود زنان معتاد موضوعی است که نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت. بنا به اعتقاد کارشناسان، اعتیاد زنان بیش از اعتیاد مردان مشکل‌آفرین است، چرا که مصرف مواد در زنان اغلب با آسیب‌های اجتماعی از جمله فرار از خانه و خشونت توأم است. از سوی دیگر وقتی یک زن گرفتار اعتیاد می‌شود، تنها او گرفتار پیامدهای فردی و اجتماعی سو مصرف نشده است، بلکه مصرف مواد در زنان، فرزندان و خانواده آنها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. زیرا اگر در خانواده‌ای زن معتاد وجود داشته باشد، خانواده وی از نگاه‌های سرزنش آمیز دیگران مصون نخواهند بود. چنین خانواده‌ای به راحتی در معرض انواع خطرات قرار می‌گیرد و حتی ممکن است از هم پاشیده شود. به گفته دکتر واحد متخصص مغز و اعصاب و مشاور ترک اعتیاد نکته مهمی که در مورد اعتیاد زنان وجود دارد این است که اعتیاد در زنان عوارض خطرناک تری نسبت به مردان ایجاد می‌کند.

فاصله زمانی اولین تجربه مصرف مواد، تا تزریق مواد در زنان به‌طور متوسط ۲ سال طول می‌کشد در حالیکه این زمان در مردان حدود ۸ سال است. مرگ در اثر مصرف مواد نیز در زنان و دختران سریع‌تر رخ می‌دهد. بخصوص مصرف بیش از حد، خودکشی و تصادفات ناشی از آثار مصرف برخی مواد علت اصلی مرگ و میر در زنان معتاد است.

البته دکتر واحد اضافه می‌کند: «مشکل دیگری که در رابطه با اعتیاد زنان وجود دارد باورها و نگرش‌های موجود در جامعه در مورد زنان معتاد است. به این معنی که اعتیاد مردان یک نوع بیماری در نظر گرفته می‌شود ولی اعتیاد زنان انحراف محسوب می‌شود. به همین دلیل زنان معتاد از معرفی خود به مراکز درمانی اجتناب می‌کنند».

● زغال خوب و رفیق بد

آشناترین بخش مصاحبه‌های تلویزیونی با افراد مجرم یا خلافکار، قسمتی است که در آن فرد از همنشینی با دوستان ناباب شکایت می‌کند و احساس پشیمانی دارد. این موضوع اگر چه دیگر به صورت جمله نغزی درآمده و حتی لطیفه‌هایی نیز درباره آن ساخته شده است، با این حال حقایقی در آن وجود دارد که نباید نادیده گرفته شود. یکی از این حقایق در رابطه با اعتیاد زنان است. اعتیاد زنان اکثراً ریشه در شرایط خانوادگی دارد. اغلب زنان معتاد مجرد، پدر یا برادر معتاد دارند و اکثر زنان معتاد متأهل، توسط همسرانشان آلوده می‌شوند. علاوه بر این ارتباط با دوستان و بخصوص همسران معتاد و ممانعت آنها در ترک اعتیاد زنان یکی از مهم‌ترین مسائلی است که مانع ترک اعتیاد زنان می‌شود. این موضوع بخصوص در مورد زنانی که از طریق شوهرانشان معتاد شده‌اند به خوبی مصداق دارد. عامل دیگری که مانع از ترک اعتیاد زنان می‌شود مسوولیت‌های زندگی از جمله مراقبت از بچه‌ها و وظایف همسری است که فراغتی را برای زن باقی نمی‌گذارد تا بتواند بدون دغدغه به باز‌پروری خود بپردازد. از سویی از آنجایی که ترک اعتیاد مستلزم سپری شدن زمان و طی کردن دوره نقاهت است و زنان کمتر کسی را دارند که در آن دوران از آنها پرستاری کند، خود به خود زمان ترک اعتیاد را عقب می‌اندازند و ناگهان چه زود دیر می‌شود. علاوه بر این تامین هزینه‌های ترک هم مشکلی است که اکثر زنان با آن مواجه هستند.

به گفته ابویی، مددکار اجتماعی زنان معتاد از نظر توانایی پرداخت هزینه‌های درمان اعتیاد در مضیقه هستند. این مددکار اضافه می‌کند: «نبود مراکز مخصوص باز‌پروری در زنان معتاد و عدم تفکیک برنامه‌های درمانی با توجه به جنسیت و تمرکز درمان بر مردان، باعث شده است شمار زنانی که برای ترک مراجعه می‌کنند بسیار کم باشد».

دکتر طباطبایی مسوول یک کلینیک ترک اعتیاد، تعداد مراجعان زن برای ترک اعتیاد را از مردان بسیار کمتر می‌داند و می‌گوید:«معمولاً زنان معتاد، شوهران معتاد دارند و مراجعه آنها باید همزمان باشد. اگر مردان از مراجعه سرباز زنند، اغلب زنان نیز نمی‌توانند مراجعه نمایند. آنها برای مراجعه و هزینه‌ درمان به مردان وابسته‌اند. واقعیت این است که اگر مرد معتاد باشد، ترک اعتیاد برای زن سخت‌تر است».

دکتر طباطبایی معتقد است درصد بالایی از قربانیان اعتیاد، دخترانی هستند که در دام عشق یک معتاد گرفتارند و تصور می‌کنند می‌توانند با جادوی عشق، معشوق معتادشان را ترک دهند. غافل از اینکه عشق به مخدر برای یک معتاد بسیار فراتر از سایر عشق‌ها می‌باشد. بسیاری از معتادان فقط برای منفی بودن جواب اعتیاد در آزمایش خون پیش از ازدواج به مراکز ترک مراجعه می‌کنند و علناً می‌گویند که بعد از آزمایش مجدداً شروع خواهند کرد.

● کانون فرشتگان

تنها مرکز ترک اعتیاد ویژه بانوان در ایران، کانون فرشتگان شهر شیراز است. یکی از کارکنان این مرکز می‌گوید: «دوره بستری بیماران این مرکز ۲۸ روز و میزان متوسط بیماران بستری در هر ماه حدود ۲۳ نفر می‌باشد. اکثر زنان معتاد متاهل هستند و یا از همسرانشان جدا شده‌اند. زنان عاطفی‌تر از مردان هستند و پس از متارکه به دلیل جدایی از فرزندانشان، افسردگی‌های مزمن، احساس گناه و مشکلات فیزیکی و جسمی، ترک برای آنان سخت‌تر از مردان است. در کمپ فرشتگان از کارتن خواب تا زنان

فوق لیسانس و کارآمد وجود دارد. اکثر زنان دارای مدرک دیپلم هستند». دکتر رحماندوست درباره ترک اعتیاد زنان می‌گوید: «ترک اعتیاد به لحاظ جسمانی برای زنان سخت‌تر است. زنان از نظر روحی از مردان قوی‌تر و از نظر جسمی ضعیف ترند.

آنها حتی به مشکلات روحی خود نیز جنبه جسمانی می‌دهند و چون در مرحله سم زدایی، درد جسمانی زیاد است، بیشتر از مردان امکان بازگشت به چرخه سوء‌مصرف مواد و بازگشت به مصرف را دارند اما خطر عود در آنها کمتر است. بدیهی است کاهش عود به معنای کاهش سوء مصرف مواد، جرم و جنایت و همچنین کاهش رفتارهای پرخطر مانند تزریق مواد و در نتیجه کنترل بیماری‌هایی همچون هپاتیت و ایدز در جامعه است. زنان اگر درمان شوند امکان باز‌گشتشان به مصرف، بسیار کمتر از مردان است. می‌توان گفت در چرخه سوء مصرف و مراحل بازگشت به مصرف برای زنان معتاد، مرحله تصمیم‌گیری و همچنین مرحله عمل، به دلیل ضعف‌های جسمانی، دو مرحله بسیار سخت‌تر نسبت به مردان است. برعکس در مرحله نگهداری، زنان مقاومت بیشتری از مردان نشان می‌دهند». دکتر رحماندوست در مورد علل اعتیاد خانم‌ها می‌گوید: «زنان بیشتر از مردان به دکتر مراجعه می‌کنند و بیشتر به مصرف دارو واکنش نشان می‌دهند. سوء مصرف به قرص‌های آرامبخش، مسکن‌ها، مخدرها، خواب‌آورها و روان‌گردان‌ها تمامی علائم اعتیاد را دارد اما به دلیل معضلات بی‌شمار اعتیاد و افزایش آن، به این نکته توجه نمی‌شود. کم‌خوابی، دردهای مزمن و افسردگی دلایلی هستند که باعث سوء مصرف می‌شوند. یکی دیگر از عوامل آلودگی به اعتیاد در دختران نسل جدید این تصور غلط است که حشیش باعث لاغری می‌شود. در نتیجه به مصرف حشیش روی می‌آورند. نوع مصرف زنان از مخدرها بیشتر تریاک و از محرک‌ها اکستازی می‌باشد. هرچند متاسفانه مصرف هروئین در نسل جوان به دلیل ارزان و سهل‌الوصول بودن آن و راحتی استفاده‌اش روز به روز رایج‌تر می‌شود».

● چه باید کرد؟

هر چه سعی کردیم این مطلب را از نصیحت و توصیه و درخواست و... دور نگه داریم نشد که نشد. اصلاً نمی‌شود از معضلات نوشت و بعد در موضع دانای کل قرار نگرفت و دستورالعمل و بیانیه صادر نکرد. اما اگر بخواهیم خلاصه کلام کنیم و از تکرار واضحات بپرهیزیم، می‌توانیم چند نکته را در جمع‌بندی بحث ذکر کنیم. اول اینکه خانم‌های عزیز! لطفا از سیگار دوری کنید که سرآغاز هر بلایی است. بیشتر کسانی که معتاد می‌شوند اول سیگار را امتحان کرده‌اند و بعد... بعدش را خودتان می‌دانید. دوم اینکه از دوستی و رفاقت با افراد معتاد اجتناب کنید. سوم اینکه گول عشاق معتادتان را نخورید و برای به دست آوردن دل معشوق آخر و عاقبت خود را خراب نکنید. چهارم اینکه اگر شیطان گولتان زد و معتاد شدید، دیگر بیشتر از این موجبات خوشحالی او را فراهم نکنید و زود به فکر ترک باشید.

نکته آخر اینکه اعتیاد یک بیماری است و زن و مرد ندارد. پس از ترک نترسید و به یاد داشته باشید فردا خیلی دیر است.

مهناز جعفری