شتاب دراتمام طرح ها

در قانون بودجه سال جاری حدود ۱۵۰ هزار میلیارد ریال اعتبار برای طرح های عمرانی در نظر گرفته شده كه در ۷ ماهه اول امسال ۷۱ هزار و ۲۵ میلیارد ریال از آن به پروژه ها تزریق شده است

در قانون بودجه سال جاری حدود ۱۵۰ هزار میلیارد ریال اعتبار برای طرح های عمرانی در نظر گرفته شده كه در ۷ ماهه اول امسال ۷۱ هزار و ۲۵ میلیارد ریال از آن به پروژه ها تزریق شده است.

دكتر محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری ایران نیز در آخرین مصاحبه مطبوعاتی با خبرنگاران قول داده است تا پایان دی ماه سال جاری ۱۰۰ درصد اعتبارهای عمرانی اختصاص یابد. در عین حال، لایحه متمم بودجه عمرانی سال ۸۵ روزهای پایانی تصویب را در هیأت دولت سپری می كند. از این رو، بررسی آخرین وضعیت پروژه های عمرانی و نحوه اختصاص اعتبار به آنها در سال ۸۴ در شرایط فعلی می تواند مثبت ارزیابی شود.در سال ۱۳۸۴ ، ۱۷۵۸ موافقتنامه شرح عملیات عمرانی طرح بین سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور و دستگاه های اجرایی مبادله گردید و در قالب آن ۲۸۶‎/۵ هزار میلیارد ریال اعتبار برای اجرای ۶۴۷۷ پروژه در نظر گرفته شد. محل تأمین ۱۰۱‎/۶ هزار میلیارد ریال از اعتبارات، درآمد عمومی و ۱۸۴‎/۹ هزار میلیارد ریال از محل سایر منابع اعتباری است. در سال ،۱۳۸۴ حدود ۹۳‎/۶ درصد اعتبارات برای اجرای طرح های امور اقتصادی و ۴‎/۱ درصد آن برای اجرای طرح های امور اجتماعی اختصاص یافت.در همین سال حدود ۸۲‎/۳ درصد اعتبارات عمرانی تخصیص داده شد و ۷۱‎/۳ درصد از اهداف یك ساله طرح های ملی محقق گردید. ۵۷‎/۴ درصد از پروژه ها از برنامه زمانی عقب مانده اند و ۵۱‎/۹ درصد پروژه هایی كه مقرر بود به بهره برداری برسند، به اتمام رسیدند.

حدود ۱۸۱۵ پروژه جدید با ۸۹‎/۱ هزار میلیارد ریال (۲۰‎/۴ درصد درآمد عمومی و ۷۹‎/۶ درصد سایر منابع) در سال ۱۳۸۴ شروع شد.میانگین مدت اجرای پروژه های عمرانی ملی در دست اجرا ۷‎/۷ سال و متوسط مدت اجرای پروژه های جدید، ۳‎/۷ سال پیش بینی شده است.

در چارچوب قانون بودجه سال۱۳۸۴ كل كشور، مبلغ ۷۳‎/۱ هزار میلیاردریال برای مصارف تملك دارایی های سرمایه ای از محل درآمد عمومی برای اجرای۱۲۷۴ طرح عمرانی ملی، به تصویب رسید. همچنین مقرر شد مبلغ ۲۵۸‎/۴ هزار میلیارد ریال از منابع داخلی شركت های دولتی، ۵‎/۵ هزار میلیاردریال از منابع بانك ها و ۲‎/۷ هزار میلیاردریال از بودجه مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت سرمایه گذاری شود. هزینه های سرمایه ای شركت های دولتی، بانك ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت، جمعاً برابر ۲۶۶‎/۷ هزار میلیاردریال است كه ۳۲‎/۱ هزار میلیارد آن از محل درآمد عمومی، تأمین شده است.

بر همین اساس، از جمله وظایف اصلی سازمان مدیریت و برنامه ریزی، نظارت بر اجرای عملیات عمرانی و تهیه گزارش از پیشرفت طرح ها است. این سازمان گزارش نظارتی پروژه های عمرانی ملی در سال۸۴ با استفاده از داده های بانك اطلاعات بودجه عمرانی ملی و اطلاعات نظارتی حاصل از بازدیدهای نظارتی كارشناسان خود در استانها در ابتدای سال۸۵ را تهیه كرده است. اطلاعات این گزارش كه براساس مفاد موافقتنامه های طرح عملیات عمرانی تهیه شده است شامل طرح هایی كه صرفاً از منابع داخلی شركت ها و مؤسسات دولتی تأمین اعتبار می شود و موافقتنامه ای با سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور مبادله نمی كنند، نمی شود. در عین حال، متوسط اعتبارات عمرانی ملی در سال۸۴ حدود ۸۲‎/۳ درصد و میزان پرداختی خزانه نسبت به اعتبارات مصوب، ۷۹‎/۳درصد است. گفتنی است، تخصیص اعتبار تنها در مورد اعتباراتی كه محل تأمین آنها درآمد عمومی است،مصداق دارد. اعتبارات سایر منابع متناسب با تحقق درآمدهای پیش بینی شده، توسط دستگاه های اجرایی وصول و هزینه می شود.

براساس مفاد موافقتنامه های شرح عملیات عمرانی، برای اجرای كلیه طرح های عمرانی ملی در دست اجرا و به بهره برداری رساندن آنها مبلغ ۱۶۸۶‎/۸ هزار میلیاردریال برآورد شده است كه با احتساب اعتبارات سال های گذشته و مبلغی كه در سال۱۳۸۴ مبادله شده، حدود ۳۹ درصد آن تأمین و باقی مانده در سال های آینده پادار خواهد شد.

در سال،۱۳۸۴ براساس اعتبارات مبادله شده، سهم اعتبارات امور عمومی ۱‎/۲درصد، امور دفاع ملی ۱‎/۱درصد، امور اجتماعی ۴‎/۱ و امور اقتصادی۹۳‎/۶ درصد است.

اعتبار طرح های عمرانی ملی نسبت به سال۱۳۸۳ ، ۵۴‎/۵ درصد رشد دارد كه حاصل ۵۳‎/۳ درصد افزایش در اعتبار درآمد عمومی و ۵۵‎/۲ درصد رشد در اعتبار سایر منابع است. بیشترین اعتبار عمرانی دراختیار وزارت نفت (۳۸ درصد از كل اعتبارات) است. وزارتخانه های نیرو و راه و ترابری بدین ترتیب با ۲۱‎/۷ و

۱۲‎/۳درصد از كل اعتبارات در رتبه های بعدی قرار دارند. تعداد طرح ها و پروژه های عمرانی ملی در سال ۱۳۸۴ نسبت به سال ۱۳۸۳ حدود ۳‎/۹ و ۱۵‎/۴ درصد كاهش یافته است. از مجموع ۱۷۵۸ طرح عمرانی در دست اجرا، ۱۰ طرح بزرگ بیشترین اعتبار را در سال ۱۳۸۴ (بیش از ۲۰۰۰ میلیاردریال) به خود اختصاص داده اند.

اجرای توسعه شبكه ارتباطات سیار، پالایشگاه خشكی و تأسیسات جانبی میدان گازی پارس جنوبی، ساخت خطوط انتقال اصلی و سراسری (گازرسانی)، اعطای تسهیلات به طرح های سرمایه گذاری، اشتغالزایی بخش های تولیدی و خدماتی، ساخت پالایشگاه گازبیدبلند،۲ خط انتقال گاز چهارم سراسری، ساخت خط انتقال گاز ترش - خط پنجم سراسری، دایری تلفن ثابت، نوسازی ناوگان هوایی كشور و نوسازی ناوگان جاده ای كشور این ۱۰ طرح بزرگ به شمار می روند.

●مطالعه و تحقیق

در سال ۱۳۸۴ تعداد ۵۴۰ پروژه مطالعاتی و تحقیقاتی با ۹‎/۹۶۰ میلیاردریال اعتبار در دست انجام بوده است. ۲۹‎/۹ درصد اعتبارات یادشده به فصل انرژی، ۱۶‎/۹ درصد به فصل كشاورزی و منابع طبیعی و ۵۳‎/۲ درصد مربوط به سایر فصول است. حجم اعتبار پروژه های مطالعاتی و تحقیقاتی سال ۱۳۸۴ نسبت به سال قبل بیش از ۲‎/۸ برابر شده است.

پوشش نظارتی و تحقق اهداف

برای اطلاع از چگونگی پیشرفت عملیات پروژه های عمرانی ملی از ۴۲۷۵ پروژه كه موافقتنامه شرح عملیات آنها تا پایان سال ۱۳۸۴ مبادله شده بازدید نظارتی به عمل آمده است.

نتایج حاصل از بازدیدهای نظارتی در خاتمه سال ،۱۳۸۴ حاكی از تحقق ۷۱‎/۳ درصد از اهداف یك ساله پیش بینی شده برای عملیات عمرانی است. این رقم از میزان تحقق اهداف در پایان سال ،۱۳۸۳ حدود ۱۰‎/۳ درصد بیشتر است. درمیان دستگاه های اجرایی عمده، میزان دستیابی به اهداف یك ساله در وزارتخانه های ارتباطات و فناوری اطلاعات (۸۱‎/۵ درصد)، نفت (۷۷‎/۴ درصد) و نیرو (۷۴‎/۴ درصد) بیش از متوسط كل كشور و در وزارتخانه های مسكن و شهرسازی (۵۸‎/۲ درصد)، علوم، تحقیقات و فناوری (۵۹ درصد)، جهاد كشاورزی (۶۴‎/۶ درصد)، صنایع و معادن (۶۶‎/۷ درصد)، راه و ترابری (۶۶‎/۷ درصد)، سازمان انرژی اتمی (۶۹ درصد) و بنیاد مسكن انقلاب اسلامی (۷۰‎/۵ درصد) كمتر از متوسط عملكرد كل دستگاه های اجرایی است. با توجه به برنامه زمانی مندرج در موافقتنامه های مبادله شده، پیش بینی می شد كه میانگین وزنی پیشرفت فیزیكی پروژه های عمرانی در پایان سال ۱۳۸۴ به ۳۹‎/۷ درصد برسد. نتیجه بازدیدهای نظارتی، تحقق ۳۶‎/۵ درصد پیشرفت فیزیكی را نشان می دهد. بدین ترتیب فاصله عملكرد و پیش بینی كه در سال ۱۳۸۳ برابر ۵‎/۳ درصد بوده است، در سال ۱۳۸۴ به ۳‎/۲ درصد رسیده است.

گفتنی است در زمان بازدید از پروژه ها حدود ۴‎/۷ درصد از پروژه ها متوقف و ۵‎/۹ درصد از پروژه های مصوب، آغاز نشده گزارش شده است.

●رعایت زمان بندی

بررسی میزان پیشرفت فیزیكی پروژه های عمرانی ملی بازدید شده حاكی از آن است كه ۳۱‎/۳ درصد از پروژه ها با وزن مالی ۲۶‎/۹ درصد مطابق با برنامه زمانی تعیین شده پیشرفت كرده اند. ۱۱‎/۳ درصد از پروژه ها (با وزن مالی ۱۵‎/۲ درصد) به طورمتوسط ۵‎/۵ درصد از برنامه زمانی مندرج در موافقتنامه جلوافتاده و باقی مانده پروژه ها كه از نظر تعداد ۵۷‎/۴ درصد و از لحاظ مالی ۵۷‎/۹ درصد وزن دارد، به طور متوسط ۷‎/۸ درصد عقب تر از برنامه زمانی بوده اند. در مقایسه با سال ،۱۳۸۳ درصد پروژه های مطابق و جلوتر از برنامه زمان بندی از رشد ۱‎/۸ درصدی و درصد پروژه های عقب تر از برنامه زمانی، از افت ۱‎/۸ درصدی برخوردار است.

ازجمله علل مهم تأخیر پروژه ها می توان به نارسایی اعتبارات (۴۳‎/۹ درصد)، ضعف بعضی از دستگاههای اجرایی (۱۵‎/۹ درصد) و ناتوانی برخی از پیمانكاران دراجرای پروژه ها (۶‎/۸ درصد) اشاره كرد. عوامل متفرقه و پیش بینی نشده ای هم در عقب ماندن پروژه ها از برنامه زمانی مؤثر بوده اند كه ازجمله مهمترین آنها می توان به شرایط نامساعد جوی، صعوبت كار در بعضی مناطق اشاره كرد. علل متفرقه مجموعاً ۱۱‎/۳ درصد از علل تأخیر را به خود اختصاص داده است. نسبت به سال ،۱۳۸۳ از میزان دخالت نارسایی اعتبار به عنوان یكی از عوامل عقب ماندن پروژه ها از برنامه زمانی ۸‎/۱ درصد كاسته شده است. مجموعه پروژه هایی كه قبل از برنامه سوم توسعه شروع شده (۱۷۰۵ پروژه) ۲۶‎/۳ درصد از كل پروژه ها را تشكیل می دهد. وزن اعتبار كل این پروژه ها نسبت به تمامی پروژه ها ۲۶‎/۹ درصد است و حدود ۵۶‎/۲ درصد پیشرفت فیزیكی دارند. همچنین میانگین مدت اجرای آنها نیز ۱۴‎/۲ سال است.

البته پروژه هایی كه در طول برنامه سوم شروع شده (۲۹۵۷ پروژه) و هنوز خاتمه نیافته، ۴۵‎/۶درصد از پروژه ها را شامل می شوند. وزن اعتبار كل آنها ۴۸ درصد است و به طور متوسط ۳۲‎/۸درصد پیشرفت كرده اند. میانگین مدت اجرای این پروژه ها ۶‎/۴ سال است. دراین میان ، ۲۸درصد از پروژه ها (۱۸۱۵ پروژه) كه وزن مالی آنها ۲۵‎/۱ درصد است، در سال ۱۳۸۴ شروع شده و به طور متوسط ۱۴‎/۱ درصد پیشرفت كرده اند. میانگین مدت اجرای این پروژه ها ۳‎/۶ سال است.

●آغاز پروژه های جدید

در سال ۱۳۸۴ ، عملیات ۱۸۱۵ پروژه جدید با ۸۹هزار و ۱۱۰هزار میلیارد ریال اعتبار آغاز شد. پروژه های جدید از نظر تعداد ۲۸ درصد و از لحاظ اعتبار سال ،۱۳۸۴ حدود ۳۱‎/۱ درصد كل را تشكیل می دهد. در مقایسه با سال ،۱۳۸۳ سهم پروژه های جدید از نظر تعداد پروژه و از لحاظ اعتباری به ترتیب ۱۴‎/۲ و ۱۷‎/۲ درصد افزایش دارد. قابل ذكر است از كل اعتبار پروژه های جدید (۸۹‎/۱۱۰ میلیارد ریال) مبلغ ۷۰‎/۹۰۹ میلیارد ریال از محل سایر منابع اعتباری (معادل ۷۹‎/۶ درصد)، تأمین اعتبار شده است. حدود ۴۷‎/۳ درصد از پروژه های جدید، احداثی و ۸‎/۳ درصد مطالعاتی و تحقیقاتی است. ۴۴‎/۴ درصد بقیه به سایر انواع پروژه ها (تعمیرات ، توسعه، تجهیز و...) تعلق دارد. ۳۶‎/۲ درصد در فصل اعتبارات و فناوری اطلاعات و ۷‎/۲ درصد در فصل صنعت و معدن قرار دارند. ۴۳‎/۱ درصد اعتبار پروژه های جدید به فصل انرژی، ۲۳‎/۹ درصد به فصل ارتباطات و فناوری اطلاعات و ۱۸‎/۳ درصد به فصل حمل و نقل اختصاص یافته است.

●اتمام پروژه ها

در موافقتنامه شرح عملیات عمرانی طرح ها، زمان اتمام ۱۴۹۷ پروژه یعنی ۲۳‎/۱درصد از كل پروژه ها، سال ۱۳۸۴ پیش بینی شده بود و ۵۳هزار و ۷۴۳ میلیارد ریال (۱۸‎/۷ درصد كل اعتبارات سال) برای آنها منظور شد. نتایج بازدیدهای نظارتی نشان می دهد كه میزان تحقق خاتمه پروژه ها ۵۱‎/۹ درصد است. به عبارت دیگر از ۱۰۳۶ پروژه خاتمه یافتنی كه مورد بازدید قرار گرفته، ۵۳۸ پروژه به اتمام رسیده است. شاخص تحقق خاتمه پروژه ها نسبت به سال ۱۳۸۳ ، ۴‎/۱ درصد افزایش یافته است. نرخ جایگزینی پروژه ها در سال ۱۳۸۴ ، ۲۱۹‎/۳ درصد است. این درصد نسبت تعداد پروژه های جدید را بر پروژه های خاتمه یافته نشان می دهد. مقایسه نرخ جایگزینی پروژه های جدید در سال ۱۳۸۴ نسبت به سال قبل (۵۶‎/۳ درصد)، افزایشی برابر ۱۶۳ درصد را نشان می دهد.

با دسته بندی پروژه ها برحسب میزان پیشرفت فیزیكی آنها در پایان سال ،۱۳۸۴ ملاحظه می شود كه ۳۰‎/۴ درصد پروژه های نظارت شده كمتر از ۲۰درصد پیشرفت فیزیكی دارند. ۴۲‎/۵ درصد پروژه ها از پیشرفت ۲۰ تا ۸۰ درصد برخوردار بوده و ۲۷ درصد باقی مانده در فاصله ۸۰ تا ۱۰۰ درصد پیشرفت فیزیكی هستند.

مجتبی قمری وفا

---